Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №97 (5604), 28 тамыз, сейсенбi, 2018 жыл

28.08.2018.

№97 (5604)

5

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

КОНСТИТУЦИЯ КЉНI ЋАРСАЃЫНДА

Бiз аз уаћытта айбары асћан ћуатты

џлтћа, дќулетi тасћан ќлеуметтi елге

айналдыћ. Ортаћ шаѓыраѕымыздыѓ

шекарасын шегелеп, iргемiздi мызѕымастай

етiп бекiттiк. Таѕдыр тоѕыстырѕан, тарих

табыстырѕан тљрлi џлт !кiлдерi Консти-

туция ћаѕидаттары т!ѓiрегiне топтасты.

Еуразияныѓ жљрегiне орналасћан Елорда-

мыз ќлемге руханияттыѓ iрi орталыѕы,

саясаттыѓ iргелi ордасы ретiнде танылды.

Ќрбiр азаматы !зiн теѓ сезiнетiн,

татулыѕы жарасћан Ћазаћ елiнiѓ, Ћазаћ-

стан халћыныѓ ћарымды iстерi бљгiнде

ќлем жџртшылыѕы љшiн љлгi-!негеге

айналды. Мџныѓ !зi бiздiѓ Ата Заѓымызда

бљкiл адамзаттыћ ћџндылыћтар мен

!ркениеттiк игiлiктердiѓ барлыѕы ћамтыл-

ѕандыѕын айѕаћтайды.

Ата Заѓымызды бџлжытпай орындау-

дыѓ нќтижесiнде Отанымыздыѓ бiрлiгi

ныѕайып, елдегi тџраћтылыћ пен татулыћ

орныћты. Жаѓа Конституция ћабылдау

арћылы Ћазаћстан жаѓа дќуiрге ћадам

басты.

Ћазаћстан Республикасы !зiн демокра-

тиялыћ, зайырлы, ћџћыћтыћ жќне ќлеу-

меттiк мемлекет ретiнде орныћтырды. Ал

оныѓ еѓ ћымбат ћазынасы – адам жќне

адамныѓ !мiрi, ћџћыћтары мен бостандыћ-

тары деп айћындалды. Мемлекеттiк

билiктiѓ бiрден-бiр бастауы – халыћ.

Сондай-аћ, халыћ билiктi тiкелей рес-

публикалыћ референдум жќне еркiн сайлау

арћылы жљзеге асырып, !з билiгiн жљзеге

асыруды мемлекеттiк органдарѕа бередi.

Конституцияда Республика ћызметiнiѓ

тљбегейлi принциптерi ретiнде ћоѕамдыћ

татулыћ пен саяси тџраћтылыћ, бљкiл

халыћтыѓ игiлiгiн к!здейтiн экономикалыћ

даму, ћазаћстандыћ патриотизм, мемлекет

!мiрiнiѓ аса маѓызды мќселелерiн демокра-

тиялыћ ќдiстермен, оныѓ iшiнде респуб-

ликалыћ референдумда немесе Парламент-

те дауыс беру арћылы шешу белгiлендi.

Кез-келген мемлекеттiѓ, елдiѓ тќуел-

сiздiгiн, демократиялыћ ћџндылыћтарын

айћындайтын негiзгi ћџжат – Конституция.

Онда мемлекеттiѓ барлыћ ћџрылым-

дарыныѓ, жеке азаматтардыѓ, џлт пен

џлыстардыѓ, ќлеуметтiк топтардыѓ маћ-

саттары, мiндеттерi мен ћџћыћтары

к!рсетiледi.

Тќуелсiздiгiмiздiѓ тiрегiне айналѕан Ата

Заѓ – мемлекет  пен ћоѕамда орын алып

отырѕан барлыћ саяси-экономикалыћ,

ќлеуметтiк реформалардыѓ iлгерi басуына,

дамудыѓ ћайнар бастауына айналды.

5ркендеп дамуымыздыѓ басты

ћџжатына айналѕан, бљкiл халыћ болып

ћабылдаѕан Ата Заѓды ћџрметтеу бiздiѓ

мiндетiмiз ќрi парызымыз. Ћазаћстанныѓ

ќрбiр азаматы елiмiздiѓ негiзгi Заѓыныѓ

асћаћ рухы мен маѓызын, Конституцияны

ћалыптастыру тарихын жаћсы бiлуi керек.

Конституцияны ћџрметтеу жќне саћтау

арћылы жќне оныѓ тарихы мен маѓызын

бiлуiмiзбен ѕана бiз !з елiмiздi, Отаны-

мызды, тарихымызды, ћџндылыћтары-

мызды ћџрметтеймiз жќне елiмiздiѓ

дамуына, ћоѕамдыћ келiсiмге, бейбiтшiлiк

пен тыныштыћћа ћол жеткiзе аламыз.

5йткенi, бiздiѓ Ата Заѓымыз – Ћазаћстан

халћыныѓ саналы таѓдауы, !ркендi

дамуымыздыѓ кепiлi.

Дауренбек БЕЙСЕНБЕКОВ,

Алматы ћаласы Ќдiлет департаментiнiѓ

заѓды тџлѕаларды тiркеу жџмысын

џйымдастыру б$лiмiнiѓ бас маманы.

Тќуелсiздiгiмiздiѓ

айѕаѕы

Ѕасырлар тоѕысында ќлемдiк 'ркениеттiѓ шыѓына

џмтылѕан Ћазаћстан халћы да таѕдырлы шешiм ћабыл-

дап, жасампаз жаѓа дќуiрге ћадам басты. Ата Заѓ

бiздiѓ бљкiл жарћын iстерiмiздiѓ ћайнар бастауына

айналды. Конституция мызѕымас мемлекетiмiздiѓ ал-

тын ћазыѕы, бiрлiгi мен ынтымаѕы жарасћан елдiгiмiздiѓ

бџлжымас баѕдары, кемел келешегiмiздiѓ кепiлi.

маѓызын бiлуiмiзбен ѕана бiз !з

елiмiздi, Отанымызды, тари-

хымызды, ћџндылыћтарымызды

ћџрметтеймiз жќне елiмiздiѓ

дамуына, ћоѕамдыћ келiсiмге,

бейбiтшiлiк пен тыныштыћћа ћол

жеткiзе аламыз. 5йткенi, бiздiѓ

Ата Заѓымыз – Ћазаћстан хал-

ћыныѓ саналы таѓдауы, !ркендi

дамуымыздыѓ кепiлi.

Осылайша  мемлекетiмiздiѓ

Ата Заѓы халћымыздыѓ тќуелсiз

ел болуды армандаѕан мљддесiн заѓ

тiлiнде айшыћтаѕан, ќлемге адам-

зат ѕаламына Ћазаћстан деген

мемлекет бар екенiн паш еткен

ћџћыћтыћ ћџжат болып табыла-

ды. Осы Конституциямен елiмiздiѓ

мемлекеттiк тџѕыры ныѕайды,

оныѓ басћару тетiгi бiр жљйеге

келдi.

Мемлекет к!шбасшысы Нџр-

сџлтан Назарбаевтыѓ «Болашаћћа

баѕдар: рухани жаѓѕыру» атты

маћаласыныѓ ћорытынды б!лi-

мiнде: «Екi дќуiр тљйiскен !лiара

шаћта Ћазаћстанѕа тљбегейлi

жаѓѕыру жќне жаѓа идеялар

арћылы болашаѕын баянды ете

тљсудiѓ теѓдессiз тарихи мљм-

кiндiгi берiлiп отыр. Мен барша

ћазаћстандыћтар, ќсiресе, жас

џрпаћ жаѓѕыру ж!нiндегi осынау

џсыныстардыѓ маѓызын тереѓ

тљсiнедi деп сенемiн», – деп кљллi

отандастарымыз, ћазаћстандыћ-

тарѕа љкiлi љмiтпен ћарап, келе-

шекке кемел оймен љн тастайды.

Ата Заѓымыздыѓ !мiршеѓдiгi,

демократиялыћ табиѕаты туралы

ћазаћстандыћтар да, шет ел

азаматтары да жиi жылы лебiздер

айтып, болашаѕымызѕа зор сенiм

бiлдiрiп келедi. Оны бљгiнгi биiгi-

мiзден баѕаласаћ, ћазаћстан-

дыћтардыѓ оныѓ негiзгi тљйiн-

дерiне тыныштыћтыѓ, кљнделiктi

берекелi !мiр аѕысыныѓ бас кепiлi

ретiнде ћџрметпен ћарайтыны

ешбiр кљмќн туѕызбайды.

