Г. С. Афонин, В. Н. Бар щенков, Н. В. Ко ндр атьев

128
 
 
 
Ауа бөлгіштің әрекеті қызметтік және шұғыл тежеу кезінде бірдей, 
бір ғана айырмашылығы – соңғы жағдайда МК және ЗК бәсеңдеуі нөлге 
дейін болады.  
Қ а й т а   ж а б у . Машинист краны арқылы ТМ бәсеңдеуі тоқтағаннан 
кейін  ЗК  атмосфераға  бәсеңсуі  атмосфералық  калапан  14  арқылы, 
ондағы  қысым  ТМ  қысымымен  теңескенше  жалғасады..  Магистралді 
диафрагма бұл жағдайда орта қалыпты алады (қайта жабу қалпы) және 
атмосфералық  клапан  жабылады.  Қосымша  бәсеңдеу  клапаны 
бұлжағдайда шамалы ашылған күйінде қалады.  
Ауаның  ЗР-ден  ТЦ-ға  жылыстаған  кезінде  ТК-ғы  қысым  да  өседі. 
Ондағы  қысым  теңестіру  клапанына  тежимді  серіппелердің  түсіретін 
күшінен жоғары болған жағдайда, соңғысы серіппелерді қыса отырып, 
оңға  жылжи  бастайды.  Сонмен  бірге  тежеу  клапаны  мен  оның  толық 
сояуыштағы  ершігінің  арасындағы  сақиналы  саңылау  кішірейе 
бастайды.  Яғни,  ЗР-дан  ТЦ-ге  ауаның  жылыстау  қырқыны  да  азаяды. 
Тежеу  клапанын  ершікке  орнатқан  кезінде,  ТК  ЗР-дан  және 
оқшауланған болып қалады, және ТЦ-де белгілі бір қысым орнатылады, 
ол  ТМ-гі  және  ауа  таратқыштағы  орнатылған  тежеу  режимінің 
қысымның төмендеуіне байланысты болады. 
10  және  11  режимді  серіппелерінің  теңестіру  поршеніне  басу 
күштірік  болған  сайын,  ТК-ғы  ауаның  жоғары  қысымында  ол  қайта 
жабу  қалпына  жылжуын  бастайды.  Сол  себептен  әртүрлі  тежеу 
режимін – бос (П), ортаңғы (С) және жүктеулі (Г) алу үшін – 10 және 11 
режимді  серіппелерінің  теңестіру  поршеніне  басуын  өзгертеді.  Бұл 
тежеу  режимдерін  ауысытырып-қосу  тұтқасының  қалпын  өзгертумен 
қол жеткізіледі (5.1-кесте). ТЦ қысымының тежеу сатыларының әртүрлі 
режимдеріндегі тәуелділік  5.7-суретте көрсетілген. 
Теңестіру  поршені  қайта  жабу  қалпындаТЦ-да  белгілібір 
орнатылған қысымды сақтап тұрады. Осылай, ТЦ-ғы сығылған ауаның 
жылыстауында,  ТК-ғы  қысым  да  төмендейді.  Режимді  серіппелердің 
әсерімен теңестіру поршені, ершіктен тежеу клапанын 8 қыса отырып,  
солғы  жылжиды  (5.4-суретті  қара),  бұл  тежеу  клапаны  мен  бос 
сояуыштың  қапталды  бөлігінің  арасындағы  сақиналы  саңылаудың 
пайда болуына алып келеді. Сонымен бірге, ауа ЗР-ден ашылған тежеу 
калапаны  арқылы  ТК-ға,  ал  одан  ТЦ-ға  ағуын  бастайды.  ТК-ғы  ауа 
қысымы арқан кезде, режимді серіппелерді басумен теңестіру поршені 
оңға  жылжиды  және  тежеу  клапаны  жабылады.  ЗР  қосымша 
сұйыққоймасы ашық кері клапан 7 арқылы ТМ-нен толтырылады.  
Шарт.  №  483  ауабөлгішіқайта  жабу  қалыпында  жазықтықты 
режимінде,  мардымсыз  өзбетінше  ТМ-ғы  қысымның  жоғарылауында 
(0,3 кгс/см
2
 артық емес) өздігінен босаудан қорғалған. 

129
 
 
 
 
 
5.7-сурет.Тежелу цилиндріндегі 
қысымның  р
тц
тежелудің  бос 
(П), 
ортаңғы 
(С) 
және 
жүктелген  (Г)  режимдеріне 
арналған 
магистральдағы 
қысымның 
Др
т
.
м
төмендеуіне 
байланыстылығы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Шарт. № 483 ауа бөлгішін авторежимдермен жабдықталмаған вагондарда 
қосу режимдері 
Ескерту. Композициялық  қалыптары  бар  вагондардағы  жүктеулген  режим 
Теміржолдардың  жылжымалы  құрамдарының  тежеуіштерін  пайдалану 
бойынша нұсқаулықтың талаптарына (ЦТ-ЦВ-ЦЛ-ВНИИЖТ/277) сәйкес келесі 
жағдайларда орнатылады: 
а)  цемент 
тасымалдауға 
арналған 
вагон-хопперлердің 
жүктелген 
жағдайларында; 
б)  өстік  жүктеме  20  тс    кем  емес  жағдайда  нақты  жол  телімдеріндегі 
тәжірибелі  сапарлардың  негізінде  жол  бастығының  бұйрығы  бойынша  басқа 
вагондарда; 
в)  қыс  мезгілінде,  вагонның  өске  10  тс    артық  емес  жүктемесінде,  қар 
басумен зақымдалған жол учаскелерінде жол бастығының нұсқауы бойынша. 
Сонымен  бірге  магистральді  диафрагма  қапақ  жаққа  майысады  және 
тығынжылдың төменгі оң жақ радиалды каналы П қуысына қозғалады. 
РК-ғы  ауа,  магистральді  диафрагманы  ортаңғы  қалыпқа  жылжыта 
отырып,    ЗК-ға  ағуын  бастайды.  Сонымен  бірге  ТЦ-ғы  қысымның 
мардымсыз төмендеуі мүмкін, алайда толық босату орын алмайды.  
Т а у   р е ж и м і н д е г і   б о с а т у .   Осы  режимнің  ерекшелігі 
сатылы  босатуды  алу  мүмкіндігі  болып  табылады.  Тау  режимінде 
диафрагма  24  (5.4-суретті  қара)  серіппесімен  үнемі  өз  ершігіне  20 
қысылған, серіппенің күші 7,5 кгс/см
2
  болғандықтан.  Сол  себептен  РК 
және П қуысы байланыспайды. 
5 . 1 - к е с т е  
Тежеу режимі
 
ТЦ-ғы қысым, кгс/см
3
 
Вагонды жүктеу (нетто), т/өсі
 
Орнатылған 
 
Максималды 
рұқсат етілген
 
Шойын 
қалыптар
 
Композициялық 
қалыптар 
 
Бос 
 
1,4... 1,8
 
2,0
 
≤3
 
≤6
 
Ортаңғы 
 
2,8... 3,3
 
3,5
 
3... 6
 
>3
 
Жүктелген 
 
3,9...4,2
 
4,5
 
>6
 
Есертуді қараңыз
 

130
 
 
 
