Физика әлемі пӘндік энциклопЕдИя



жүктеу 6,54 Mb.
Pdf просмотр
бет217/265
Дата25.05.2018
өлшемі6,54 Mb.
#17438
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   265

КАВИТАЦИЯ – КЮРИ НҮКТЕСІ

528


529

к

178

бірмезгілде  бірнеше  фотонның  



жұтылуы  заттағы  электрондардың 

теңесуіне әкеп соғады.

Фотондарды  жұтумен  қатар 

шығару  орын  алатын  көпфотонды 

үрдістер  жиіліктерді  оптикалық 

түрлендірулерде  пайдаланылады. 

Мысалы,  еріксіз  комбинациялық 

шашырау  үрдісі 



комбинациялық 

жиіліктер  генераторларында  (к о м б и н а ц и я л ы қ   л а з е р л е р д е ) 

пайдаланылады.



КӨПІР ТІЗБЕК, э л е к т р л і к к ө п і р – қысқыштарының (полюстерінің) 

бір жұбына қоректендіру көзі, ал екіншісіне жүктеме қосылған, әдетте төрт по-

люс түріндегі тұйық электр тізбегі. Классикалық көпір тізбек төртбұрыш түрінде 

тізбектеп қосылған – төрт иінді 



көпір деп аталған 

электрлік кедергілері Ζ



1

, Ζ

2

, Ζ

3

, Ζ

4

 (көпір 


тізбектің 

иіні)  бар  төрт  бөліктен  құралған  (сызбаға 

қараңыз).  Көпір  сұлбасындағы  а,  b,  c  және  d 

нүктелері т ө б е л е р деп аталған; қоректендіру 

көзі  (U



қ

)  бар  тармақ 



қоректендіру  диагона-

лы, ал электрлік кедергілері бар жүктеме (Ζ

ж



жүктеме диагоналы деп аталған. Көпір тізбектің 

диагоналының әрқайсысы қарама-қарсы жатқан 

төбелерді бір – бірімен қосады («Көпір тізбек» 

деп аталуының себебі де осыдан). 

Жүктеме  тізбегіндегі  ток  күші  ток  көзінің 

электрқозғаушы  күшінің  (ЭҚК-тің)  кез  кел-

ген  мәнінде  нөлге  тең  болады  (теңгерілген 

көпір  тізбек).  Көпір  тізбектің  өзге  бір  түрі  – 

қосарланған (6 иінді) көпір болады. Төртиінді көпірдің тепе-теңдік шарты Ζ

1

/

Ζ



2

 = Ζ



3

/Ζ



4

 орындалатын кезде көпір тізбектегі тұрақты токтың тепе-теңдігі иіндер 

кедергілерінің біреуін реттеу арқылы жүзеге асырылады. 

Айнымалы токтың 

көпір тізбегінде тепе – теңдік шарты комплексті шамаларды байланыстыра-

ды; нәтижесінде осы шарт әрқайсысы нақты сандарды – иіндер параметрлерін 

(кедергілерді, индуктивтілікті, сыйымдылықты, жиіліктерді) байланыстыратын 

2-сызба. а, б – үшфотонды (гиперкомбинация-

лы) жарықтың шашырауы; в –  төртфотонды 

иондандыру

Көпір  тізбек.  Төртиінді  көпір 

тізбектің сұлбасы: а, b, c және d – 

төбелер; Z

1

, Z

2

, Z

3

 және Z

4

 – иін- 

дер;  Z

ж

  –  жүктеме;  U

қ

  –  қорек- 

тендіру көзі



к

178

КАВИТАЦИЯ – КЮРИ НҮКТЕСІ



530

531


екі теңдікке ажыратылады. Айнымалы токтың көпір тізбегін теңгеру үшін жалпы 

жағдайда көпірдің ең болмағанда екі параметрін реттеу қажет болады.

Көпір тізбек электр- және радиотехникада, өлшеуіш техникада, телемеханикада, 

байланыс техникасында пайдаланылады. 



КӨПІРШІК – сұйықта, сұйық массада пайда болатын сырты жұқа сұйық 

қабығымен қоршалып ауа (бу) толтырылған кішкене мөлдір шар тәрізді көбіктерден 

түзілген дискреттік жүйе. Көпіршік 

беттік тартылыстың және сұйық ағыны 

әсерінен жұқарып өздігінен жарылады. Таза сұйықтарда көпіршіктің түзілуі үшін 

аздаған көпіршік түзгіш заттар (спирт, сабын, белок) қосылады. Өзге дисперстік 

жүйелер сияқты көпіршіктер де дисперсиялық және конденсациялық үрдістер 

(процестер)  кезінде  химиялық  реакцияның  не  асақанық  ерітінді  қысымының 

төмендеуінен газдардың (СО

2

) түзілуі нәтижесінде пайда болады. Физикалық 



ғылыми тәжірибелер жасау кезінде көрінбейтін қарапайым бөлшектердің іздерін 

(тректерін) көрнекі көрсету детекторларында қолдау тапқан. Жылу мен дыбысты 

өткізбеу қасиеті болғандықтан көпіршік құрылыс материалдарын жасауда, өрт 

сөндіру ісінде, сыра, шампан шарабы өндірісінде қолданылады.



КӨПІРШІКТІ КАМЕРА – әсері бөлшектер траекторияларының маңында 

аса  қызған  сұйықтың  қайнауына  негізделген,  жоғары  энергиялы  зарядталған 

бөлшектердің іздерін (тректерін) байқауға арналған аспап. Мұны 1952 жылы аме-

рикан физигі Дональд 



Глезер (Глейзер) (1926 – 2013) ойлап тапқан. Көпіршікті 

камерада абсолюттік таза резервуарға құйылған кез келген қоспалардан арылтылған 

сұйық  қайнау  температурасынан 

жоғары нүктеге дейін қыздырылады, 

ал сұйықты тұрақтандыру үшін сыртқы 

қысым  түсіріледі.  Камераға  зарядты 

бөлшектер түскенде, оның жүріп өткен 

жолындағы зарядталған иондармен газ 

(бу)  көпіршіктері  түзіледі.  Сұйықты 

қайнау  температурасынан  жоғары 

нүктеге дейін қыздыруға болады, бірақ 

осы асақызған сұйық тұрақты емес, ол 

белгілі бір уақыт (τ) өткенде қайнайтын 

болады. 


Зарядталған  бөлшек  асақызған 

сұйықтан өткен кезде (Т>Т



к



өқ

), (Т



өқ

 

–  өздігінен  қайнау  температурасы) 



Сұйық  сутектік  көпіршікті  камерадағы 

К



-мезондардың протондармен өзараәсер- 

лесуі  нәтижесінде  Σ

+

,  К


+

,  π


+

,  π


,  К°  бөл- 

шектердің  тууы,  бұлар  π

+

  және  π



-мезон- 


дарға ыдырайды.


жүктеу 6,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   265




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау