Электротехникалық материалтану


Қоспалы жартылай өткізгіштер



жүктеу 1,45 Mb.
Pdf просмотр
бет30/41
Дата31.01.2023
өлшемі1,45 Mb.
#41077
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   41
Электротехникалы материалтану

5.3 Қоспалы жартылай өткізгіштер
Жартылай өткізгіш аспаптарда көбінесе қоспалы жартылай 
өткізгіштерге бөтен түрлі атомдар алынады. Олар температураның жұмыстық 
аралығында ерікті зарядтың ерікті тасушылары болады. Бұдан басқа қоспа 
ретінде кристалды тордың түйіндер арасындағы атомдар және иондар және 
т.б. Егер де қоспалы атомдар кристалды тордың түйіспесінде орнатылса, онда 
оларды алмастырма қоспа 
деп 
атайды, 
егер 
де 
түйіспелердің 
арасында орнатылса, онда оларды енгізу қоспа деп атайды. Қоспалардың 
шоғырлануы шамалы кезде олардың атомдары жартылай өткізгіш торында бір 


– бірінен үлкен аралықта орнатылады да, өзара әрекеттестікке түспейді, ал сол 
себептен олардың энергетикалық шектері бөлек ерікті атомдікі сияқты. 
Бірінші қоспалы атомнан екінші қоспалы атомға тікелей электронның өтуі өте 
шамалы. Бірақ та қоспалар жартылай өткізгіштің өткізгіштік зонасын немесе 
электрондармен 
қамтамасыздандырады 
немесе 
валенттік 
зонадан 
қабылдайды.
Донорлар.
Сыртқы энергетикалық әсерлік жоқта (жылулық, жарықтық) 
толтырған қоспа шектер тыйым салынған зонаның «түбі» қасында орнатылған 
(5.1 б суретті қараңыз). Сонымен, қоспалы атомдардың активтеу энергиясы 
негізгі жартылай өткізгіштің тыйым салынған зонаның кеңдігінен 
аз, сондықтан денені қыздырған кезде қоспаның атомдарын жөнелту тор 
электрондарын қоздырудан озып кетеді. Бір – бірінен алыстаған қоспалы 
атомдардың болымды зарядтары кристалл бойынша емін – еркін жылжи 
алмайды, сол үшін электр өткізгіштікке қатынаспайды. Мұндай қоспасы бар 
жартылай өткізгіштіктік электрондардың шоғырлануы валенттік зонадан 
өткізгіштік зонаға өткен электрондар арқылы пайда болған тесіктердің 
шоғырлануынан жоғары болады да, n – түрлі жартылай өткізгіш, ал өткізгіш 
зонаға электрондарды жөнелтетін қоспа – донор деп аталады.
Акцепторлар.
Басқа қоспалар валенттік зонаның «төбесі» қасында 
негізгі жартылай өткізгіштің тыйю салынған зонада жататын толтырылмаған 
шектерді кіргізеді. Бірінші кезекте жылулық қоздыру валенттік зонадан осы 
бос қоспалы шектерде электрондарды жеткізеді. Қоспа атомдардың бір – 
бірінен бөлектеніп кеткендіктен қоспалы шектерге жеткізілген электрондар 
электр өткізгіштікке қатыспайды. Мұндай жартылай өткізгіштің тесіктерінің 
шоғырлануы 
валенттік 
зонадан 
өткізгіштік 
зонаға 
өткен 
электрондардың шоғырлануынан жоғары болады да, оны 

- түрлі жартылай 
өткізгіш, ал жартылай өткізгіштің валенттік зонасынан электрондарды алып 
қалатын қоспалар – акцепторлар деп аталады.
Тап осы жартылай өткізгіштерге шоғырланулар көп заряд тасушылар - 
негізгі, ал шоғырланулары аз – негізгі емес деп аталады. Мысалы, n – түрлі 
жартылай өткізгіште электрондар негізгі тасушылар – тесіктер – негізгі 
емес; p – түрлі жартылай өткізгіште негізгі тасушылар – тесіктер, негізгі емес 
– электрондар. Қоспалы электр өткізгіштік өзінің пайда болуына қарағанда 
аздау энергетикалық әсерлікті талап етеді (электрон – вольттың ондық немесе 
жүздік бөлігін), сол себептен ол төменгі температуралар (өздік электр 
өткізгіштікке қарағанда) кезде пайда болады.

жүктеу 1,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   41




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау