Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

197
N =
G
1
Δp
ρ
1
× η
н
×η
э. д
, Вт
      (16.40)
3. Ыстық суды айдауға кететін электроэнергия шығыны 
Э= N × n
и
,
Втч
год
      (16.41)
4. Жылу алмастырғыштың бастапқы құны 
К
Т . О
= К
F
+ Ц
К
 
ш.б.            (16.42)
Мұндағы К
F 
= С
F 
× F, ш.б.
Ц
K 
= G
K
 × C
M
, ш.б.
Аппарат корпусының массасын G
к
 келесі формуламен анықтауға болады 
G
к
= 103 ×V
п
+38
      (16.43)
жəне жуық ондық килограмға дейін дөңгелектеу қажет. 
5. Жыл сайынғы пайдалану шығынын анықтаймыз 
S= f × К
Т . О .
+С
э
× Э
, 
ш. б .
жыл
    (16.44)
Қабылданған   нұсқаларды   салыстыруды   жыл   сайынғы   келтірілген   шығындар
бойынша жүргіземіз 
З= P × К
Т .О .
+ S ,
 
ш. б .
жыл
     (16.45)
Жылытқыш судың оңтайлы жылдамдығын таңдау үшін есептеулер нəтижесін 16.4
кестеге түсіреміз. 
Нұсқа № 
W
α
1
α
2
k
F
n
L l
Z
Re
1
λ
∑
ξ
м
К
Т . О .
З
Өлшемділ
ігі
м/
с
Вт
м
2
С
Вт
м
2
С
Вт
м
2
С
м
2
д
н
м м д
н
-
-
-
ш.б.
ш. б .
жыл
1.
2.
3.
4.
16.4  кестенің  деректері  бойынша  əр  таңдалып  алынған  қыздыратын  бет  үшін 
құбырлардағы су жылдамдығының жыл сайынғы келтірілген шығындарының тəуелділігін 
тұрғызамыз (16.3 сурет). 
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

198
Шығын З, ш.б./жыл
Жылытқыш судың жылдамдығы w
1
, м/с
16.3-сурет. Су қыздырғыш-аккумулятор құрастырылымын оңтайландыру.
Ең төмен келтірілген шығындар бойынша судың тиімді жылдамдығын w
опт
 жəне су
қыздырғыш-аккумулятор құрастырылымының соңғы нұсқасын таңдаймыз.
15.2 Рекуператорлар, экономайзерлер
Шығарылған  газдардың  жылулын  пайдаланудың  ең  таралған  тəсілі  (Q
отх
)  АЖҚ 
ауаны қыздыру болып табылады, бұл ретте технологиялық агрегатта отынды пайдалану 
тиімділігін арттырады жəне ЖЭК шығуын азайтады [71 - 74]. Əдетте ауаны шығарылған 
газдың  жылуын  пайдаланудың  құрама  схемасының  І  сатысы  болып  табылатын 
қондырғыларда қыздырады. 
Көптеген  өнеркəсіптік  АЖҚ  осындай  қондырғылар  ретінде  қабырға  арқылы 
қыздырылатын ортаға (ауа немесе газ) отынның жанатын өнімдерінен стационарлық жылу 
беру болып табылатын рекуператорларды пайдаланады.
Қазіргі  уақытта  ауаны  қыздыру  үшін  қара  жəне  түсті  металлургия  жəне  т.б. 
аппараттарда  ілгекті  түтік  тəрізді  рекуператорлар  кеңінен  қолданылды  (16.4  сурет  жəне 
16.5  кесте).  Қыздыру  бетін  көбейту  үшін  жеке  секциялар  көп  секциялы  рекуператорды 
жасай отырып, келте құбырларды қосады. Ілгекті құрастырылым түтікті элементтерінің 
өтемінің жақсы шартын қамтамасыз етеді. 
16.5 кестесі – Бір секциялық ілгекті рекуператорлардың негізгі параметрлері.
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

199
Рекупе
-
ратор
типі
 
Қалыпты
жағдайда
ауа
өндірісі
мың.м
3
/са
ғ
Қалыпты
жағдайда
жанатын
өнімдер
мың.м
3
/сағ
Қыздыру
бетінің
ауданы , м
2
Кедергі КП
Рекуператорды
ң салмағы, К
Ауа
бойынш
а
Түтін
бойынш
а
РТ-25
2,8
3,0
25
1,1
0,03
1803
РТ-50
5,0
5,6
50
1,1
0,05
2868
РТ-100
9,0
10,0
100
1,2
0,06
5564
РТ-150
13,5
14,5
150
1,25
0,06
8015
РТ-250
19,0
21,0
250
1,35
0,08
12078
Ескертпе  – рекуператор  алдында түтін температурасы  900-1000  
0
С,  ауаның қызуы
350-400 
0
С.
1 – түтінді газды жеткізу 
2 - ыстық ауаның шықпасы 
3 - салқын ауаны жеткізу 
16.4 сурет – Ілгекті түтік тəрізді рекуператор схемасы
Рекуператорларды  есептеудің  екі  түрі  белгілі:  құрастырылымдық  жəне 
салыстырып тексеру.
Қ ұ р а с т ы р ы л ы м д ы қ   е с е п т еул е р   қ ы з д ы р у   б е т і н і ң   ауд а н ы н   ж ə н е  
рекуператорлардың негізгі құрастырылымдық параметрлерін анықтау кезінде орындайды.
Салыстырып  тексеру  есептеулерін  олардың  жұмыс  жағдайы  өзгерген  кезде 
ауаның қызу температурасын анықтау мақсатында бар немесе жобаланған рекуператорлар 
үшін жүргізеді.
Есептеудің екі түрі жылулық баланс пен жылу беру теңдеулерін бірлесе шешуге 
негізделген. Бірінші жуықтауда есептеулер рекуператор үшін жалпы жылу берудің орташа 
коэффициенті  бойынша  жүргізіледі.  Нақтыланған  есетеулерді  есептеуіш  техниканы 
пайдалана отырып учаске бойынша жүргізген жөн.
Рекуператордың жылулық теңгерім теңдеуі
Ауаның кемуі болмаған кезде мынадай түрде көрсетуге болады
V
Д
.
(
i
Д
′
− i
Д
″
)
ξ= V
B
(
i
B
″
−i
B
′
)
     (16.46)
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі
.
.