Ф со пгу 18. 4/19 Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Тел. (ішкі 1277)

Қабылдау уақыты: жұма – 10⁰⁰-ден 12⁰⁰-ге дейін, ауд. № 313

• 
  студенттерді туризмдегі ақпараттық технологиялардың аппараттық және бағдарламалық қамсыздандырылуымен таныстыру;
  
• 
  туристік кеңсенің техникалық және бағдарламалық қамсыздандырылуын, туризм саласында ақпараттар базасын басқару жүйелерін қолдануды қарастыру;
  
• 
  студенттерге жергілікті және ғаламдық компьтерлік желілерді құру және қызмет ету, туризм саласындағы мекемелерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерді құру негіздері бойынша білім беру;
  
• 
  студенттерге туристік өнімді қалыптастыру, нарықта өткізу үшін қолданбалы бағдарламалар, броньдау мен резервте сақтаудың автоматтандырылған жүйелері, қонақүй және мейрамханалық бизнесті басқару жүйелерін автоматтандыру туралы мәлімет беру;
  
• 
  туризмдегі электрондық сауда жасаудың ақпараттық технологияларын, туристік бизнестің тәжіребиесіндегі мультимедиа және Инетернеттің пайдаланылуын қарастыру;
  

• 
  туризмде қолданылатын ақпараттық технологиялар құралдарының ерекшеліктерін;
  
• 
  жергілікті, аймақтық және ғаламдық ақпараттық жүйелерін;
  
• 
  броньдау мен резервте сақтаудың жаңа ақпараттық құралдары мен бағдарламаларын;
  
• 
  туристік өнімді нарықта өткізудің ақпараттық әдіс-тәсілдерін.
  

• 
  ақпараттық жүйелермен жұмыс істей білу;
  
• 
  интернет сайттарында жұмыс істей білу;
  
• 
  бронь жасау мен резервте сақтай білу.
  

№1 Тақырып. ТЖАТ курсына кіріспе. Ақпараттық технологиялар жүйесі

1.Пәннің зерттеу обьектісі және мазмұны.

2.Пәннің зерттеу әдістері.

3.Туризмдегі ақпараттық технологиялардың орны мен рөлі.

Бүгінгі күнгі туризм – дүниежүзі экономикасының ірі, жоғары кірісті және айтарлықтай серпінді саласы. Туризмді дамыту экономиканың көптеген салаларына, атап айтқанда: көлік бен байланысқа, саудаға, ауыл шаруашылығына, құрылысқа, халық тұтынатын тауарларды өндіруге ықпал етеді. Сондықтан, дамыған туристік ақпараттық жүйені құру мемлекеттің экономикасын дамыту үшін үлкен маңыздылыққа ие болады. 

Туризм туралы әңгіме қозғағанда, оны ақпараттан ажыратуға болмайды, бір күн ішінде туристік нарықтың қатысушылары бірнеше рет ақпарат алмасады. Яғни, ақпараттың көп ағынымен жұмыс атқару қажет, ақпаратты жинақтау, өңдеу және оның негізінде дұрыс шешім қабылдау керек. 

Туризм қызметіне АКТ енгізу туризмді дамытудағы бірінші кезектегі міндеті болып табылады. Жеткіліксіз ақпараттық сауаттылық және дұрыс жолға қойылмаған коммуникация өсу үшін жалғыз тежегіш фактор болып табылады. 

Дұрыс басқару, білікті персонал және автоматизация бәсекелестікпен күрестің негізгі құрамдас бөлігі. 

Туризмдегі ақпараттық технологиялар жүйесі резервтеудің компьютерлік жүйесімен, телеконференцияларды өткізу жүйесімен, бейне жүйелермен, басқарудың ақпараттық жүйесімен, әуебағыттарын электронды ақпараттық жүйесімен, электрондық валюта транзакциясымен, телефон желілерімен және т.б. ұсынылған. Сонымен қатар, бұл жүйе турагенттердің, қонақ үйлердің немесе әуекомпанияларының есебінен емес, олардың өзара қарым-қатынасынан дамиды. Яғни, осы жүйенің әрбір сигментін пайдалану қалған барлығы үшін маңызды болады. 

