Физика әлемі пӘндік энциклопЕдИя



жүктеу 6,54 Mb.
Pdf просмотр
бет20/265
Дата25.05.2018
өлшемі6,54 Mb.
#17438
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   265

ЕЛЕУЛІ ЖАҢАЛЫҚ АШҚАН ФИЗИКТЕР

61

бейтараптығын түсіндіру үшін бейтарап мезонды енгізген. 1953 ж. екіаралық бо-



зон туралы идея ұсынған.

ЮнГ  Томас  (1773  –  1829)  –  ағылшын  ғалымы.  1793  ж.  көз  хрусталигі 

қисықтығының өзгерісінен пайда болатын аккомодацияны, 1801 ж. алғаш болып 

жарықтың  интерференциялық  құбылысын  түсіндірген,  1803  ж. 

«интерферен-

ция» ғылыми атауын физикаға енгізген. Өзінің интерференциялық принципі бой-

ынша, 


ньютон сақиналарын түсіндірген. 1802 ж. когерентті екі жарық көзінен 

пайда болатын жарық интерференциясын бақылау тәжірибесін жүзеге асырған. 

Осы тәжірибе Френельдің белгілі тәжірибесі секілді классикалық тәжірибе болды. 

1803 ж. жіңішке жіптің дифракциясын интерференциямен байланысты түсіндіруге 

талаптанған, 

ультракүлгін сәуленің интерференциясын ашқан, жарық сәуленің 

едәуір тығыз ортадан шағылысқан кезінде жарты толқынның шығындалатынын 

айқындаған. 1807 ж. 

жарық пен сәулелік жылудың бірінен бірінің айырмашы- 

лығы  тек  толқын  ұзындықтарында  екені  туралы  ой  тастаған.  1807  ж. 

серпінділіктің сипаттамасы – созылу модулін (Юнг модулін) енгізген.

ЮРИ Гарольд Клейтон (1893 – 1981) – американ физигі. 1932 ж. ауыр сутекті 

ашқан, оны 



дейтерий деп атаған. Химия ғылымы бойынша Нобель сыйлығының 

иегері (1934 ж.).



яКоБИ Борис Семенович (1801 – 1874) – орыс физигі. 1834 ж. электрқоз-

ғалтқышты, 1838 ж. 



гальванипластиканы ойлап тапқан.

янГ Чженьнин (1922 ж.т.) – американ физигі. 1954 ж. Р. Миллспен бірлесіп 

калибирлеу  принципін  ұсынған.  1954  ж.  Т.  Лимен  бірлесіп,  әлсіз  өзара-

әсерлесулерде жұптылықтың сақталу заңының бұзылатынын айтқан.



яноШИ  Лайош  (1912  –  1978)  –  венгр  физигі.  1940  ж.  Дж.  Рочестермен 

бірлесіп 



өтімді тасқынды ашқан. 1943 ж. ғарыштық сәулелердегі мезондардың 

пайда болу себебін ұсынған.




А

79

АБСОЛЮТ БЕЙТАРАП БӨЛШЕК – АЭРОСТАТИКА



62

63



62

63

АБСОЛЮТ БЕЙТАРАП БӨЛШЕК, нағыз бейтарап бөлшек – бөлшекті 



антибөлшектен ажырататын бүкіл сипаттамалары (электр, бориондық, лептондық 

зарядтары, ғажаптылығы, т.б.) нөлге тең болатын қарапайым бөлшектер немесе 

қарапайым бөлшектердің байланысқан жүйесі. Абсолют бейтарап бөлшек өзінің 

антибөлшегіне тепе-тең болады. Мысалы: фотон, π

0

-мезон, J/Ψ-мезон, ипсилон-



бөлшек. 

АБСОЛЮТ ҚАРА ДЕНЕ – өзіне түскен бүкіл сәулені толықтай жұтатын 

дене. Жарық сәулені жұтқан дене қызады. Табиғатта абсолют қара дене жоқ. Оны 

жасанды түрде жүзеге асыруға болады. Көмірдің қара күйесі, мысалы, күннің 

оптикалық диапазондағы сәулесінің 99%-ын жұтады, бірақ 

та инфрақызыл сәулені жұтуы нашар. Абсолют қара дененің 

ең кемелденген моделі жіңішке саңылаулы, мөлдір емес, іші 

қараңғы қуыс болмақ. Осы саңылауға түскен кез келген сәуле 

қуыстың ішінде көптеген рет шағылып, түгелдей жұтылатын 

болады.  Абсолют  қара  дененің  жұту  коэффициенті  1-ге 

тең және сәуленің толқын ұзындығына тәуелді болмайды. Абсолют қара дене 

ұғымының сәуле шығару теориясында маңызы зор. Абсолют қара дененің сәуле 

шығару қарқындылығы өзге («қара дене емес») денелердікінен жоғары, тек оның 

температурасымен және сәуле жиілігімен ғана анықталады және ондағы сәуле 

тығыздығының сәуле жиілігі бойынша үлестіру функциясы Планктің сәуле шығару 

заңына  бағынады.  Абсолюттік  қара  дененің  сәулесін  анықтайтын  заңдылық 

оптикалық пирометрияда жоғары температураны өлшеу үшін пайдаланылады, 

сонымен қатар жарық эталоны ретінде де қолданылады.

«Абсолют  қара  дене»  ұғымын  1859  ж.  неміс  физигі  Густав 



Кирхгоф 

 (1824 – 1887) енгізген.



АБСОЛЮТТІК НӨЛ ТЕМПЕРАТУРА – термодинамикалық температураның 

есептелуінің  басы;  судың  үштік  нүкте  (0,1ºС)  температурасынан  273,16 

К  төмен  (Цельсий  межесі  бойынша  нөлден  273,15ºС  төмен  температура) 



А

79

АБСОЛЮТ БЕЙТАРАП БӨЛШЕК – АЭРОСТАТИКА



64

65

орналасқан.  Термодинамикалық  температуралық 



меженің  және  абсолюттік  нөл  температураның 

болуы термодинамиканың екінші бастамасынан 

шыққан. Температура абсолюттік нөл температураға 

жақындаған сайын жылулық сипаттамалар: энтропия



жылу сыйымдылықжылулық ұлғаю коэффициенті, 

т.б. нөлге ұмтылады. Классикалық физика түсінігі 

бойынша абсолюттік нөл температура кезінде заттар 

молекулалары мен атомдарының жылулық (бейбе-

рекет) қозғалсының энергиясы нөлге тең болмақ. 

Кванттық механикаға сәйкес абсолюттік нөл тем- 

пература  кезінде  кристалдық  торлардың  түйін- 

дерінде  орналасқан  атомдар  мен  молекулалар  

толықтай тынышталмайды, олар «нөлдік» тербе- 

лістер  жасайды  және  «нөлдік  энергияға»  ие  бо-

лады. Егер атомдардың массалары және олардың 

арасындағы өзараәсерлесу әлсіз болса, онда нөлдік 

тербеліс  кристалдық  торлардың  пайда  болуына 

кедергі  келтіреді.  Бұл  жайт 

3

Не  және 



3

Не  гелий- 

лерде  орын  алған.  Осы  гелийлер  атмосфералық 

қысым  кезінде  өте  төменгі  температураға  дейін 

қатпай сұйық күйінде қалады. 

Кез келген зат – тіптен салыстырмалы салқын, 

мысалы, мұзда белгілі бір мөлшердегі 

жылу бола-

ды. Ж ы л у – өзінің қозғалысының әсерінен туын- 

дайтын кинетикалық энергиясы болатын заттардың 

молекулаларының үздіксіз қозғалысының нәтижесі. Заттың температурасы оның 

орташа кинетикалық энергиясын сипаттайды. Зат қаншалықты салқын болса, 

молекулалар соншалықты баяу қозғалады. Осының нәтижесінде салқындатуды 

молекулалық  қозғалыс  толықтай  тоқтағанша  жалғастыра  беру  мүмкін 

секілді көрінеді. Осы температуралық ме- 

ж е   ( ш к а л а )   –   « а б с о л ю т т і к 

н ө л »   н ү к т е с і ,   б ұ л   н ү к т е   –  

ғалымдар  үшін  үлкен  ықылас  тудыра-

тын  мәселе,  бірақ  іс  жүзінде  оны  жүзеге 




жүктеу 6,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   265




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау