Ф-жоокб-01/018 кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

жүктеу 182,47 Kb.

бет	6/20
Дата	07.05.2020
өлшемі	182,47 Kb.
	#30189

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20

дисс Жанибекова

1. Түркішенің жандануы

Үш қызметтің біріншісі болып табылатын, түркішенің жандануы. Қожа Ахмет Ясауи өзге ғұламаларымыздың барлығы арабша, парсыша жазған кезеңдерінде, яғни XII ғасырда Түркі тілінде «Хикметтер» жазды. Түркіше діни сопылық өлеңдер жазу дәстүрінің негізін қалады. Оның бұл жолы негізінде халықтық әдебиетіміздің арнасы қалыптасты. Түркі халқының бүгінгі кең жайылуына, тіршілік етуіне Әзірет-Сұлтан түрткі болды. Бұл замандарда Селжук билікте отырғанымен, өзі түрік бола тұра парсыша сөйлейтін болған. Құжаттар парсы тілінде жүргізілген. Осындай қиыншылыққа қарамастан Ясауи көп еңбектерін түркі тілінде алғаш болып қаймықпай жазған. Бұл туралы өз хикметтерінде айтып өткен.

Қостамайды ғалымдар біз сияқты түркіні,

Арифтардан есітсең ашар көңіл мүлкіні.

Аят, хадис мағынасы түркі болса керемет,

Мағынасын ұққандар жерге қояр бөркіні.

Міне осылай аят, хадистерді түркі тілінде ұғындырсақ халық дінге тез бет бұрған болар еді, оған жоғарыдағы патша ағзамдар араб, парсы тілдерін жоғары санап бізді менсінбейді деген. Ондай кісілердің іштерінде де ғұлама ғалымдар бар, біздің тіліміздің бай әрі көркем екендігін мойындайды деп жырлаған. Сен түркі тілінде «Хикметтер» жаздың деп қудаласа оларға қарсы хикметтері арқылы сөздер айтқан. Сөздері өткір, ұғымды болғандықтан патша ағзамдар да мойындай бастаған, сол үшінде түркі тілі жоқ болып кетпей бір қалыпқа түсе бастаған. Түркістан халқы өз тілдерінде сөйлеуді әдетке айналдырған.

Бүкіл Түркістан, Қорасанда Ясауидің «хикметтерін» түркі тілінде жатқа айтатын болған. Себебі жергілікті халыққа түсінікті ұйқастығы жағынан оңай есте қалатын еді. Оның үстіне шариғат заңдарында түркі тілінде хатқа түсіру әдетке айналған. Міне осылай түркі тілі қалыптасып осы заманға дейін өзінің негізін жоғалтпай келеді. Сөйлеу диалектілерінде азғана өзгеріс болғандығымен түркі тілдес халықтар бәріде бірін-бірі түсіне береді. Сол бабамыздың еңбегінің арқасында қазіргі кезде барлық түркі тілдес халықтар бір-біріне жақындасып келуде.

жүктеу 182,47 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20