Туризмнің үш тән ерекшеліктерін атап өтуге болады: 

1.  көп қырлы ықпалдастырылған қызметтердің саудасы; 

2.  өндіруші үшін де, сонымен қатар тұтынушы үшін де кешенді қызмет; 

3.  ақпаратты байытылған қызмет.

Туризмдегі АКТ жаңа идеяларды, қызметтерді және өнімдерді адам өмірінің барлық саласына әкеледі. Бұл технологиялар туристік саланың түрлі жаңа стратегияларды пайдалану арқылы серпінді өзгеретін әлемге, сонымен қатар жаңашыл қызметтер мен өнімдердің орын алуына бағдарланған туризмді қоршаған ортаға бейімделуін көрсетеді. Туризмдегі АКТ жаһандық және серпінді үдеріс ретінде қаралуы тиіс.

1 Брондау қызметінің міндеттері

2 Телефонмен брондау қызметі

3 Брондаудың компьютерлік түрі

- қабылдау мәлімдемесі және оларды өңдеу;

- қажетті құжаттарды құрастыру: күнделікті кесте құру (апта, ай, квартал, жыл) – номер қорының жылжу картасы.

Мәлімдеуді қабылдау сымтетік, факс, телекс, пошта, хат немесе телеграмма, компьютерлік жүйемен брондау арқылы жүзеге асырылады. Әр мәлімдеме келесі хабарламаны қамту керек:

- келушілердің күні мен уақыты;

- кетудің күні мен уақыты;

- қонақтар саны;

- номер категориясы (люкс, апартамент, эконом-класс, бизнес-класс);

- номер қызметі (ванна, душ, теледидар, мұздатқыш, сейф, мини-бар және т.б.);

- тамақтандыру қызметі (тек теңғы ас, жартылау пансион, толық пансион);

- баға (бағаны көрсеткенде, қонақ неге төлегенін анықтап көрсету керек);

- есептесушісінің аты жөні (немесе фирманық аты);

- төлем түрі (қолма-қол ақшасыз есеп);

- ерекше жағдай (мейрамханада столды алдын-ала брондау, трансферт, номерде жануарды алып келуге мүмкіндік беру және т.б.)

Брондау қызметіндегі қызметкердің мәлімдемені өңдегеннен кейін қонаққа растау немесе қабыл алмау жіберіледі. Мәлімдемені растау – ол арнайы хабарламандыру, қонақтың қонақ үйде орналасуына мүмкіндігі. Әдетте, хабарламада растаудың номері, қонақтың келетін және кететін күні, тапсырыс берген номердің категориясы, қонақ саны, кровать саны және арнайы келісілген талаптар көрсетіледі. Орналасу детальдарын растау үшін, және де даулы мәселелерді болдырмау үшін, қонақ келген кезде хабарламаның өзімен бірге болғаны дұрыс.Қонақ үй кәсіпорыны мәлімдемені кепілді растау үшін көп қолданады. Ол дегеніміз, егер клиент кешігіп келетін болса немесе мүлдем келмесе, клиент кепілдемеретінде брондауға алдын-ала төлем төлейді. Ондай кепілдеме, ең алдымен орналасудың бір күндігін немесе барлық мерзімге алдынала 50 немесе 100% шамасында ақы төлеу болып табылады. Сонымен қатар, клиент өз карточкасының номерін хабарлау керек. Бірақ, сол қонақ үй орналасқан мемлекет заңында қонақ үймен бекіткен брондау тәртібінен клиенттің тапсырыстан бас тарту туралы қатаң нормалар болу қажет.

Брондау жасаған қонақтардың келмеуінен шеккен зиянын төмендету үшін, қонақ үй келесі шешімді қабылдады:

- Қонақтың келмеуі қосалқы шығын болып есептеліп баға саясаты есепке алады;

- Есептің айып төлеуін қонақ үй көрсетеді (номерге кеткен шығынның бағасы);

- Брондаған кезде алдын ала төлеу немесе кредиттік карта номері туралы хабарламаны талап етеді;

- «Қос брондау» -ды қонақ үй қолданады, басқаша айтқанда брондалған бар орынды үстінен қайта брондау (5%, 10%, 15%)

Брондалған орынды үстінен қайта брондау жүйесі ұқыпты ойластырылып, нақтылы реттелу керек. Егер қонақ үй алған тапсырыстың міндетін орындай алмаса, ол клиенттерді жоғалтуға тәүекел етеді, сонымен қатар, туристік компаниялармен іскерлік қатынасты үзеді.Кейбір менеджерлердің ойынша, тапсырыс орындай алмай қалғанша, ең жақсысы номерлерді бос қалдыру. Бұл менеджер тек орынды бос қалдырумен шектеледі. Бірақ көбінесе бұлардың номерлері бос қалып кетеді екен. Факттің дәлелдеуі бойынша, кепілдемесіз брондаған қонақтар шамамен 20% құрады, ал 5% тапсырысы кепілденгендер брондалған орынды қолданбайды. Брондалған орынды үстінен қайта брондау саясаты қонақтың келмей қалу жағдайын қысқартады. Бірақ ол үшін брондау түрлеріне қарай, келмейқалу саясатын білу қажет, атап айтқанда, бұрын брондауға тапсырыс берген нөмірлердің жалпы санынан қанша пайызын олар нақты қолданғанын анықтау үшін түрлі топтағы клиенттерді зерттеу қажет. Сөйтіп, зерттеудің бірі мынаны көрсетті, алдын ала брондауға қарағанда, келуге дейін бір күн бұрын немесе келген күні брондау, келмей қалу шкаласында жоғары көрсеткішті көрсетті. Брондау жасаған клиенттердің сегментін және брондау уақытының түрлерінің анализі брондалған орынды үстінен қайта брондау саясатының моделін құруға мүмкіндік береді. Кейбір қонақ үйлер қонақтың брондаған орнын өзіне беруден бас тартып, моральды шығынына компенсация жасамайды. Бірақ кейбіреулер басқа қонақ үйден бірнеше суткіге орын тауып, кейіннен қонақтың осы жерге қайтып келуіне жағдай жасайды. Олар, осы өзгертілген мәселелерді туыстарына хабардар етуіне, қонаққа сымтетікпен тегін сөйлесуге рұқсат береді. Клиенттің басқа қонақ үйде амалсыздан тоқтағаны үшін, менеджерлер оған келесі қайтып келгенде нөмірді бірнеше тәулікке тегін ұсынады). Қонақ үй үшін, қонақтар үшін номерді алдын-ала брондаған жөн.Қазіргі уақытта көптеген туристік фирмалар келісімді белгілі бір анықталған қонақ үйлермен жүргізгенге ұмтылады. Әдеттегідей клиенттерді әкеліп отырған туристік фирмаларға қонақ үй тұруға төленетін төлем ақыларға, тамақтануға және әртүрлі қызметтерге жеңілдік жасап отырады. Келісімде қонақ үй мен туристік фирманың арасында белгіленеді:

- туристерді орналастыру жөніндегі арыз қандай срокты қамтиды;

- қашан және қандай мақсатпен төлемақылар жүргізіледі;

- қонақ үйде орынды немесе номерді брондау әдістерінің бірнеше түрі бар. Олар:

- жазбаша;

- ауызша;

- компьютерлік.