 
ТМ  қысым  артқан  кезде  магистральді  диафрагма  қайта  жабу 
қалпынан қақпақ жаққа майысады және тығынжылдың шеткі радиалды 
каналдары  П  қуысына  шығады.  Қосымша  бәсеңдету  клапаны  32 
жабылады.  Сонымен  бірге  МК  және  ЗК  арасындағы  байланыс 
орнатылады.  ЗК-ғы  қысым  ТМ-нен  ауа  келіп  түсудің  салдарынан 
жоғарылатын  болады.  ЗК  қысымының  әсерімен  басты  поршень  2,  РК 
көлемін  кішірейте  отырып,  солға  жылжи  бастайды,  және  сәйкесінше, 
ондағы  қысымды  жоғарылатады.  Сонымен  бірге,  тежеуіш  клапан 
8теңестіру  поршенінің  артқы  ілмегінен  алшақтайды,  және  соңғы 
ауаның өстік каналы арқылы ТЦ-дан атмосфераға шыға бастайды.  
Толық босатуға қол жеткізу үшін тау режимінде, басты поршеннің 
қапаққа 1 тірелгенше солға жылжуы қажет. Сол себептен ЗК қысым РК 
қысымға  дейін  жоғарылауы  тиіс,  яғни  0,2...0,3  кгс/см
2
бастапқы 
зарядтан төмен.  
Егер  ЗК  қысым  осыдан  төмен  мәнге  жоғарыласа,  онда  ЗК  мен  РК 
қысымдарын  теңестірген  кезде  басты  поршень  қақпаққа  жетпей,  
аралық мәнде тоқтайды. Себебі теңестіру поршенінің ашы өстік канал 
кезінде  ТК  және  ТЦ  қысымның  мәні  төмендейді,  онда  10  және  11 
режимдік  серіппелердің  әсерінен  теңестіру  поршені  солғы  жылжи 
бастайды және өзінің артқы ілмегімен тежеуіш клапанға тіреледі, және 
ТЦ-ныңатмосфераға бәсеңдеуін тоқтатады.  
ТМ-ғы  кейінгі  ішінара  қысымның    сәйкес  мәнге  артуы  ТЦ-ғы 
қысым төмендейді.  
Осылайша, тау режимінде босату ТМ-ғы қысымды қалпына келтіру 
нәтижесінде  болады.  Қысымды  сатылап  жоғарылатқан  кезде,  ТМ-де 
сатылы  босату  орын  алады.    ТМ-ғы  қысымның  жоғарылау  қарқыны 
құрамның  аяғына  қарағанда  басында  жоғары  болғандықтан,  басқы  
бөлігінің босатуы да ертерек болады.  
Ж а з ы қ т ы қ   р е ж и м і н д е г і   б о с а т у .   Жазықтықты  режимде 
босатудың  сипаты  ТМ-гі  қысымның  арту  қарқынымен  анықталады. 
Осыған  байланысты,  босату  процесінің  жылдамдатылған  және 
бәсеңдетілген түрде өтуі мүмкін.  
ТМ-гі  қысым  баяу  жоғарылаған  кезде,  пойыздың  артқы  бөлігінде 
магистральды  диафрагма,  тығынжылдың  21  төменгі  оң  жақ  радиалды 
каналы    П  қуысына  қозғалғанға  дейін  қақпақ  жағына  майысады. 
Қосымша  бәсеңдету  клапаны  жабылады.  Сол  жақ  дискінің  27  артқы 
ілмегіндегі  саңылау  қосымша  бәсеңдету  манжетімен  әлі  жабық 
болғандықтан,  МК  және  ЗК  байланыспайды.  РК-ғы  ауа  ЗК-ға  аға 
бастайды. Сонымен бірге басты поршень солға жылжи бастайды және  
тежеу клапаны теңестіру поршенінің артқы ілмегінен алшақтайды. ТЦ-
ғы ауа атмосфераға, теңестіру поршенінің диаметрі 2,8 мм өстік каналы 
арқылы шыға бастайды.  
Басты  поршень,  босату  қалпына  жылжи  отырып,  РК-ғы  ауаны  П 
қуысына қуады, ал одан –  ЗК-ға, яғни, ЗК-ғы қысым жоғарылайды, ал 
Рк-да  төмендейді.  Сәйкесінше,  басты    поршень  қапаққа  1  тірелгенше