Халыћтыѓ еркiн к!рiнiс тапћан

бџл ћџжат !зiнiѓ нормалары мен

принциптерiнiѓ к!мегiмен ѕана

емес, бекiтiлген идеялары арћылы

да ћоѕам мен мемлекеттi !рке-

ниеттi елдердiѓ ћатарына жете-

лейдi. Сондыћтан ћазiргi кезде

басты мiндет – жеке тџлѕалардыѓ,

ћоѕамдыћ џйымдардыѓ жќне

мемлекеттiк органдардыѓ Рес-

публика Конституциясына деген

дќстљрлi ћџрметiн дамыту. Егер бiз

осы мiндеттi орындасаћ, алдыѓѕы

ћатарлы Ћазаћстан мемлекетiнiѓ

ћалыптасћаны. Еѓ алдымен, ќркiм

Ћазаћстан Республикасыныѓ

Конституциясын жќне заѓдарын

саћтауѕа, басћа адамдардыѓ

ћџћыћтарын, бостандыћтарын,

абыройы мен ћадiр-ћасиетiн

ћџрметтеуге мiндеттi.

Осы тџрѕыдаѕы ойымызды

Елбасыныѓ с!зiмен аяћтасаћ:

«Конституцияны ћатаѓ џстану  –

бџл мемлекеттiлiктiѓ табысты

дамуыныѓ жќне ћоѕамдаѕы

азаматтыћ келiсiмнiѓ негiзi. Ол

бойынша !мiр сљру – бџл демо-

кратияныѓ еѓ жоѕарѕы мектебi.

Бџл мектептен барлыѕымыз !туге

тиiспiз. Бiздiѓ мiндет – Конс-

титуцияѕа аса џћыптылыћпен

ћарау. 5зiмiздiѓ елiмiздi, !зiмiздiѓ

тарихымызды, !зiмiздiѓ жетiс-

тiктерiмiздi ћалай ћџрметтесек,

оны да солай аялауымыз керек.

Конституцияны сыйлай бiлмесек,

оныѓ талаптарын мљлтiксiз

орындай алмасаћ, онда ћоѕамдыћ

келiсiмге, тќртiпке, бейбiтшiлiкке

жќне тыныштыћћа жету мљмкiн

болмайды, яѕни мџндай жаѕдайда

Отанныѓ ырыс-берекелi болашаѕы

туралы айтудыѓ да ћажетi жоћ».

Ћорытындылай келе, барлыћ

ћазаћстандыћтарды

 30 тамыз –

Конституция кљнiмен ћџттыћтай

отырып, ќрбiр  шаѓыраћћа шырай-

лы шаттыћ, баћ-береке, ћазыналы

ћуаныш, ырыс пен ынтымаћ

тiлеймiн! Ќрћашан болашаѕымыз

баянды, келешегiмiз кемел ќрi

елiмiз еѓселi, жастарымыз к!шелi

болсын!

Асћар МЏСТАБЕКОВ,

Ћазаћстан Республикасыныѓ

Ћарулы Кљштерi

Радиоэлектроника жќне байланыс

ќскери-инженерлiк институтыныѓ

бастыѕы, полковник.

АТА

ЗАЃ –

МЕМЛЕКЕТТIЛIКТIЃ ЋАЗЫЅЫ

Елiмiздiѓ Конституциясы – бџл заѓ ћарпiнде

'рнектелген жалпыџлттыћ идея. Елбасымыз

айтып 'ткендей, Ата Заѓ – мемлекеттiк билiктiѓ

ћайнар к'зi – халыћтыѓ 'зi екенiн айћындады,

жаѓа Конституция ћабылдау арћылы Ћазаћстан

жаѓа дќуiрге ћадам басты. Конституцияны

ћабылдау кезiнде жљргiзiлген референдум

егемендi елiмiздiѓ дербестiгi мен саяси

тџраћтылыѕын сипаттаѕан бiрден-бiр тарихи,

ќлеуметтiк маѓызы зор ћџжатћа айналды.

«Конституция» – латыншадан

аударѕанда «ћџрылыс» деген џѕым-

ды бередi. Яѕни !мiрiмiздiѓ,

тыныс-тiршiлiгiмiздiѓ ел-жџрт бо-

лып бiрiгiп мемлекет ћџруымыз-

дыѓ айѕаѕы. Конституция кљнi –

мемлекеттiк мереке. Елiмiздiѓ Ата

Заѓы жљздеген жылдар бойы

ћалыптасћан адамзат баласыныѓ

жалпы ћџндылыћтарын !з бойына

сiѓiрдi.

