Гылым тарихы мен философиясы Пэншинин окуө эдiстемелiк кешене

 

Келесі әдіс  – эксперимент  – ғылыми тәжірибе деп аталады. Оның ерекшелігі  – зерттеліп 

жатқан  объектіге  адамның,  зерттеушіні  тікелей  әсер  етіп,  ондағы  процестерге  арласуы.  

Осы  заманға  кең  пайданылатын  әдістердің  бірі  –  модельдеу.  Модельдеу  дегеніміз 

эксперименттің  бір  түрі,  бірақ  мында  объектінің  өзі  емес,  оның  орнын  басатын  модель 

зерттеледі.  

Ғылыми  теоррияның  қалыптасуы  барысында  гипотезаның  маңызы  зор.  Гипотеза  – 

ғылыми  тұрғыдан  дәйектелген  болжамға  негізделген  теория.  Әрине,  кез  келген  болжам 

гепотеза 

бола 

алмайды.  

Қысқасы, ғылыми жолы – қиын жол, инемен құдық қазғандай 

                                              Дәріс  2 

Тақырыбы:Жаратылыстанудың  әлеуметтік-гуманитарлық  танымының  объектісі 

мен пәнің ерекшелігі . 

Мақсаты: Табиғатты танудағы объект пен пән ұғымдарының ерекшеліктерін ашып 

көрсету. 

Жоспар 

1 Әлеуметтік-гуманитарлық танымының объектісі мен пәні  

2 Табиғатты танудың  ерекшеліктері 

Таным  теориясы (гноселогия  немесе  эпистеминология)  –  айналадағы  қоршаған  дүниенің 

адам  санасында  бейнеленуін,  танымның  жалпы  шарттары  мен  мүмкіндігін,  білімнің 

шындыққа  қатынасын,  қоғамдық  тәжірбие  негізінде  іске  асатын  таным  үрдісінің 

заңдылықтарын, оның негізгі түрлерін, әдістерін, жорамалар мен теорияларды құру және 

дамытудың 

жолдарын 

зерттейтін 

психология 

ғылымының 

саласы. 

Білімнің қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негізгі мәселесі- рухтың 

материяға,  сананың  болмысқа  қатынасы  тұрғысынан  зерттейтін  ілім-  “таным  теориясы” 

деп аталады. Таным теориясының басқа ғылым теорияларынан түбірлі айырмашылықтары 

бар.  Ол  білімнің  қалыптасуы  мен  негізделуінің  жалпы  ұстанымдары,  оның  ақиқаттың 

жалпы 

шарттарының, 

объективтік 

қатынастарының 

қалыптасуы.  

Дүниені  танудың  түрлі  формалары  болады.  Ғылыми  теориялық  тану  дегеніміз-  дүниені 

меңгерудің  бір  формасы,  мұның  негізінде  логикалық  ойлау  мен  қорытындылауға 

қабілеттілік  жатады.  Ғылыми  тану  толып  жатқан  жеке  жақтардан  заңдылық  шығаруға 

сипат 

табуға 

бағытталған.  

Студенттер  бойында  кездесетін  таным  қабілеттіліктері  –білімді  өз  сапасында  белсенді 

және  нәтижелі  түрде  бейнеленуі.  Мұндай  бейнелеу  әрекеті  аса  күрделі  үрдіс.  Ол 

студенттердің  сыртқы  даңқы  әрекетерін  қалыптастыру  нәтижесінде  жүзеге  асады. 

Студенттердің  танымдық  белсенділігін  арттыру,  таным  қабілеттілігінің  оянуына  түрткі 

болу-  оқытудың  негізгі  мәселелерінің  бірі.  Студенттердің  танымдық  белсенділігі  ал 

кезеңінде  қабылдау,  есте  сақтау,  қиялдау  үрдістері  мен  зейіннің  тұрақты  күйін  қажет 

етеді.  Студентік  өзіндік  сезімдік  танымы  (  қалауы,  ынтасы,  әсерленуі)  негізінде 

қабылданған  білімі  мен  дағдысы,  ертігі  мен  шеберлігі  әлдеқайда  нәтижелі  әрі  жемсті 

болады.  Ақыл-ой  әрекеттерінің  кезеңмен  қалыптасу  теориясының  идеясы  мынадай: 

Білім  алу  оқушылардың  белгілі  бір  әрекеттер  жүйесін  орындауы  нәтижесінде  жүзеге 

асырылады.  Ақыл-ой  әрекетін  табиғаттан  даяр  күйінде  алмайды,  ол  ойлауды  үйренеді, 

ойлау  операцияларын  игереді.  Оқытушының міндеті-осы  үрдісті  басқара  білу,  тек  ойлау 

іс-әрекетінің  нәтижелерін  ғана  емес,  оны  қалыптасу  барысында  бақылап  отыру. 

Ақыл-ой әрекеті сезімдік қабылдау негізінде алған жүйлі білімі арқылы қалыптасады. Оқу 

 

барысында,  әрекеттердің  белгілі  бір  жүйесін  орындау  кезінде  оқытушылардың 

басқаруымен  сезімдік  қабылдау  қабілеттілігін  жетілдіріп  отыруға  асырылады. 

Студенттердің  психикалық  даму  ерекшеліктері  оқу  әрекеттерінде  жетекші  қызмет 

атқарады.  Оқу  үрдісі  студенттердің  танымды  белсенділігі  мен  құштарлығының 

қабілеттілігін 

арттырудың 

сан 

алуан 

түрлер 

бар.  

