тудырады.  Электр беріліс желілерінің (ЭБЖ) пайдалы әрекет коэффициентті төмендейді. 3.4 Сұйық заттардағы диэлектрлік шығындар

Техникада қолданылатын сұйық диэлектриктер көп жағдайда полярлы 
емес және полярлы заттардың қоспаларынан жасалады (май – канифоль 
компаунд) немесе полярлы сұйықтықтар болады.(совол)
Полярлы молекулалы сұйық диэлектриктерде диэлектрлік өтімділіктің 
тұтқырлыққа байланысты екені білінеді. Осындай сұйықтықтардың меншікті 
өткізгіштігі 20
0
С температурада 10
-10
÷10
-11
См·м
-1
тең. Айнымалы кернеуде 
полярлы тұтқырлы сұйықтардың диэлектрлік шығындары өткізгіштікпен 
бейімделген шығындарға қарағанда өте үлкен. Осы шығындарды дипольды – 
релаксациялық шығындар дейді.
Полярлы тұтқырлы сұйықтардың шығындарының табиғатын дипольды- 
релаксациялық өрістенуінің механизміне сүйеніп түсіндіруге болады.
Электр өрісінің өзгеруіне байланысты дипольді молекулалар тұтқырлық 
ортада айналады және үйкелісіп, қыздыруға электр қуатының шығынын 
шығарады. Егер сұйықтықтың тұтқырлығы жеткілікті үлкен болса, молеку-
лалар өріс өзгерісінен жалғасып үлгере алмайды және де дипольді өрістену 
жоғалады, бұл кезде диэлектрлік шығындар аз болады. Дипольді шығындар, 
сұйықтық тұтқырлығы төмен және молекулалардың орналасуы үйкеліссіз 
өтетін жағдайларда да аз болады.
3.4 Сурет - Майлы - канифольді компаунд үшін әртүрлі жиіліктегі tgδ - ң оң 
температурадан тәуелділігі
3.5 Сурет - Дипольді сұйықтарда таралатын қуат пен tgδ –ң 
жиілікке тәуелділігі
Орташа тұтқырлық кезінде дипольді шығындар үлкенірек болады және 
тұтқырлықтық белгілі бір мәнінде максимумды болады.
3.4 суретте майлы - канифольді компаунд үшін жиіліктің екі мәніндегі, 
температурамен tgδ - ң өзгерістері көрсетілген. tgδ - ң температурадан тәуелді-
ліктерін көрсететін қисықтар, сонымен қатар, диэлектрлік шығындардың 
температураға тәуелділіктерін де көрсететінін атап өткен жөн.

Жиілікті көтерген сайын tgδ - ң максимумы едәуір жоғары температура 
аймағына ығысады: үлкен жиілік шығындар бұрышының максимумына жету 
үшін қажетті ең кіші релаксация уақытын талап етеді, ал релаксация уақытын 
төмендету үшін тұтқырлықты төмендету, яғни температураны жоғарылату 
қажет.
3.4 суреттегі tgδ – ң ең кіші мәні сұйықтың тұтқырлығының мағынасы ең 
төмен кездегі дипольдің орналасуы үйкеусіз болған жағдайдағы 
температураға сәйкес. Температура ұлғайған сайын tgδ – ң көтерілуі электр 
өткізгіштікпен байланысты, бұл жағдай температуралардың жоғарғы 
мәндерінде диэлектрлік шығынның механизмін анықтайды.
Сұйық заттарда жиілікке тәуелді дипольды – релаксациялық 
шығындарда диэлектрикте таралатын қуаттың Р
а
сипаттамасы 3.5 суреттің 
жоғарғы қисығында көрсетілген.
Өрістің өзгеруіне ілесе алатын өрістену өткенше, шығын жиілік өскен 
сайын өсе береді. Егер де жиілік өте жоғары мәндеріне және де дипольды 
молекулалар өрістің бағытымен орналасуға үлгермесе және tgδ төмендеп 
кетсе, онда шығын Р
а
(3.8) өрнекке сәйкес тұрақты түседі. Сонымен жиілікке 
тәуелді диэлектрлік шығын қуатының Р
а
мәні tgδ – ң жиілікке тәуелділігіне 
сәйкес емес болып шығады.
Тұтқырлығы аз сұйықтарда төменгі жиіліктерде дипольды – 
релаксациялық шығындардың мағынасы аздау және өтпе электр 
өткізгіштікпен анықталатын диэлектрлік шығындардан төмен болады.
Төменде салыстыру үшін 50 Гц – те полярлы және полярлы емес 
диэлектриктердің ε және tgδ келтірілген.
Трансформаторлық май ε = 2,3; tgδ =0,001
Совол ε = 5; tgδ =0,02
Сонымен трансформаторлық майдың – полярлы емес диэлектриктің tgδ- 
сы полярлы соволдікінен көп төмен.

жүктеу 1,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: