Г. Д. Рыскелдиева М. Т. Иманбаева С.Қайыпжанқызы

Прозалық және сюжетті шығармаларды талдау

жүктеу 2,37 Mb.

бет	6/171
Дата	06.04.2023
өлшемі	2,37 Mb.
	#42035

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 171

МҰҒАЛІМ КІТАБЫ,8-сынып ӘДЕБИЕТ

Экспозиция

Прозалық және сюжетті шығармаларды талдау
Оқиғалы шығармаларды сюжетті шығармалар дейді. Батырлар жыры, ертегілер, әңгімелер, хикаяттар мен романдар сюжетті шығармаларға жатады.
Жазушы шығарманы қызықты, тартымды ету үшін оның құрылысын әртүрлі етіп құрады. Кейде шығарма оқиғасы, тіпті шешімнің өзінен де басталуы мүмкін.
1. Шығарманы асықпай оқып, мазмұнын терең түсініп алу керек. Оның мазмұнын екінші біреуге қызықты етіп айтып беруге болатындай мұқият оқу керек.
2. Шығарма қандай тілде жазылған деген сұрауға жауап беру үшін екі ережені білу керек:

Еркін құрылыстағы тіл, яғни проза

Белгілі бір тәртіпке бағынған, тізбекке түскен тіл, яки поэзия

3. Әдебиет тегі жағынан қайсысына жатады?
Әдебиеттің үш тегі бар, олар мыналар:
Эпос. Лирика. Драма
4. Егер эпос болса, мына түрлердің қайсысына жатады?
5. Шағын көлемді эпос:
– Миф
– Аңыз
– Мысал
– Новелла
– Әңгіме
– Очерк
– Фельетон
6. Орта көлемді эпос:
– повесть (хикая)
– поэма (дастан)
7. Кең көлемді эпос:
Роман: эпопея, трилогия, дилогия
8. Шығарманың негізгі көтеретін мәселесі (тақырыбы) қандай?
Әлеуметтік мәселе
Махаббат
Еңбек
Отбасы
Білім, өнер
Адамгершілік
Достық
Детектив, т.б.
9. Қандай көркемдік әдіспен жазылған?
Романтизм
Реализм
10. Шығарманың композициялық құрылысына талдау жасау:
Экспозиция – көркем шығармада оқиға дамып-өрістейтін орынды, ортаны, ол оқиғаға қатысатын кейіпкерлерді сипаттап, алғаш оқушыға таныстыру. Экспозиция негізгі оқиға желісінің шиеленісіне тікелей байланысты болмай, соған кіріспе эпизод ретінде өз алдына оқшаулау тұрады. Мысалы, Ғ.Мүсіреповтің «Ананың анасы» шығармасында оқиға ақ бас, соқыр қарт Әйтілестің: «Оқыңдар шулап!» деп қойып, іркіт сабасындай іркілдеген молда мен саудагер Рамазанға ертеде өткен оқиғаны жаңғыртып айтатын әңгімесінен басталады. Мұны шығарманың экспозициясы (дайындығы) дейді.
Пролог – көркем шығарманың оқиға мазмұны мен мәнін оқырманға таныстыратын кіріспе бөлімі. Ол шығарманың идеясын дұрыс түсіндіру, мәнін ашу мақсатында қолданылады. Прологтың кіріспеден айырмашылығы онда сюжеттік құрылым, көркемдік нақыш басым болады.

жүктеу 2,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 171