«Ғажайып микроәлем» элективті курс. Түсінік хат. 7- сыныпқа арналған «Ғажайып микроәлем»

Мектеп курсында өте ұсақ тірі ағзалар әлемі – бактериялар, төменгі сатыдағы саңырауқұлақтар, қарапайым жануарлар тарауларын оқуға сағат аз берілген, осыған байланысты элективті курста оқушылардың білімін тереңдету барысында микроорганиздер бөлімі қамтылды.

Микроорганиздерді бақылау кезінде микроскопты қолдану оқушылардың қызығушылығын оятады. Сабақта тірі обьектіні зерттеу, тәжірибе жүргізу оқушылардың танымдылық белсенділіктерін арттырады,практикалық білімдерін жетілдіреді және теория мен практиканың байланысын нығайтады.
Курс мақсаты: Қағылез әлемнің ұсақ өкілдері туралыоқушылардың ой- өрісін дамыту, танымдылық белсенділіктерін арттыру, өздігінен жұмыс істеу қабілеттерін қалыптастыру.

Курстің міндеттері:

• 
  микробиология ғылымының тарихи даму кезеңдері
  
• 
  әртүрлі патшалықтардың бір жасушалы өкілдерінің құрылысын салыстыру
  
• 
  лабораториялық құрал-жабдықтармен және микроскоппен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру
  
• 
  шығармашылық қабілетін дамыту.
  

• 
  Микробиология ғылымының даму тарихы электрондық микроскопты пайдалану арқылы зерттелгені туралы білу.
  
• 
  Ұсақ ағзалар әлемінің өкілдерінің құрылыс ерекшеліктері туралы білу.
  

• 
  микропрепараттарды дайындау.
  
• 
  әртүрлі бактериялар мен көгерген саңырауқұлақтарды өсіру.
  
• 
  әртүрлі патшалықтардың өкілдерін суреттеу.
  
• 
  Биологиялық тәжірибе нәтижелерін бақылау және қорытынды жасау.
  

• 
  әңгіме, дәріс
  
• 
  қосымша әдебиетпен жұмыс
  
• 
  практикалық, лабораториялық жұмыс
  
• 
  зерттеу әдісін практикалық жұмыста қолдану
  
• 
  өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
  
• 
  өзекті мәселелерді шешу , жоба жасау, қорғау.
  

Микроскоптың ашылу тарихы. Микробиология ғылымының дамуына үлес қосқан зерттеуші ғалымдар. Француз микробиологі Луи Пастер( 1822- 1895) және неміс ғалымы Роберт Кох микробиология ғылымының негізін қалаушылар.Қазіргі микробиологияның негізгі бағыттары: генетикалық және жасушалық инженерия, тамақ өнеркәсібі, ауылшаруашылық, медицина, денсаулық сақтау, ластанған ауаны,суды топырақты тазарту, пластмасса жасау, металл және мұнай өндіру, топырақтың құрылымын жақсарту.

Микроскоптың құрылысы және онымен жұмыс істеу ережесі. Зертханалық құрал- жабдықтарды қолдану ережесі.

Зертханалық жұмыс

№ 1 Микроскоптың құрылысы және онымен жұмыс істеу ережесі.
II Бактериялар

Бактериялардың қолайлы ортада өмір сүруі. Бактерия жасушасының құрылысы мен пішіні. Сыртқы және ішкі құрылымы.Қоректену тәсілі. Бактериялардың таралу жолы және маңызы.

Бактериялардың биосферадағы рөлі: шіріту бактериялары – органикалық заттардың минерализациясы; топырақ бактериясы – топырақтың құрылымын түзуші; азот түзуші бактериялар - топырақты азотты қосылыстармен байытушы; цианобактериялар; мұнай түзуші бактериялар.

Бактериялардың адам өміріндегі маңызы және шаруашылық қызметіндегі оң рөлі: сүт тағамдарын ашыту, тері илеу, сүрлем дайындау, сүт қышқылын алу.

Теріс рөлі: азық- түлік тағамдарын шіріту, адамдарды, жануарларды, өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын патогенді бактериялар.

