Гылым тарихы мен философиясы Пэншинин окуө эдiстемелiк кешене

 

Іс  -әрекет  тәсілдерін  тәжірбиеде  іске  асырудың  ерекше  маңызы  бар.  Сондықтан 

тәжірбиенің  екінші  әлеуметтік  элементі  ақыл-ой  іс-  әрекеті  тәсілдері  арқылы  белгілі  бір 

индивидтерде жүре пайда болады. Бұл әдістер әрі танымдық, әрі тәжірбиелік мәселелердің 

нәтижесі  арқылы  туындайды  да  алынған  білімнің  қажетті  деңгейін  көрсете  алмайды. 

Себебі,  оған  жылдамдық,  жеделдету,  т.б.  тән.  Содан  келіп  және  басқа  тәжірбиенің 

қажеттігін 

тудырады. 

Білім түрлері мазмұны мен атқаратын қызметі мен қатар игеруге қажетті іс-әрекетпен де 

сипатталады. “Игеру” деп әлеуметтік тәжірбиенің объективті мазмұнының жеке адамның 

өсімдік  мазмұнына  алмасуын  айтамыз.  Ал  білім  ұғымының  анықтамасының  жалпы 

ғылыми  және  педагогикалық  ерекшеліктері  мыналар:  әлеуметтік,  ғылыми  және  оқу 

танымдық.  Әлеуметтік  анықтама  шығармашылығы  бойынша  сипатталады.  Дайын  білім 

дегеніміз: субъектіге хабарламаны жеткізіп, объектіні сипаттап, оқып-үйренушіге біелгілі 

байланыстарды  көрсету.  Осы  жағдай  іс-әрекет  тәсілдеріне  де  қатысты.  Оқып-үйренуші 

дайынды түсіне алады, себебі оқып-үйренушіге әр бір жүрген жүрісі белгілі. Білімді игеру 

арқылы  жаңғырту  тәсілі  оқып-үйренуші  өзі  ойлап  табуы  қажет.  Өмірде  жеке  адамның 

білімі  екі  сапамен  анықталады.  Біріншісі  –  қоғамның  деңгейіне  сайкес  өмірді  жинақтап 

көрсете  алуы.  Екіншісі  –  тәсілдер  құралы  –  іс-әрекеті  шығармашылықпен  іске  асыруы. 

Біріншіге  қажетті  дайын  білімді  игеру  тәсілдері:  танымдық  объектіні  немесе  таңдамалы 

хабарламаны,  алынған  хабарламаны  еске  сақтау,  жақын  ассоциялық  жүйеге  енгізу. 

Білімнің  бұл  түрі  оқып-үйренушіге  белгілі  базалық  білім  көзіне  негізделеді.  Білім 

мазмұнының  екінші  элементін  игеру  басқаша  іске  асады,  яғни  белгілі  іс-әрекет 

тәсілдерінің  тәжірбиесі  арқылы.  Білімді  осы  іс-әрекет  тәсілдері  арқылы  жаңғырту  оқу 

үрдісінде дағды мен шеберлікке айналады. Ал дағды мен шеберлік жаңғыртусыз басқа іс-

әрекет 

түрлі 

тәсілдерімен 

жанаса 

алмайды.  

Оқып-үйренушілердің  білімнің,  дағдыларының,  шеберлігінің  сапасы  мәселелерін  өңдеу 

педагогикалық әдебиетте кеңінен қаралып, қазіргі уақытта білім, дағды, шеберлік сапасы 

әдістер  арқылы жүйеленіп,  әр түрлі  белгілеріне  қарай  сипатталып  жүр.  Білім  сапасының 

жүйесі  –  сапалық  сипаттамалардың  әрекеттескен  жиынтығы,  жеке  адамның  дамуы 

мақсатына  жоспарлаған,  шығармашылық  әлеуетін  ашуға  бағытталған  толық  білім.  

 

    

Дәріс  3 

Тақырыбы: Әлеуметтік-гуманитарлық танымының субъектісі. 

 

Мақсаты:  Әлеуметтік-гуманитарлық танымының субъектісінің сипаты. 

                                               Жоспар 

1 Әлеуметтік-гуманитарлық танымының субъектісінің ерекшелігі  

2 Әлеуметтік-гуманитарлық танымының субъектісі 

 Қоғамдағы  өзгерістерге  сәйкес  оқушыларға  бүгінгі  таңда  тиянақты  білім  беру  үшін 

олардың  танымдық  қабілетін  басты  мақсат  болып  отыр.  Оқушылардың  белсенділігін 

арттыру жолында олардың әр пәнге қызығуын, өздігінен даму дағдыларын қалыптастыру 

ізденімпаздыққа,  шығармашылыққа  тәрбиелеу-әр  мектептің  міндеті.  Сол  себепті  білім 

мазмұнын  оқыту  әдістерін,  түрлері  мен  құралдарын,  әдістемелік  жүйені  жаңа  сапалық 

негізінде  қайта  құру  қажеттілігін  естен  шығармағанымыз  абзал.  Білім  мазмұны  ақпарат 

көзі ғана болып қоймай, оқушылрадың өздігінен білім алу құралына айналуы керек. Бұл 

мақсатқа  жету  жолында  пән  аралық  байланыс,  оқушылардың  өзіндік  танымдық 

 

белсенділігін  дамытуға  арналған  дәстүрлі  және  дәстүрлі  емес  сабақтың  түрін,  өзгертіп 

отырып нәтиже беретіні  сөзсіз. Педагогикалық ахуалға байланысты оқытудың дара және 

ұжымдық  түрлерін  біріктіру,  оқу  құралдарын  дұрыс  пайдалана  білудің  де  маңызы  зор.  

Соңғы  кезде  оқушылардың  танымдық  ізденімпаздық  қабілеттерін  арттыруға  көп  көңіл 

бөлініп  отыр.  Көптеген  әдістемелік  еңбектер  бар.  Бұл  мәселелер  төңірегінде  әр  түрлі 

көзқарастар бар. Мысалы, ғылым  –педагог Л.Занков: “ Оқыту- оқушының жалпы рухани 

дамуын  қамтамасыз  етуі  қажет”,  -десе,  көрнекті  психолог  Л.Выготский:  “Жақсы  оқыту 

деп,  баланың  дамуынан  ілгері  жүретін,  оны  жетекке  алатын  оқытуды  айтады”  деп 

тұжырымдайды 

және 

оқу-баланың 

өзінің 

танымдық 

белсендігі 

екендігін 

анықтайды.Ш.Уалиханов  атындағы  университеттің  профессоры,  педагогика  ғылымы 

кандитаты  Қожабаев  Қайыржан  өзінің  “Матиматиканы  оқыту  әдтері”  еңбегінде  пәнге 

танымдық  қызығуды  дамытудың  үш  шарты  бар  деп  көрсеткен:  біріншісі  –мазмұнның 

жаңартылуы,  бұрын  жария  етілген  фактілерді  жаңаша  сипаттау,  хабарланып  отырған 

материалға тарихи бағдар беру, ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету және ғылымның 

соңғы жаңалықтарын, табыстарын  жүйелі  баяндау, екіншісі  -  өз бетінше жұмыс істеудің 

әр қилы түрлеріне негізделген, проблемалық тұрғыдан қолға алған материалды зерттеуге 

және оқушының шығармашылық, практикалық жұмыстарына бағытталған оқыту тәілдері, 

үшіншісі  –  оқушының  қабілетін  ұштау,  мұғалімнің  оқушыға  көмек  беруге  дайын  тұруы, 

олардың  күш  –  мүмкіндіктеріне  қолдау  көрсету  қабілеті,  талап  қоюшылығы  мен 

адалдығы, балаларды көтермелей білу, сондай – ақ оқушылырдың өзара бәсекесіне көмек 

көрсете  білу  қасиеті.  Оқушылардың  танымдық  белсенділігін,  ізденімпаздығын  арттыру 

үшін  оқу  үрдісі  оларды  қанағаттандыратындай  ұйымдастырылуы  қажет.  “Жүз  рет 

естігенше, бір рет көрген артық”деп бекер айтылмаған. Соңғы кезде теледидардан беріліп 

жүрген  “Не,  қашан,  қайда?”,  “Брейн-ринг”,  “Ғасыр  көшбасшысы”,  “Интелектуалдық 

казино”,  “Жұлдызды  сағат”,  т.б.  бағдарламаларды  әр пән  бойынша  қолдану  әдістемелері 

баспа  сөз  бетінен  орын  алып  отыр.  Осы  озық  тәжірбелерді  әр  мұғалім  қолдана  білсе, 

оқушыларды  өз  пәніне  деген  қызығуын  тудырады  және  танымдық  қабілеттерін 

дамытады.Танымдық  қабілет  әркімге  тән.  Тек  оны  дамыта  білу  -  әр  ұстаздың  міндеті. 

Сондықтан,  дайын  ақпараттық  фактілерді,  заңдар  мен  ережелерді  беріп  қоймай, 

оқушыларды  өз  бетінше  іздендіретін,  алған  білімдерін  тұжырымда  алатын  оқу 

материалдарын  беру  қажет.  Сонымен  бірге  мұғалім  мен  оқушының  арасында  ұжымдық 

қарым-қатынас, бір-біріне деген сыйластық болған жағдайда ғана оқыту өз нәтижесін бере 

Заңдылықтарды, құбылыстардың бір жақты дамуын біле отырып, заттар туралы алғашқы 

ұғымды қалыптастырады, қоршаған ортамен, адамдар арасындағы байланысты жалғайды. 

Іс-әрекеттің  тәжірбие  және  танымдық  нормаларын  сипаттай  отырып,  білім  өз  қызметін 

ережелер, нұсқаулар, алгоритмдер түрінде атқарады. Іс -әрекет тәсілдерін тәжірбиеде іске 

асырудың ерекше маңызы бар. Сондықтан тәжірбиенің екінші әлеуметтік элементі ақыл-

ой іс- әрекеті тәсілдері арқылы белгілі бір индивидтерде жүре пайда болады. Бұл әдістер 

әрі  танымдық,  әрі  тәжірбиелік  мәселелердің  нәтижесі  арқылы  туындайды  да  алынған 

білімнің қажетті деңгейін көрсете алмайды. Себебі, оған жылдамдық, жеделдету, т.б. тән. 

Содан  келіп  және  басқа  тәжірбиенің  қажеттігін  тудырады.Білім  түрлері  мазмұны  мен 

атқаратын  қызметі  мен  қатар  игеруге  қажетті  іс-әрекетпен  де  сипатталады.  “Игеру”  деп 

әлеуметтік  тәжірбиенің  объективті  мазмұнының  жеке  адамның  өсімдік  мазмұнына 

алмасуын  айтамыз.  Ал  білім  ұғымының  анықтамасының  жалпы  ғылыми  және 

педагогикалық  ерекшеліктері  мыналар:  әлеуметтік,  ғылыми  және  оқу  танымдық. 

Әлеуметтік  анықтама  шығармашылығы  бойынша  сипатталады.  Дайын  білім  дегеніміз: 

субъектіге  хабарламаны  жеткізіп,  объектіні  сипаттап,  оқып-үйренушіге  біелгілі 

байланыстарды  көрсету.  Осы  жағдай  іс-әрекет  тәсілдеріне  де  қатысты.  Оқып-үйренуші 

дайынды түсіне алады, себебі оқып-үйренушіге әр бір жүрген жүрісі белгілі. Білімді игеру 

арқылы  жаңғырту  тәсілі  оқып-үйренуші  өзі  ойлап  табуы  қажет.  Өмірде  жеке  адамның 

білімі  екі  сапамен  анықталады.  Біріншісі  –  қоғамның  деңгейіне  сайкес  өмірді  жинақтап 

көрсете алуы. Екіншісі – тәсілдер құралы – іс-әрекеті шығармашылықпен іске асыруы.