♦  БухгалтерлЫ есеп  теориясы жэне  негіздері

200
  ♦ 
БухгалтерлЫ есеп  теориясы жэне  негіздері
Соцы
1
2
3
4
15
Тугсіідеу  барысында  бұлінген  және  жстпей 
каицан магериаідарды ессптен шыгару
821
201-206, 208
16
Баска  уйымга  орі  карай  жөндеуі е  берыген 
материалдар
207
201-206.
208
17.
Кэсіпорытщар  мен 
үиьтцнрдын  жендеудея 
алыпған маггериалдарыиа
201-206,
208
207
18.
Жөвдеуен 
адьшган 
магериалдар 
үтшн 
есептеліяген (гөленілетш) сома
201-206,
208
671,641, 
643, 687
19.
Сатылған, 
ессптен 
шьтарылған  материалдық 
қундылыкгардын, накты 
өзіндік 
қуны
845
201-206,
208
20.
Түгевдеу  барысывда  жоқ  болган  габши  кему 
мэлшерінен  артык  нем
 
лхыккші
  матсриаддарга 
жауаиты адам табылмаған жағдайда
821
201-206,
208
21.
Тугендеу  барысында жок бодған  магериалдарга 
жауапты  адам  табылып, 
ол 
адамньпі  төпеуге 
тиісгі есептелінген сомаеы
333
201-206,
208
22.
Басқа  зақды 
гудгадарга, 
кәсіпорындар  меи 
уйымдарға 
немесе жекс 
адамдарға 
кайтарымсыз 
берілген магериалдар
845
201-206,
208
23.
Акау 
немесе  баска  да  себептерге  байланысты 
жабдыктаушьпарга кайтарылғаіі 
материалдар:
-  жабдықгаудгылардың 
шсты төленгсит 
дсйін;
-  жаб.тыктаугаьпардь! 
ц 
гаоты 
гөленгеішен 
кейін.
671
334
201-206, 208
201-206,208
Ұ зақ меріімдіі яктивтер
Біз  алдыңғы  такырыптарда  активтерге  түсінік  берген  бо- 
латынбыз.  Сондай-ақ  ағымдағы  активтер  қатарына  жататын 
акшалар^  дебиторлык  борыштар  және  материалдық  корлармең 
талысып  өттік.  Бұл  аталган  активтер  кэсіпорындар  мен 
үйымдардың  міндеттемелерін  өтеу  барысында  қабілеттілігі 
жогары,  яғни  тез  арада  өзінің қүнын  басқа  заттарға  айырбастай 
(өзгерте)  алатын  мүліктер  болып  табылады.  Кәеіпорындар  мең 
ұйымдар  жүмыс  жургізуі  барысында  бұл  жоғарыда  аталған 
агымдағы  активтерден  басқа  ұзак  уақыт  бойы  пайдаланатын 
(бір  жылдан  артық  уақыт),  өндірістік  және  әкімшілік  қызметті 
орьшдауға  арналған  (сатудан  басқа)  активтерді  қажет  етеді  Ал 
мұндай  ұзақ  мерзімді  активтердің  қатарына  негізгі  құралдар 
мен  материалдық  емес  активтерді,  ұзақ  мерзімдік  дебиторлық 
борыштарды  және  ұзақ  мерзімдік  инвестицияларды  жатқызуға 
болады.

•;  %
А   '%АЛ-Ьі*4і7'?4
‘щ
в
м
в
и
ж
у
я
А
Х
Ж
Ъ
Ъ
Ш
Е
Р
10.1
. 
Негізгі қуралдардың жіктелуі
10.2.  Негізг; қуралдардың баеалануы
10.3.  Негізгі қүрәлдарды  есэптеуді 
уйымдастыру
10.4  Негізгі қуралдарды кірюке  алудың
есебі
10.5.  Негізгі қуралдар дың тозуы және 
опарга  амортизациялық  аударым 
мөлшерін всептеу
10.6.  Негізгі қуралдарды жәндеудің есебі
10.7.  Жаләа  алынаан жөне жалга  берілген 
негізгі қурапдардың  есебі
10.8.  Негізгі қуралдарды өсептен  шыәару
т әртібі
10.9.  Нөгізгі қуралдарды түгәндеу
10.10. Материалдық емөс активтер есебі
10.11. Материалдық емес активтердің
амортизациясы

202
  ♦ 
Бухгштерлік есеп  теориясы және  иегіздері
1 0 - т а р а у
л ііііі.іы м іл  т іс а Б й т ш
ЛБТИВТЕР
1 0 . 1 .   Негізп құралдардын жіктелуі
Бухгалтерлік  есепте  негізгі  щралдар  деп  ендіріс  үдерісінде 
үзақ  уақыт  бойы,  яғғш  бір  жылдан  артык  уақыт  пайдаланатын, 
озінщ бастапқы түтрін, колемін сактай отырып, қүнын шығарылғап 
әнімге,  орындалған  жұмысқа,  көрсетілген  кызметке  есептелген 
амортизацнялық  аударым  молшері  шегінде  біртшдеп  ауысіъірып 
отыратын еңбек қүралдарын, яғни материалдық активтерді айтады. 
«Негізгі цураідарга» — қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үіііер 
мен  ғимараттар,  огкізгіш  тетікгер,  мапшналар  мен  жабдықгар, 
өлшеуіш  жэне  реттеуіш  аспаптары  мен  күралдары,  есептеуіш 
машиналар  мен  техяикалары  және  олардың  баідарламалық 
күралдары, көлік тасымалдау құралдары, аспаптар, өндірістікжәне 
шаруашылық  қүрал-еаймандары,  өнім  жэне  жүмыс  малдары,  коп 
жылдык  көшетгер,  шаруашылыкгың  ішкі  жолы, тагы  да  баскалар 
жатады.
Кәлеміне  немесе  бағасына  (арзанды-қымбатгылығына)  қара- 
мастан пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын өндіріс қүралдары 
негізгі  қүралдардың  қатарына  жатпайды.  Сонымен  қатар  негізгі 
қүралдардыц  қүрамьша  кэсіпорынның  қоймаларындагы  дайын 
бүйымдар (тауарлар) болып саналатын жабдықтар мен машиналар, 
күрделі  қүрылыс  қүрамында  есептелетін  монтаждауды  (қүрасты- 
руды,  орнатуды)  қажет  ететін  жабдықгар,  жасальш  (еалынып) 
біткен,  бірақ  элі  пайдалануға  берілмей  түрған  машиналар  мен 
жабдықгар,  сондай-ақ  құрылыс-монтаж  жүмысының  өзіндІк 
қүнының  қүрамында  қаралған  үстеме  шығыидардьщ  есебінен 
салынған  титулдық  тізімге  кірмеген  ғимараггар  мен  тетіктер, 
сонымен  бірге жас малдар. ягни  мал тәлдері де жатпайды.