Дәріс № 7 Тақырыбы: Геодезиялық тірек торлары

1. Мемлекеттік пландық геодезиялық тор және оны тұрғызу әдістері.

2. Биіктік геодезиялық тор және оны тұрғызу әдістері.

Мақсаты: Студенттерге геодезиялық тор және олардың әдістері туралы түсінік беру.

1. Геодезиялық өлшеулер арқылы түсіріліп жер бетіне белгіленген нүктелерді геодезиялық тірек пункттері деп аталады.

Еліміз территориясында орналасқан геодезиялық тірек пункттерінің жиынтығы, олардың пландық жағдайы және биіктігі оларға сәйкес келетін координаттар системасымен анықталуын мемлекеттік геодезиялық тор деп атайды.

Геодезиялық торлар тек пландық, биіктік немесе пландық, биіктік болып келеді. Ал пландық торларда референц эллипсойдта пункттердің проекцияларының координаттары анықталса, ал биіктік торларында теңіз деңгейінен биіктігі беріледі. Көптеген жағдайда бұлардың екеуі де анықталады.

Пландық геодезиялық торлар триангуляция, полигонометрия және трилатерация әдістерімен жасалады. Биіктік геодезиялық торлар геометриялық және тригонометриялық әдістерімен жүзеге асырлады.

Мемлекеттік тірек геодезиялық торлары ғылыми және ғылыми-техникалық мақсаттарды шешуде қолданылады. Бұл негізінен жердің пішінін және мөлшерін, жер қыртысының қозғалысын анықтауда пайдаланылады. Сонымен қатар, барлық масштабтағы топографиялық түсірістердіңгеодезиялық негізі болып табылады және басқа да халық шаруашылығында, еліміздің қорғаныс жұмыстарында қолданылады.

Мемлекеттік пландық геодезиялық торлары триангуляциялық, полигонометриялық және трилатерация әдістерімен тұрғызылады,

2. Биіктік геодезиялық тор геометриялық нивелирлеу әдісімен анықталады.

І – ші класыт нивелирлеу жүйесі периметрі 2000 км-ге жуық тұтас полигонды құрайтын жүрістерден тұрады. 1-ші класты нивелирлеу мейлінше жоғарғы дәлдікпен жүргізіледі; оған барынша жетілдірілген аспаптарды және бақылау әдістерін қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Салыстырмалы биіктікті анықтаудың орташа квадраттық кездейсоқ қателігі 0,5 мм болады.

ІІ – класты ривелирлеу сызығы І класты нивелирлеу пункттерінің арасында периметрі 500-600 км полигондар түрінде салынады. ІІ класты нивелирлеу жүрісінде салыстырмалы биіктікті анықтаудың орташа квадраттық қателігі 1 км жүрісте 0,8 мм –ден аспауы керек.

ІІІ – класыты нивелирлеу жүйесі І және ІІ класты нивелирлеу полигонның ішінде жүйе немесе ІІ кластық полигонды периметрі 150-200- ден 6-9 полигонға бөлетін жеке жүрістер түрінде жасалады (1км жүрісте 1,6 мм –ден аспауы керек). ІІІ класты нивелирлеу жүйесін одан әрі жиілендіру IV класты нивелирлік жүрістер жүйелерін құру арқылы орындалады.