278
♦ Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
Алынган
аванстар
шоты
бойынша
жүрпзілстш
сперациялар
№
Операциялар
мазмүпы
Дсбитте-
летін ішуі
Кредигге-
іетіи шот
1
2
3
4
1
Сатылатын тауарлық-материалдык корлар
немеее керсегплетін кызметгср үшін алдын
ала аванс рстінде альшгал сомаларға
431,432, 441,
451,452
661, 662
2
Сатып алушы немесе тапсырыс беруші
түліаның қарыз
сомасы
алдын аіа альінган
аванстар сомасынан шегсріледі
661, 662
301
3
Сшып алушы немесе тапсырыс беруші
түлгалардан аванс ретінде алынған соманың
пайдаланылмаған бөліп қайтарылғанда
661, 662
431, 432, 441,
451,452
П
у
Жабдықтаушы
және
қызмет
• ' • көрсетушілермен
есеп
анырысу
есебі
Кез
келген кэсіпорын үзіліссіз және ырғақты жүмыс істеп
туруы үшін оны уақтылы керекті материалдармен жабдықтап
отырудың манызы зор болып табылады. Ұйымды материалдық-
қорлармен жабдықтау зкономикалық жэне әлеуметтік дамыту
жоспарларына сэйкес жүргізіледі
Кәсіпорын өнім өндіруші
үйы м дарм ен,
сондай-ақ
делдалды к
үйымдармен өзіне
керекті
материалдық қорлармен
ж эне
техникалармен қамтамасыз ету
жөнінде келісімшарттар жасасады немесе өзінің делдалдары
арқылы биржадан сатып алады.
Осы жогарыда аталган үйымды керекті материалдармен
және басқа да қүндылықтармен жабдықтайтын кэсіпорындар-
мен есеп айырысуының есебі «Жабдықіаушы жэне мерді-
герлермен есеп айырысу» деп аталатын шотта жүргізіледі. Бүл
шотта есеп айырысу сомасының денгейіне жэне нысандарына
қарамастан жабдықтаушылардан алынған материалдар мен
қосалқы
бөлшектер,
олардың
атқарған
жүмыстары
мен
көрсеткен қызметтері үшін есептелінген қарыз сомалардың
П-тарау. Міноеттемелер есебі ♦ 279
есебі жүргізіледі «Жабдықтаушы жэне мердігерлермен есеп
айырысу» деп аталатын шоттың кредитінде тиісті материалдык-
қорлар, шығындар бойынша жабдықтаушылардың акнептелген
шот-фактурасына сәйкес есептелген сомалар, ал бұл шоттың
дебиті бойынша «Ақшалар» деп аталатын шотының және баска
да шоттардың кредитінен (төленген жерлерІне байланысты)
оларға теленген сомалар жазылады. «Жабдықтаушы жэне мерді-
герлермен есеп айырысу» шоты бойынша есеп нөмірі 6-журнал-
ордерде жабдықтаушы-мердігерлердің эрбір шот-факгурасы
бойынша бөлек жүргізіледі. Бүл журнал-ордерде жабдықтаушы-
мердігерлердің шот-фактураларыныд акцсптелуі, материалдык
кұндылықтардың, жүмыстар мен қызметтердің қабылдануы,
олардын қүнының төленуі жайлы мэліметтер жазылады.
Келіп түскен шот-факт> раларды алдымен үлгілі түрі
М-1 «Келіп түскен жүктер есебі журналына» тіркейді. Бұлжурнал
бойынша ұйымда материалдық құндылықтардың уақтылы келіп
түсуіне бақылау жасалады Журналга жазылуға тиісті мәліметтер-
ді жабдықтау бөлімі тауар-көлік жүкқұжаттары (накладиойлары),
кіріс ордерлсрі, материалдарды қабылдау туралы
акгілер
негізінде кэсіпорын қоймасына материалдық қүндылықтардың
келіп түсуіне қарай жазып огырады. Журналға тек акцептелген
шот-факіүрасы гана жазылады.
Фактурітанбаган жабдықтар есебі
Кейбір жағдайларда келіп түскен материалдык күнды-
лыктардың қүжаггары (шот- ф акгу рал ар ы) болмауы мүмкін.
Мүндай
құндыл ы ктарды
фактураланбаган
жеткізілім
деп
атайды. Фактураланбаған жеткізілімдер фаюураланған, яғни
шот-фактураларымен бірге келген жеткізілімдер тэрізді әрбір
жабдықтаушылар бойынша жеке корсетіледі. Фактураланбаған
жабдықіарды жазу үшін үлгілі түрі М-7 «М атериалд ард ы қабьшдау
туралы актілер» қолданылады, олар шот-фактурамен ресімделмеғен
материалдар, сондай-ак, қабылдау кезіңде артык шыккан тауарлық-
материалдык күндьшыктарға да жазылады. Фактураланбаган жаб-
дыктардың шот-фактуралары келген уакытында оларға бүрын
жазылған деректер сторно етіліп нөмірі 6-журнал-ордерге шот-
фактурадағы мэліметтер жазылады, Төлем жасалған, бірақ айдың
аяғына дейін кәсіпорынның қоймаларьша түспеген тауарлық-
материалдық қүндылыктардың шот-фактуралары немесе толем
талап тапсырмалары негізінде 6-журнал-ордерге эдепегі гәртіп
бойынша жазу жазылады. Айдың аяғында жолдағы материалдық
күндылықгардьщ сомасын журнал-ордердің «Келіп түспеген
жабдықтаушы қоймасындағы жүк үшш» деп аталатын арнайы
бағанасында корсетеді. Журнал-ордер бойынша жиынтықтарды
шығарғаннан кейін жолдагы тауарлық-материалдық қорлардың
күнын материалдық қорлар шоттарына жазады, олар материалдық
жауапты адамдар есебіне жатқызылмаса да, жедел ескеріліп
отырады. Сөйтіп, жолдагы тауарлық-материалдық қорлар айдың
аягында тиісті шоттарда шартты түрде есептелініп, олардың
күндары жабдьгқтаушылар мен есеп айырысулар түргысында
дебиторлық қарыз болып табылмайды. Келесі айдьщ басында
жолдағы материалдардың қалдыгы сторно етіледі (кызыл жазумен
жазылады).
Жабдықгаушьшар
жэне
қызмет
кврсетушілермеи
есеп
айырысулар есебі жөніндегі журналда ай аягында «Жабдыктаушы
және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шот бойынша
галданган қалдыктар корсетіледі. Талдамалық есептің құрылымы
жабдыктаушылар және мердігерлермен есеп айырысу жоніндегі
қалдықтар туралы маглүмат алуды қамтамасыз ету үшін және есеп
айырысуды жедел бақылау үшін мына топтардан кальштасады;
• қүны толенген, бірақ іс жүзіңде алынбаган (қабылданбағаи)
материапдық қорлар, көрсетілген қызметтер, орындалған
жумыс бойынша есеп айырысудан;
• фактураланбай қалған жабдықтар бойынша есеп айы-
рысудан;
• мерзімшде төленбеген есеп айырысулардан.
Жабдықтаушы жэне мердігерлермен есеп айырысулар есебі
бойынша мынадай шопар корреспондендиясы беріледі,
Кэсіпорынның басқа занды немесе жеке түлгалардан сатып
алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін (қосылган қүнга
салынган салық есебшсіз) акцептелген шот-фактурасына;
280
♦
Бухгалтерлік есеп твориясы жэпв негіздері
Достарыңызбен бөлісу: |
