«Геология» пәнінен оқу-әдістемелік кешені жоғары оқу орындарының 5В011600 «География» мамандығы бойынша оқитын студенттер, сонымен қатар магистранттарға және оқытушыларға ұсынылады

жүктеу 0,91 Mb. бет 19/38 Дата 09.12.2023 өлшемі 0,91 Mb. #44613

Навигация по данной странице:

• 6 дәріс тақырыбы
• Палеогеографиялық құжаттар.

Пирокластикалық тау жыныстары Вулкан атқылауы кезінде атмосфера қабатына ыстық лаваның ірілі-ұсақты кесек бөлшектері (вулкандық шыны, әр түрлі минерал-дардың кристалдары) және кездейсоқ кездескен жыныстардың кесек сынықтары (орасан-зор мөлшерде) лақтырылып тасталады. Осындай жолмен пайда болған материалдар қабатталып жинала келе пирокластикалық (отты-кесек бөлшектерден құралған) жыныстар түзіледі. Кесек бөлшектердін, ірілг-ұсақты мөлшеріне қарай олар бес топқа бөлінеді: 1) вулкандық күл (1 мм-ге дейін); 2) вулкандық құм (1— 2 мм); 3) вулкандық қиыршықтар (2—10 мм); 4) лапиллилер (вулкан атқылауы кезінде ауа қабатында қатайып пайда болған лаванын, 10—30 мм-лік бөлшектері); 5) вулкандық бомбалар (көлденең қимасы 5—10 см-ден бірнеше м-ге дейін жететін ірі кесектер). Вулкандық күл-топырақтар тығыздала келе вулкандық туфтарра айналады, ал әр түрлі мөлшердегі (ірілі-ұсақты) вулкандық материалдардың бірігіп цементтелуінен вулкандық брекчия (женттас) құрылады. № 6 дәріс тақырыбы: Кембрийге дейінгі /криптозойлық/ кезеңдегі палеогеографиялық өзгерістер Лекция тезисі: Палеогеография - өткен геологиялық дәуірлерде болған жер бетінің физикалық-географиялық өзгеру жағдайларын зерттейді. Палеогеография – географиялық және геологиялық ғылым болып табылады. Өткен геологиялық уақытта болған физикалық-географиялық жағдай мен ландшафттық-климаттық жағдайды қалпына келтірумен тарихи геологияның құрамына кіретін негізгі ғылыми пән – палеогеография айналысады. Палеогеографиялық зерттеулер процесінде атмосфераның, гидросфераның, литосфераның жоғарғы бөлігі мен биосфераның құрамы реконструкцияланады, палеогеографиялық процестер анықталады, геологиялық өткеннің ландшафт жағдайы қалпына келтіріледі, климаттық белдемділік пен климаты сипаты реконстукцияланады. Палеогеографиялық құжаттар. Геологиялық заман тарихының жалғыз ғана құжаты тау жыныстары. Кейінгілердің кезектес жүйелерін, бір-бірімен ара-қытынастарын зертейтін геология ілімінің саласын стратиграфия деп атайды. Бұл табиғаттың ұлы кітабы – тау жыныс қабаттарының қайсысы астында, қайсысы орта шенінде, ал қайсысы үстінде екенін анықтап және құрамына қарап, қабаттарды жалғастыруға сүскіндік береді. Тау жыныстарының қабатталу заңдылығын 1669 жылы Николаус Стено көрсеткен еді. Ол заңдылық – төмен жатқан қабаттың жасы, керісінше, үстіңгі қабат астыңғысынан гөрі жас. Сөйтіп, тау жыныстарының салыстырмалы жасын айырып бұл әдісті салыстырмалы стариграфия дейміз. Шөгінді тау жыныстары ішінен өсімдіктер мен жануарлардың тасқа айналған қалдықтарын табуға болады. өсімдіктер дүниесі (флоралар) мен жануарлар (фауналар) қалдықтарына қарап, оларды жүйелеә келе тау жынысы қабаттарының салыстырмалы жасын анықтау палеонтологиялық әдіс деп аталады. Геологиялық кезеңдердің қысқаша сипаттамасына тоқталайық: Жердің геологиялық дамуында 5 эра бар (архей, протерозой, палеозой, мезозой, кайназой). Архей жыныс қабаттары арасында шөгінді, әсіресе магмалық жыныстар бар. Олардың барлығы дерлік жоғарғы мен қысым әсерінен күшті метаформизмге ұшыраған. Жыныстары ішінен микроскопта ғана көзге ілінетін балдырлар мен бактериялар табылды. Олардың ең ежелгісі Оңтүстік Африкадан табылған абсолюттік жасы 3,2 млрд. жыл екен. Архей эрасы бұдан 4,5 млрд. жыл бұрын басталып, 2,6 млрд. жыл бұрын аяқталды. Протерозой эрасының жыныстары археймен салыстырғанда кемірек метаморфандаған және түрлі-түрлі. Қабаттың ішінде балдырлар қалдықтарынан түзілген әктастар, көмір, теміртектес жыныстар бар. жүктеу 0,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз