12-тирау. Еңбек ж эт еңбекақы есебі
♦ 3 1 3
ж ұмы с күнн ің ұзакггығы 6 сағагган, 15-16 жас аралы ғы ндагы
ж асөспірім дерге 4 сагаггган аспауы керек. Егер кэсіпорын
аптасы на 5 күн ж үмы с істеп 2 күн демалаты н ж ағдайы нда ж ұм ы с
күннің ұзакгы ғы 16-18 ж ас аралығы ндағы ж асөспірім дер үш ін
7 сагагган, 15-16 ж ас аралығы ндагы ж ас өспірімдер үш ін 5 сағаттан
аспауы керек. Белгіленген заңдарга сәйкес ж оғары да айтылган
ж ұмы с істейтін ж эне еңбегі үш ін еңбекакы ны ң м ерзім ді түрі
белгіленген ж асөснірім дерге қысқартылған ж ұмы с кұндері үшін
толы кж ұм ы с күнінің енбекақысы төленеді. Ал істеген ж ұм ы стары ,
өндірген өнім дері үш ін, сондай-ақ аткарған қы зм еттер ін ің саны
м ен колем ін е қарай еңбекақы ны ң кесім ді түрі бойы нш а еңбекақы
алаты н ж асөспірім дерге қы сқарты лган ж ұм ы с сағаттары үш ін
белгілен ген тар и ф тік м өлш срге қосы м ш а еңбекақы төленеді.
Жас сәбилі аналардыц демалуы ж т е балаиы тамац-
тандыруы үіиін берілетш үзіліс уацытына толенетін төлем
Еліміздегі заңға кәсіпоры ндар мен ұйы м дарда ж ұм ы с істейтін
ж эне қызмет атқаратьш ж ұмы сш ы лар мен қы змепсерлердің
арасы нда бір ж асқа толмаған жас сәбилі (балалы ) аналарға
дем алуы ж эне жас сәбиді там ақганды руы үш ін ж ұм ы с уақы ты ны ң
бары сы нда ұзақты гы 30 минуттан кем болм айты н үзіліс беріледі.
Ж оғары да айты лған осы үзілістердің арасы үш сағаттан сирек
болмауы тиіс. Ұ йымдагы ж ас сәбшіі аналарға дем алуы ж эн е ж ас
сәбиді там ақтанды руы үш ін берш етін үзіліс уақы ттары ж ұм ы с
уақы ты ны ң құрамы на кіреді ж эне олардын үзілісте болған, ж ұм ы с
істемеген м ерзім і үш ін орташ а еңбекақылары бойы нш а еңбекақы
толенеді.
Мемлекеттік, ңогамдық міндеттер мен жүмыстарды
аткарган уақытңа толенетіп толем
Ү йы мдарда
ж ұмы сш ы лар
мен
қыз м еткер л ерге
ж ұмыс
уақыты кезінде оларды ң атқарған нем есе оры ндаған м ем лекеттік
қогам ды қ ж ұм ы стары мен тапсырмалары үш ін орташ а еңбекақы
м өлш ерінде төлем төленеді. Ягни мұндай себептерм ен ж ұм ы ста
болмаған уақы ты на еңбекақы төлеу уш ін алды мен ж ұм ы сш ы лар
мең қы зметкерлердің орташ а еңбекақы м өлщ ері аныкталады .
Басқаш а айтаты ң болсақ бұндай мемлекеттік, қогам ды қ ж ұмы с-
тар мен тапсы рм аяарды атқарган нем есе оры ңдаған уақы тгары
үшін жүмысшылар мен қызметкерлердің орташа еңбекақысы
сақгалады. Мемлекеттік, қоғамдық жүмыстарға жүмысшылар
мен қызметкерлердің атқарған немесе орындаған төмендегідей
жүмыстары жатады:
• Соттың мәж ілісіне куэ ретінде қатысу;
• М емлекеттік
ж эне
қоғамдық
үйы м дарды ң
конфе-
ренциялары на, пленумдарына, съездеріне қатысу;
• Ә скери комиссариаттың ш ақы руына бару
• ж эне тағы басқа ж үмы стар.
Түнгіуаңытта істеген немесе атцарган жүмыстары үшін
толенетін толем
К әсіпоры ндарда кешкі сагат 22.00-ден ертеңгі, яғни таңгы
6.00. сагатка дейін істеуге белгіленген ж үм ы с уақы ты түн гі
уакытта істелген (атқары лған) ж үмы с уақыты болы п есептеледі.
Ж үмы сш ы лар мен қызметкерлерге бүл уақы т аралы ғы нда ж үмыс
істегені үш ін көтеріңкі мөлш ерде, ягни қосы м ш а еңбекақы
төленеді,
Е ңбскақы ны ң кесімді
түрі
белгіленген үйы мдарда,
өнеркэсіп оры ндары нда ж үмы с істейтін ж үм ы сш ы лар
мен
қы зметкерлерге түнгі уақыттагы атқарған кы зметінің, істеген
ж үмы сы ны ң әрбір сагатына ж үмы сш ы ны ң м ам анды қ дэреж есі
бойы нш а тариф те белгіленген еңбекақы сы кы ң
25%
(пайы зы )
мөлш ерінде қосы м ш а төлем төленеді. Ал тоқы м а тігу, жіп иіру
ж эне нан пісіру өнеркэсібінде тариф те белгіленген еңбекақы
сомасьш ьщ 50% (пайы зы) мөлш ерінде қосы м ш а төлем төленеді.
Ө неркэсіптік үйы мдарда мерзімді еңбекақы алатын ж үмы сш ы лар
мен қы зметкерлердің түнгі уақытта ж үм ы с істеген уақы ты ны ң
әрбір
сағаты на тариф
бойьш ш а белгіленген бір сагатты қ
еңбекақы ны ң 20% (пайы зы) мөлш ерінде қосы м ш а төлем төленеді.
Х алы қ ш аруаш ы лығьш ың басқа салалары нда ж үм ы с істейтін
ж үмы сш ы лар мен қызметкерлерге түкгі уақы ттағы ж үм ы сы на
төленетін
қосы м ш а төлем, яғн и қосы м ш а еңбекақы м өлш ері түнгі
уақы ттағы ж үмы с істеген әрбір сагаты үш ін м ы надай тәртіппен
есептеліп толенеді:
Түнгі ж үм ы с уақыты бір сағатқа қы сқарты лған үйы м дарда
ж үм ы сш ы лар мен қызметкерлерге төленетін еңбекақы үж ы м ды қ
ш артта қаралған көлемде, бірақ заңда қаралған м әлш ерден кем
314 ♦ Бухгадтеряік есеп теориясы және негіздері
12-тирау. Ецбек және ецбекаңы есебі
♦
315
емес мөлшерде төленеді.
Мерзімді еңбекақы алазын жұмысшыларға жеті сағатіық
жүмыс күнінде түнде істеген әрбір сағатына сағагітық тарифтщ
7/6 бәлігінен, ал алты сағаітық жүмыс күнінде түнде істеген әр-
бір саіапгына сагатгык тарифтін 6/5 бөлігшен кем емес мөлшерде
қосымша еңбекакы төленеді,
Біреудің орнына жүмыс істегені (атңарганы)
үшін
толенетін еңбекақы
Біреудің орньша уақытша аткарған қызмет деп өндіріс
қажетіне немесе басқару міндетіне сәйкес уақытша жүмыста жоқ
адамның орнына окың кызметін немесе жүмысын басқа адамның
атқаруык айтадьь Уақытша жүмыста жоқ адамньщ жүмысын
немесе кызметін атқаруды басқа жүмысшыға немесе қызметкерге
жүктеу үшін кэсіпорын зкімшілігінің бүйрығы шығарылуы тиіс.
Бгер уақытша жүмыста жоқ адамның орнына тағайыңдалган
қызметкер уакытша жүмыста жоқ адамның штагга қарастырылған
орынбасары болып табылса немесе уақытша оның орнына
жүмысты атқару мерзімі 12 күннен артық уақытқа созылмаса, он-
да бүл жагдайда біреудің орнына уақытша қызметті атқарганы үшін
ешқандай қосымша енбекақы гөленбейді. Егер уақытша жұмыста
жоқ адамньщ жүмысын аткарушы штатта қарастырылған орынба-
сары оолып табылмаса немесе уақытша жүмысты атқару мерзімі
12
күннен артық уақытқа созьшса, онда уақытша біреудің кызме-
тін атқарушы қызметкерлерге өзінің еңбекакысыпа қосымша өзінің
енбекақысымен уақытша жүмыста жоқ адамның еңбекақысының
арасындағы айырмашылық сомасы мөлшерінде косымша телем
төленеді. Бос орындагы қызмет пен міндетті атқарушы етіп та-
ғайындау уақытша біреудің қызметін атқару емес ол жүмысшылар
мен кызметкерлердің басқа жүмысқа ауысуы болып есептеледі де,
ол жүмысшыға немесе қызметкерге міндетін атқарып жүрген, ягни
бос жүмыс орнының қызметіне белгшенген еңбекақы мөлшерінде
төлем төлснеді.
Жүмыстыларга өзіне берілген разрядтан томеп та-
рифтелген жүмысты атқаргапы үшін төленетін толем
Кәсіпорындарда кесімді еңбекақы алатын жүмысшылар
үйым басшысыыың өкіміне сәйкес өзше берілген разрядтан
Достарыңызбен бөлісу: |
