Гипофиз бен эпифиздің атқаратын қызметі

Гипофиз немесе төменгі ми қосалқысы-салмағы 0,5-0,7 гр шағын без. Ол үш –алдыңғы, аралық және артқы бөліктен тұрады. Гипофизде қанға және жұлын сұйықтығына бөлінетін көптеген әртүрлі гормондар жасалады. Бұл гормондар алуан түрлі қызметке әсер етеді. Гипофиздің алдыңғы бөлігі организмнің өсіп жетілуіне әсер ететін өсу гормонын жасап шығарады. Оның жеткіліксіз түзілуі бойдың өсуін тежеп, гипофиздік нанизм немесе ергежейлікке әкеп соғады. Ергежейлілердің дене пропорциясы, ақыл-ой қабілеттілігі мен психикалық дамуы қалыпты болады. Оларда ұрпақ, қосымша жыныстық белгілер (мұрт, сақал және т.б.) болмайды.

Балалар өсіп келе жатқанда организмде өсу гормоны мөлшерінің артық болуы дененің ұзаруы –алыптыққа әкеп соғады. Егер организмнің өсіп, қалыптасуы аяқталған болса, онда дене бөліктерінің пропорционалдығы бұзылады: аяқ-қол, мұрын ұзарады, ерін мен жақ қалыңдайды. Бұл акромегалия деп аталады. Ауру тез асқынып өлімге әкеп соғады, оның барысын сирек жағдайда ғана тежеуге болады.

Эпифиз (томпақша без), немесе жоғары ми қосалқысы ортаңғы ми аймағында орналасқан, салмағы 0,2 гр. Ол 4 жасқа дейін дамиды, одан соң кері даму процесі байқалады.

Эпифиз гормоны мезгілінен ерте жыныстық жетілуді тежеп, зат алмасуының кейбір түрлері мен организмдегі көптеген процестерге әсер етеді. Эпифиз бен гипофиз, сондай-ақ бүйрек бездері арасында физиологиялық антагонизм болатыны анықталған.