Оқу – тәрбиелеу үрдісі оқытушы мен оқып-үйренушінің әр түрлі іс-әрекеттердің барлығы 

оқып-үйренушінің білімнің мазмұнын меңгеру мақсатында орындалады. Дидактикада осы 

іс-әрекет  түрлерінің  сипатына,  жинақтау  тұтастығы  мен  орналасуны  көп  көңіл  бөлінеді. 

Білім  оқытушыдан  студентке  беріліп  қана  қоймайды,  оның  шығармашылығын  дамытуға 

жұмылдырылады.  Өйткені  оқыту  әдісі  белгілі  білімді  игеру  үрдісі  мен  тікелей 

байланысты.  Оқыту  әдісі  –  оқытушы  қолындағы  өзіндік  педагогикалық  құрал.  

Педагогикалық үрдісте оқып  – үйренуші мен оқытушының арасындағы өзара әрекеттесу 

жүріп,  ол  әрекеттесу  әр  түрлі  әдістер  арқылы  іске  асады.  Әдістерді  анықтаумен 

классификациялаудың 

көптеген 

жақтары 

бар.  

Б.Краевский “Оқыту әдісін оқытушы мен оқып үйренушінің біріккен іс-әрекетінің моделі, 

белгілі білім мазмұнын оқып-үйренушілерге игеру үшін беретін нормативті жоспары” деп 

түйіндесе,  И.Лернер  “  Оқыту  әдісі  оқып  үйренуші  мен  оқытушының  сатылы  әрекеттесу 

жүйесі,  мазмұнын  игеруді  ұйымдастыруға  бағытты”  деп  тұжырымдайды.  Дидактик 

В.Оконьнің  пікірінше  “Оқыту  әдісі  –  сыналған  оқып  –  үйренушінің  жеке  өзгерістерінің 

іске  асыру  мақсатында  қолданылатын  оқып  -  үйренуші  мен  оқытушының  біріккен 

қызметі”.  Сондықтан  біз  оқыту  әдісінің  сипатына  мақсаты,  ұйымдасқан  игерілген  әдіс, 

оқыту  субъектілерінің  әрекеттеу  белгілерін  жатқызамыз.  Әдістерге  технологиялық 

жағынан  жақындау  әдістің  өнімділігін  тиімді  арттыру  мақсатында  бағытталған,  яғни 

мұнда  оқып  –  үйренушінің  танымдық  мүмкіндігі,  жеке  адамның  белсенді  танымдық 

қабілеттігі 

ескерілмейді. 

Педагогикалық  әдебиеттерде  көптеген  авторлар  “методос”  терминінің  тәсіл  деп 

түсіндіріледі.  Ал  үлкен  советтік  энциклопидияда  “Әдіс”  дегеніміз  тәсіл  деп  көрсетілген. 

М.Данилов  пен  В.Есимотовтың  “Дидкатика”  кітабында  “Оқыту  әдістері  –оқытушінің 

оқып  үйренушілерге  көмектесу  тәсілі  осы  тәсіл  арқылы  білімді  дағдыны  игеру, 

оқушылардың  көз  қарасын  қалыптастыру  арқылы  таным  күштерін  дамытады”  деп 

жазылған.  Сонымен  авторлар  әдістері  көрме  және  дидактикалық  деп  топтай  келе, 

педагогикалық, дидакткалық әдістер психологиялық басымдық көрсететінін көз қарас деп 

тұжырымдайды. 

Кез-келген  құрылыс  элементті  сияқты оқыту  әдіснің  субъективті  және объективті  бөлімі 

бар. Объективті бөлімі әртүрлі педагогтар қолданылатын кез-келген әдістерде кездесетін 

нақты 

ережелер: 

заңдар мен заңдылықтар, ұстанымдар және мақсатқа қажетті бөлімдерден мазмұнынан, іс 

-әрекет  формаларынан  тұрады.  Субъективті  бөлім  оқып-үйренушілердің  жеке 

педагогикалық 

ерекшеліктері 

мен 

байланыстағы 

нақты 

жағдайлары.  

Оқыту әдісін әр түрлі жағынан қарастыруға болады. Оқыту әдісі оқу үрдісінде өтетін оқу 

формасын,  оқып-үйренушілердің  білім  логикалық  игеруі  оқуға  үйрену  тәсілдері.  Осы 

құбылыстардың  ішіндегі  маңыздысы,  білім  мазмұны  әдістерімен  тығыз  байланыста 

болып, 

оқып-үйренушілердің 

ойлау 

іс-әрекеттері 

сипатын 

анықтайды.  

Оқыту  мақсатында  қолданылатын  білім  түрлері:  терминдер  мен  ұғымдар,  дәйектер  мен 

деректер,  заңдар  мен  тероториялар,  әдістемелік  білім  және  білімді  бағалау.  

Білімнің атқаратын бірінші қызметі: шындық өмірдің негізі – отологиялық Адам өмірімен 

қарым – қатынаста бола отарып, адамдар арасындағы байланысты жалғайды. Екіншісі, іс-

әрекет 

мақсатын 

орындау 

мақсатында 

бағыттаушы 

қызметін 

атқарады.  

Заңдылықтарды, құбылыстардың бір жақты дамуын біле отырып, заттар туралы алғашқы 

ұғымды қалыптастырады, қоршаған ортамен, адамдар арасындағы байланысты жалғайды. 

Іс-әрекеттің  тәжірбие  және  танымдық  нормаларын  сипаттай  отырып,  білім  өз  қызметін 

ережелер, 

нұсқаулар, 

алгоритмдер 

түрінде 

атқарады.