Бактериялармен күресу әдістері. Пастеризациялау, стерилдеу, залалсыздандыру.

Зертханалық жұмыстар

№ 2 «Тіс бактериясы»

№3 «Картоп таяқшасының және шіріту таяқшасының құрылысын қарау»

Уақытша микропрепарат дайындау тәсілі.

Саңырауқұлақтар дүниесі. Саңырауқұлақтардың белгілері. Саңырауқұлақтар классификациясы( фикомицеттер, базидиалды т.б). Зең саңырауқұлақтарының ерекшеліктері. Зең саңырауқұлақтарының маңызы. Ашытқы. Ашытқы саңырауқұлағының адам өміріндегі маңызы және оның құрылысы.

Зертханалық жұмыстар

№4 «Зең саңырауқұлақтарын микроскоп арқылы қарау»

№5 «Ашытқы мәдениетін бақылау»
Тәжірибелік жұмыс «Температураның көгерген саңырауқұлақтардың өсуіне және дамуына ықпалы».

IY Балдырлар

Микроскопиялық балдырлар- төменгі сатыдағы өсімдіктер тобы. Біржасушалы, көпжасушалы, шоғырлы балдырлар. Құрылымы және тіршілік әрекетінің ерекшеліктері. Балдырлардың табиғат және адам өміріндегі маңызы.

Зертханалық жұмыстар.

№ 6 «Біржасушалы балдырлардың құрылысын қарау»

№7 «Аквариумда тіршілік ететін жіп тәрізді балдырларды қарау».
Y Қына

Қына – селбесіп тіршілік ететін ағзалар тобы. Қынаның құрылысы және классификациясы. Көбею ерекшелігі. Қынаның табиғаттағы маңызы және рөлі. Қына қоршаған ортаның биоиндикаторы.

Зертханалық жұмыс.

№8 Қынаның сыртқы және микроскопиялық құрылысын қарау.

Жануарлар дүниесінің өкілдері қарапайым жәндіктер. Классификациясы.Қарапайымдылардың тіршілігі және құрылыс ерекшелігі. Қозғалу тәсілі және тітіркенгіштігі. Біржасушалы қарапайым жәндіктер – адам мен жануар ауруларынң қоздырғышы. Қарапайымдылар- симбионттылар

Зертханалық жұмыстар

№9 «Пішен тұнбасындағы қарапайым біржасушалы ағзаларды бақылау»

№10 «Қарапайымдылардың әртүрлі реакцияға тітіркенгіштік әрекеті»

№11 «Жұтқыншаққа қоректің өтуі және асқорыту вакоулінің пайда болуы»

Нематодтар – топырақта және сулы ортада тіршілік ететін ағзалар.Топтың рөлі. Микроскопиялық қышыма кене. Адам өміріне келтіретін зияны. Өсімдік паразиты - өрмек кене, тля.қалқан. Өсімдіктердің зиянкестерімен күресу және қорғау.

Зертханалық жұмыстар.

№12 «Нематодтардың немесе өрмеккененің ішкі құрылысын зерттеу».

Жобалау- зерттеу тақырыбына дайындық. Қеңес беру. Жобаны қорғау.

2. Семенов А.М., Логинова Л.Г. Микроорганизмы. Особенности строение и жизнедеятельности. Биология в школе 1991г.№ 6.

3. Семенов А.М., Логинова Л.Г. Селекция микроорганизмов и использование их в биотехнологии. Биология в школе 1993г №1

4. Л. Н. Дорохина, А.С.Нехлюдова Руководство к лабораторным занятиям по ботанике с основами экологии. Москва.1990г.

5. Н.М.Антипова, М.П.Травкин. Бактерии как объект изучения.

6. А.А.Гуревич. Пресноводные водоросли (определитель). Из –во «Просвещение»

7. М. И. Бухар. Популярно о микробиологии. Издательство «Знание» 1989г.

8. А.А.Яхонтов Зоология для учителя. Москва «Просвещение» 1982г.

9. Л.В.Янушкевич Многообразие простейших Биология в школе №4 2003г.

10. А.В.Бинас, Р.Д. Маш, А.И.Никишов Биологический эксперимент в школе. Москва «Просвещение» 1990г.