Жалпы үйымдарда әлеуметтік қамсыздандыру бойынша
жүмыста мертіккен (жарақат алған) жұмысшылар мен қыз-
меткерлерге,
ж үкті нем есе
балалы болған әйелдерге
тағы
да басқа
зав д а
қаралган жагдайывда
ж әрдемақы
мелшері
үздіксіз
еңбек
стажының ұзақгығына қарамастан
есептеліп төленеді. Ал
басқа
жағдайларда жүмысшылар мен қызметкерлерге еңбекке уакытша
жарамсыздыкка жәрдемақы төлеу олардың үздіксіз еңбек стажына
сәйкес мынадай
ереже
бойынша есептеледі
• үздіксіз еңбек стажы 5 жылға жетпейтін жүмысшы
қызметкерлерге:
орташ а
еңбекакысының 60% мөлшерінде;
• үздіксіз еңбек стажы 5 жылдан артық, ал бірақ 8 жылдан
кем жұмысшы қызметкерлерге: орташа еңбек ақысьшьщ
80% мөлшерінде;
•
ал
үздіксіз еңбек стажы
8
жылдан артық жүмысшы
қызметкерлерге:
орташа
еңбек
ақысьшьщ
100%
мөлшерінде.
Барлық кэсіпорындарда еңбекке уақытша жарамсыздығы
бойынща жұмысқа келмеген жүмысшылар
м ен
қызметкерлер
бұл
б ел гіл ен ген
уақыт аяқталғаннан кейін жұмысқа шыққан күні
еңбекке уақытша жарамсыздығы туралы дәрігерлік парақшасын
ұйымның
т н істі
бөліміне (эдетте бухгалтерияға) тапсыруы тиіс.
Осыдан кейін бұл паракшаның тиісті жерлері толтырылып, ол
жұмысшылар мен қызметкерлерге жэрдемакы есептеледі.
Кэсіпорыңдарда еңбекке уақытша жарамсыздыққа жәрдемақы
мына жагдайларда төленбейді:
• өзіне берілген жэне басқа да міндеттерді атқарудан бас
тарты п
өз денсаулыгына зиян кешірген, сондай-ак
өтірік
ауырган
ж ұмы сш ы лар
мен қызметкерлерге.
Егер осы ндай
жағдай
бойы нш а
бұрын жэрдемақы төленіп
қойған
болса
онда сот шешімімең жәрдемақы қайтарылуы тиіс;
• еңбекке уақытша жарамсыздығы жұмысшылар мен қыз-
меткерлердің шіімдік ішіп мас болуы салдарынан болса;
• еңбекке уақьітша жарамсыздығы қылмыс істеу салдарьшан
болган жагдайдағы зақымдануынан болса;
• өз бетінше емделген жұмысшы қызметкерлерғе.
322
♦
Бухгалтерпік есеп теориясы және негіздері
12-тарау. Ецбек жэне еңбекақы есебі ♦ 323
Бұл жоғарыда айтылган жәрдемақылардың барлыгы да кэсіп-
орындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы қорының
құрамына кірпзшмейді.
12
.
9
.
Орташа еңбекакыны есептеу тәртібь
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге төленетін
кейбір төлемдердің
мөлш ері
олардың
өткен
уакыттағы
алған
еңбека
қысының орташа мөлшеріне
байланы сты
есептеледі.
Орташа
еңбекақы ны ң
сомасына байланысты есептелетін
мұндай
төлемдерге мыналар жатады:
“
М емлекеттік
немесе қогамдық міндеттерді атқарған уакыты
үшін төленетін төлем.
• Қызметтік іссапарда болған уақытқа төленетін енбекақы.
• Жас сэбилі аналарға демалу және баланы тамақтандыру
үшін берілетін үзіліске төленетін тәлем.
• Жас өспірімдердщ қысқартылган еңбек уақытына төленетін
төлем.
• Өндірістен қол үзіп немесе қол үзбей оқитын жүмысшылар
мен қыз м еткерл ерге емтихан тапсыратын уақыттагы
(сессия уақытында) жүмыста болмаған уақыттарына тә-
ленетін төлем,
• Амалсыздан жүмысқа шықпаған уақытқа төленетін тәлем.
• Ауыл шаруашылық жүмыстарына (егін жинау, мал азыгын
дайындау жэне тагы баскалар) қатысқан уақыттары үшш
жүмысшылар мен қызметкерлерге төленетін тәлем.
• Жүмысшылар мен қызметкерлерге еңбек демалысы немесе
пайдаланбаған еңбек демалысы үшін төленетін төлем.
■ Зейнетақы, табыс салығы жэне жылдық жүмыс нәтижесі
бойынша сыйақы есептеу жэне тағы басқалары.
Үйымдар жүмысщылар мен кызметкерлерге орташа еңбек-
ақыны есептегенде
оньщ
қай мерзімге есептелу керек екендігін
белгілеуі
керек.
Осы күнгі қолданылатын
заңдарга
сәйкес
орташ а
еңбекақы мынадай уақыттарга (мерзімдерге) есепггеледі:
• жұмысшылар мен қызметкерлерге зейнетақы есептеу үшін
зейнеткерлік демалысқа шығар алдындагы соңғы он жыл
ішіндегі кез келген бес жылдың орташа еңбекакысы;
• жұмысшылар мен қызметкерлерге жыл сайынгьі еңбек де-
малысьша баратьш уақытъша немесе жұмыстан босатылаіын
жэне пайдаланбаған демалысы үшін, сондай-ақ балалы
болган кездегі эйелдерге
берілетін
демалыс үшін, амалсыздан
жұмысқа шықпай қалғаны үішн, еңбекке уақьггша жарам-
сыздыққа жәрдемақы төлеу үшш жэне тагы да басқа
жагдайларда соңгы он
екі
айдың орташа еңбекақысы алынуға
тиіс, Ьгер бұл жоғарыда айтьшған төлемдерді есепгеу
барысьшда жұмысшьшар мее қызметкерлер он еш ай жұмыс
істемеген жағдайда, онда орташа еңбекақыны есептеуге
дейінгі толык істеген уақыты алынады. Еңбек демалысына
төленетін төлемдерді есептеу барысында демалысқа барар
алдындыгы он екі айдың енбекақысы жартылай сақгалган,
(ауырған күні, ауырған адамга қараған уакыты. оқу
орындарында оқитын студенттерге берілген демалыс жэне та-
ғы басқалар) уақыттары алынып тасталады. Осы жоғарыда
айгыжандарды есептеу кезінде толық
бір
айда қалмаған
жағдайда демалыс үшІн төленезш соманы сол демалысқа
барар алдындагы жұмыс істеген күндерге алған еңбекакы
сомасын жұмыс істеғен күндерінің саньгаа бөліп есептейді
Кәсіпорындарда жүмысшьшар мен қызметкерлерге жыл
сайынгы берілетзн демалысы немесе пайдаланбаган демалысына
төленетін төлемдерді есептеу үшін орташа еңбекақыны есепте-
генде төлеу жүйелеріне қарамастан төленген төлемдердің мына
түрлері алынады:
• Негізп еңбекакы жэне оған қосымша төленген үстемелер
(демалыс күні істегені үшш қосымша төлем, мейрам күні
істеген жұмысы үшін қосымша төлемі, өзінің кызметтеріне
жатпайтын қызметті атқарганы үшін төленепн төлемдерден
басқа).
■ Кэсіпорындарда тұрақты қолданылатын сыйлық беруге
сәйкес еңбекақы корына жэне сондай-ақ материалдық
сыйақы қорынан берілетін сыйақы.
324
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
Достарыңызбен бөлісу: |