Әр брондауға арыз және тапсырысқа аннуляциялар тіркелуі қажет. Егер брондау жөніндегі менеджерлер тапсырысты уақытысында жоймаса, номер қате түзелмейінше ешкімге берілмей, бос тұра береді. Арыз тек қана фирмалық бланкте бекітілсе ғана номерге тапсырыс беріліп, төленеді. Номерді брондауға арыз тастаған ұйымның міндетті түрде реквизиттері болуы керек, яғни ұйымның аты, мекен-жайы, телефоны, факс, банктегі шоттық номері. Кез-келген жағдайда арыз келесі жағдайларда болу керек:

- күн және номер категориясы;

- қонақ үйде тұру уақыты;

- келетін қонақтың фамилиясы;

- төлем формасы (қолма-қол немесе қолма-қол емес шот, ұйымның атынан).

Брондаудың компьютерлік түрі қонақ үй және клиенттер үшін үлкен мүмкіндіктер ашады. Әлемдік тәжірибеде компьютерлік брондау жүйесінің мынандай түрлері белгілі: - бір тізбекке кіретін қонақ үйлерді біріктіретін ұжымдық брондау жүйесі; - екіншісі тізбекке кірмейтін, тәуелсіз қонақ үйлерді біріктіретін брондау жүйесі. Желіарқылы брондау жасағанда тапсырыс басқа қалада орналасқан қонақ үйде жасалуы мүмкін. Автоматтандырылған желінің артықшылығы тізбекке кіретін кез – келген қонақ үйге жасалынады, бір қалада орналасқан. Қонақ үйден орынға бронды компьютерлік желі арқылы жасауды телефон арқылы жасауға болады. Компьютерлік желіде отырған диспетчер қонақ үймен байланысып брондау мүмкіндігін жасайды. Бұл әдіс ыңғайлы емес, себебі көп уақытты қажет етеді.

1. 
   Ғаламдық компьютерлік желілер үғымы
   
2. 
   Интернеттің қолданылуы мен орны
   
3. 
   Қазақстанда интернеттің қолданылуы
   

1. 
   Property Management System
   

1. 
   Guestroom 2010
   

1. 
   сыртқы қызметтерді қамтамасыз ету – бағдарламалар модулі 4-ке бөлінеді. Олар брондау, нөмерлік қорды басқару, қонақтармен есеп айырысу, жалпы қонақ үйді басқару.
   
2. 
   ішкі қызметтерді қамтамасыз ету – қонақ үйде жалпы бухгалтерлік есепті жүргізу, персоналдың еңбек ақысы бойынша есеп айырысу, қоймадағы мүліктерді есепке алу.
   
3. 
   интерфейсті бағдарламалық қамтамасыз ету – ағымдағы сатулар, энергетикалық ресурстарды басқару, телефон байланысы бойынша есеп айырысу, персоналдық компьютерлерді бағдарламалық қамтамасыз ету, мини-бар, бейне фильмдердің демонстрациясы.
   

2007 жылы Флоридада өткен HITEC көрмесінің ең маңызды мәселесі IBM компаниясының Guestroom 2010 жобасы болды. Бұл жоба бойынша болашақта қонақ үй нөмерлерінде қолданылатын және қазіргі кезде кейбір қонақ үйдің люкс нөмерлерінде қолданылып жүрген жаңа технологиялар көрмеге шығарылды. Қонақтарға ұсынылатын барлық сервистер автоматтандырылған қонақ үй нөмері көрсетілген, мұнда:

Суреттер галереясы – нөмердің қабырғаларында арнайы дисплейі бар суреттер ілінген. Қонақ өзінің ыңғайына қарай суреттерді өзгерте алады, яғни теңіз, табиғат немесе классикалық өнер суреттерін қоя алады.

Видео – қонақ өз бөлмесінде отырып арнайы экран арқылы өзіне керек қызметтерді таңдай алады. Мысалы, егер қонақ 19-00 СПА-ға барғысы келсе, экранда СПА-ны таңдап, сағатын көрсетсе болды. Таңдағанын өзіне ыңғайлы түспен белгілесе, ол сол бетінде сақталып қалады, яғни қонаққа ескерту ретінде. Және Philips компаниясының жаңа теледидары – оның артықшылығы ол смарт-карталы. Қонақ өзі таңдаған арналарының барлығын көре алады, интернетке шыға алады және мұндай теледидар ескі теледидарларға қарағанда электр энергиясын 30% аз талап етеді.

Коммуникация – IBM компаниясы IBM’s MASTOR құрылғысын ұсынған. Оның көмегімен қонақ қонақ үй қызметкерлерімен өз тілінде хабарласа алады. Құрылға дәл мерзімде қызметкерге барлығын аударып береді.

Әдебиеттер тізімі: (1, 5)

№ 5 Тақырып. Ақпараттық менеджмент жүйелері

1. 
   Автоматтандырылған офистің ақпараттық технологиялары, негізгі құраушылары.
   
2. 
   Менеджменттегі ақпараттық модельдеудің жіктемесі.
   

ААТ-ны ж.зеге асыру әдісі, ААТ-ғы басқару есептерін қамту, қолдану интерфейс және ЭЕМ желісінде әдістер, техникалық операциялардың қолдану аясы.

ААЖ-ғы ААТ-ң қолдану  әдістерін дәстүрлі жаңа ақпараттық технологияларды қолдануда. Ал жаңа ақпараттық технология дегеніміз-  қолданушының көмегімен жүзеге асыратын ақпараттық процестердегі қолданбалы интерфейсті жоғары деңгейде мәліметтер қорына кіру мүмкіншілігін қаматамасыздандыратын, компьютерді қолдана отырып жүзеге асыратын технология. ААТ-ң басқару есебі берілгенің электрондық өңдеуі басқару процестегі ұйымдастыру, экономикалық есептерді және басқаруды дамыту ЭЕМ-ды қолдана отырып, жүзеге асырады.

Бұл жерде ақпараттық технологияда білім беру базасы дегеніміз- ақпараттық барлық аймақтардың сипаттарының модельдерін құрылымдау бөлімі жатады. Яғни, білім беру базасы экперттік жүйедегі мамандық жұмыс орнында құрылған негізгі элементі болып табылады.

Ақпараттық технологияның дамуында негізгі бес тенденциясыны белгілеуге болады:

Қолданбалы ЭЕМ-ны қолданушы есептеуіш аналитикалық есептеу мен спецификалық қызмет арасында көптеген өзгерістер пайда болып, ақпараттық технология гибритке айналады.

ААТ-ң логикалық элементтерімен параллель алмастырып, құндылықтары асырылады. Сондықтан ақпараттың барлық типтері адамның  қабылдануында алмастырады.

Видео конфигурация жүйесі арқылы тұтынушыға ақпарат болжамдалады. Мысалы: электронды почта арқылы.

Интернеттің бүкіл әлемдәк желісі және спутниктікбайланыс нәтижесінде ақпараттық технологияны жаҺандандыру.

Ақпараттық бизнесте және материалдық өндіріс сфера арасындағы қазіргі кездегі ААТ-ң дамуы МАХ-ды диверсифакация түрінде (яғни, фирманың дамуы) корпарациялар, қаржылық секторлар және өндірістің түрлі салалары арасындағы ақпараттық технологияның дамуына осы тенденция түйінділеді. Сондықтан, жаңа ақпараттық технологиялар әлемдік масштабтағы индустриалды (ақпараттық дәуірден индустриалдық) дәуірге ауысу болып табылады. Басқару жүйесіндегі жұмыскерлердің қызметі (бухгалтерлер, жоспарлаушы, жүйедегі банктік, несиелік мамандар) қазіргі кезде технологиялық дамуына кең үлес қосуда.  Сондықтан, экономикалық мамандару басқару функцияларын ұйымдастыру және жүзеге асыру жаңа технологияның басқаруын өндіруге мүмкіндік беретін дербес компьютердің алатын орны зор.

Дербес компьютер экономикалық салада, яғни басқару мамандарда жинақталған ақпараттарды автоматтық  өңдеу білу қажет.

ААЖ-ны құру, экономикалық объектінің өндірісінің тиімділігін ұлғайтады және басқару сапасын қамтамасыз етеді. ААЖ-ны үлкен тиімділгі кәсіпорынның, фирманың салалардың жоспарын оптимизациялау кезінде ағымдық шешімдерді, тез өндіру кезінде, материалдық және қаржылық ресурстармен дұрыс пайдалану кезінде және т.б. жағдайларда қолға жетеді. Сондықтан объктінің құрылымдылық динамикалық құрамын адекватты түрде экономикалы-ұйымдастыру моделіне негізделетін автоматтандырылған ақпарат жүйесінде қызмет ететін басқару професі. Модельдің адекваттылығы деп ең біріншіден объект сәйкестілігі, яғни нақты жағдайда көрсететін шарттардағы тәртібі, қойылған тапсырманың мазмұнына және қасиеттеріне тән,  модельденген объектінің тәртібі. Әрине объктінің көрінісін толығымен модельге көшіруге болмайды, бірақ талдауға және басқару шешімдеріне қабылдауға кажет етпейді. Модельдер келесідей жіктеледі:

- ықтимал (мүмкін);

- детерминделген;

- функционалды;

- құрылымдық;

Осы ерекшеліктер ақпаратық жүйелердің әр түрлі топтарын тудырады.

ААЖ-ны құру тәжірибиесі оптимизациялық әдістерді экономикалық жұмыстар практикасына енгізілу, өндірісі шаруашылық процестердің жағдайларын формализациялау мемлекеттік және коммерциялық құрылымдары қазіргі деңгейлі ЭЕМ-мен жабдықтаумен байланысты басқарудығы ақпараттық процестердің технологиясы негізі мен түрін өзгертті.

Басқару қызметінің ААЖ әр түрлі белгілермен және қасиеттеріне қарай жіктелуі мүмкін.

Басқару объктісінің қызмет ету ортасына қарай (нақты болғандықтан) келесі қасиеттері бойынша жітеулерді қарастырайық. Басқару процесіне қарай:

Технологиялық процестерді басқару ААЖ-сі технологиялық құралдарын, станоктары, автоматты түрдегі топтарды басқаруды қамтамасыз ететін адам- машиналық жүйе.

Ұйымдық технологиялық процестерді басқару ААЖ-сі-технологиялық процестерді басқару  ААЖ-сі мен кәсіпорынды басқару ААЖ-сі біріктірілген  көп деңгейлі жүйе.

ААЖ-ны ұйымдық басқарудың объктісі экономиканы басқарудың барлық деңгейлерінде қолданылатын әлеуметтік-экономикалық функционалдық процестер болып табылады. Соның ішінде:

- Банктік ААЖ;

- Нарық қорының ААЖ;

- Қаржылық ААЖ;

- Сақтандыру ААЖ;

- Салықтық ААЖ;

- Кеден ісінің ААЖ;

- Статистикалық ААЖ;

- Өндірістік өнеркәсіп және ұйымдар ААЖ;

Ғылыми зерттеу ААЖ-сі сала аралық есептер мен ғылыми тәжірибе арасында жоғары сапамен тиімділікті қамтамасыз етеді. Осындай жүйелерге әдістемелік негізі экономика- математикалық әдістер, ал техникалық негізі болып- модельдейдің экпериманталды жұмыстарды өткізу үшін ЭЕМ-мен техникалық құралдар болып табылады. Ұйымдық- технологиялық жүйе және ғылыми зерттеу жүйесінде жобалау жұмыстарын автоматтандыруын өз контурына енгізеді.

Оқытатын ААЖ оқыту жүйесінемамндарды дайындау кезінде, әр түрлі саладағы жұмыскерлердің кәсіптік дәрежесі жоғарлату және қайта оқыту кезінде кең қолданылады.

Жістеудің үшінші тобына сәйкес ААЖ үшке бөлінеді:

- салалық;

- территориалды;

- сала аралық.