Бiрћатар ћиындыћтарды еѓ-

серiп, бiз бљгiнгi таѓда мызѕымас

мемлекет пен айбары асћан ћуатты

џлтћа, «Мќѓгiлiк Ел» деп ћадам

басћан табысты елге айналдыћ.

Ћазiргi таѓда ортаћ шаѓыраѕы-

мыздыѓ шекарасын шегелеп,

жљрегiмiз бiрге соѕып, iргемiздi

мызѕымастай етiп бекiттiк. Ѕасыр-

лар бедерiнде таѕдыр тоѕыстырѕан,

тарих табыстырѕан тљрлi џлт

!кiлдерi Конституция ћаѕидаттары

т!ѓiрегiне топтасып, елдiк деген

асыл ћџндылыћты дќрiптеп, бiр ел,

бiр халыћ болып топтастыћ.

Еуразияныѓ жљрегiне орналасћан

Елордамыз ќлемге дљниежљзiлiк

руханияттыѓ ордасы ретiнде

танылды.

Ћазаћстанда Конституция

тџѓѕыш рет 1924 жылы, одан кейiн

1937, 1978, 1993, 1995 жылдары

жазбаша тљрде ћабылданды. Ал

ћазiргi ћолданылып жљрген Конс-

титуция 1995 жылы 30 тамызда

бљкiлхалыћтыћ референдум ар-

ћылы ћабылданды. Оѕан дейiн,

яѕни Ћазаћстан тќуелсiздiк ал-

ѕаннан кейiн 1993 жылы 28 ћаѓ-

тарда !зiнiѓ алѕашћы Ата Заѓын

ћабылдаѕан болатын. Бџл жерде

Елбасы Нџрсџлтан Назарбаевтыѓ

батылдыѕын, к!регендiгiн атап

!ткен ж!н. Конституция жобасын

дайындау кезiнде ќлемдiк демо-

кратияныѓ тќжiрибелерiн, ћазаћ-

стандыћтардыѓ ћалауын жан-

жаћты сараптауѕа, ћызу жќне

!ткiр талћылауѕа назар аударылды.

Нќтижесiнде 1995 жылдыѓ 30

тамызында !ткен Бљкiлхалыћтыћ

референдумда ћатысушылардыѓ 90

пайызы жаћтап дауыс берiп,

ћазiргi ћолданыстаѕы Конститу-

цияныѓ ћабылданѕаны белгiлi.

Ќрбiр азаматы !зiн теѓ сезiнiп,

емiн-еркiн жайдары !мiр сљретiн,

татулыѕы жарасћан ћазаћ елiнiѓ,

Ћазаћстан халћыныѓ ћарымды

iстерi бљгiнде ќлем жџртшылыѕы

љшiн љлгi-!негеге айналды. Мџныѓ

!зi бiздiѓ Ата Заѓымызда бљкiл

адамзаттыћ ћџндылыћтар мен

!ркениеттiк игiлiктердiѓ барлыѕы

ћамтылѕанын дќлелдейдi.

Конституция Ћазаћстан Рес-

публикасын демократиялыћ мем-

лекет деп жариялайды. Оныѓ

демократиялылыѕы, еѓ алдымен,

мемлекет iшiнде халыћ басћаруын

ћамтамасыз етуiнен к!рiнедi. Ата

Заѓныѓ 3-бабыныѓ 1-тармаѕында

мемлекеттiк билiктiѓ бiрден-бiр

бастауы – халыћ делiнген. Бџл

конституциялыћ норма Ћазаћстан-

ныѓ халыћтыћ мемлекет екендiгiн

бiлдiредi.

Кез-келген мемлекеттiѓ, елдiѓ

тќуелсiздiгiн, демократиялыћ

ћџндылыћтарын айћындайтын

негiзгi ћџжаты – Конституция.

Онда мемлекеттiѓ барлыћ ћџры-

лымдарыныѓ, жеке азаматтардыѓ,

џлт пен џлыстардыѓ, ќлеуметтiк

топтардыѓ маћсаттары, мiндеттерi,

ћџћыћтары к!рсетiледi. Ал конс-

титуция мызѕымас мемлекетiмiздiѓ

алтын ћазыѕы, бiрлiгi мен ынты-

маѕы жарасћан елдiгiмiздiѓ бџл-

жымас баѕдары, кемел келеше-

гiмiздiѓ кепiлi. Ата Заѓ бiздiѓ бљкiл

жарћын iстерiмiздiѓ ћайнар бас-

тауына айналды. Конституция-

мызда адамдардыѓ табиѕи ћџћыћ-

тары мен бостандыћтары, билiк

институттарын демократиялыћ

жолмен ћалыптастыру жќне да-

мыту, Ћазаћстанда азаматтыћ ћо-

ѕам ћџру туралы дљние жљзi таны-

ѕан прогрессивтi идеялар бекiтiлдi.

Конституциямызда айтылѕан-

дай, елiмiздiѓ еѓ басты ћазынасы –

адам, оныѓ ћџћыѕы мен бостан-

дыћтары болып табылады. Аталѕан

заѓнама осындай џлан-ѕайыр

елiмiзде бiрлiгiмiз жарасып, бiр

жеѓнен ћол, бiр жеѓнен бас шыѕа-

рып, тату-тќттi !мiр сљруiмiздiѓ

кепiлдiгi мен айћын нышаны

болып табылады.

Ата Заѓымызды бџлжытпай

орындаудыѓ нќтижесiнде Отаны-

мыздыѓ бiрлiгi ныѕайып, елдегi

тџраћтылыћ пен татулыћ орныћты.

Жаѓа Конституция ћабылдау

арћылы Ћазаћстан жаѓа дќуiрге

ћадам басты.

Ћазаћстан Республикасы !зiн

демократиялыћ, зайырлы, ћџћыћ-

тыћ жќне ќлеуметтiк мемлекет

ретiнде орныћтырды. Ал оныѓ еѓ

ћымбат ћазынасы — адам жќне

адамныѓ !мiрi, ћџћыћтары мен

бостандыћтары деп айћындалды.

Конституциямызда бекiтiл-

гендей, тџлѕаѕа ћџрметпен ћарау,

оныѓ жеке ћџћыћтарын таптамау,

сот пен заѓ алдындаѕы теѓдiк,

жалпы теѓдiк ћаѕидалары заманы-

мызѕа сай идеологияѕа айналды.

Мќселен, Конституциямыздыѓ

16-бабы ќркiмнiѓ жеке басыныѓ

бостандыѕына ћџћын жария еттi.

Яѕни заѓда к!зделген реттерде

ѕана жќне тек ћана соттыѓ санк-

циясымен тџтћындауѕа жќне

ћамауда џстауѕа болады, тџтћын-

далѕан адамѕа шаѕымдану ћџћыѕы

берiледi. Соттыѓ санкциясынсыз

адамды жетпiс екi саѕаттан аспай-

тын мерзiмге џстауѕа  болады.

Конституциямыздыѓ 17-ба-

бында «адамныѓ ћадiр-ћасиетiне

ћол сџѕылмайды» делiнген.

Ешкiмдi азаптауѕа, оѕан зорлыћ-

зомбылыћ жасауѕа, басћадай

ћатыгездiк немесе адамдыћ ћадiр-

ћасиетiн ћорлайтындай жќбiр

к!рсетуге не жазалауѕа болмай-

ды. Ќркiм республиканыѓ мем-

лекеттiк рќмiздерiн ћџрметтеуге

мiндеттi. Заѓды тљрде белгiленген

салыћтарды, алымдарды жќне !зге

де мiндеттi т!лемдердi т!леу

ќркiмнiѓ борышы ќрi мiндетi

болып табылады. Ћазаћстан

Республикасын ћорѕау – оныѓ

ќрбiр азаматыныѓ ћасиеттi

парызы  жќне  мiндетi.  Конститу-

цияны ћџрметтеу жќне саћтау

арћылы жќне оныѓ тарихы мен

Ќрбiр азаматы 'зiн теѓ

сезiнiп, емiн-еркiн

жайдары 'мiр сљретiн,

татулыѕы жарасћан

ћазаћ елiнiѓ, Ћазаћстан

халћыныѓ ћарымды

iстерi бљгiнде ќлем

жџртшылыѕы љшiн љлгi-

'негеге айналды.

Мџныѓ 'зi бiздiѓ Ата

Заѓымызда бљкiл

адамзаттыћ

ћџндылыћтар мен

'ркениеттiк

игiлiктердiѓ барлыѕы

ћамтылѕанын

дќлелдейдi.