Ц-тарау. Мтдеттемелер есебі ♦ 269
• бухгалтерлік есеп пен салық есебінде аморпгизациялық
айырымды есептегенде эр түрлі эдістерді колданудан;
• негізіі құралдарды бухгалтерлік есептен шығару мен
салықтық есеігге оларды есептен шығарудан болатын
айырмашылықтан және тағы да басқалардан.
Бухгалтерлік және салық есептерінің талаптарындагы өзге-
шеліктер нәтижесінде пайда болған айырмашылықгар «Кейінге
қалдырылған корпоративтік табыс салығы» деп аталатын шотта
жүргізіледі. Бұл пассивті шот болғаіщықтан кейінге қалдырылған
салық сомасы өскенде бұл шот кредитгелініп, ал азайғанда
дебиттелінеді. Кейіні е қалдырылган салық сомалары бұл нютта
өздерінің түрлері бойынша бөлек есептеледі.
Қосылган ңүпга салынатын салық
Қосылган құнға салынатын салық тауарларды
өндіру,
жұмысты орындау немесе қызмет керсету және олардың айналысы
барысында қосылган құн өсімінің бір бөлігін аудару, сондай-ақ
осы елге тауарлар импорты кезіндегі аударым больш табьшады
Бұл ретге салық салыиатьш айналым мен салык сальшатын
импорт салық объектісі больт габылады. Қосылған қүнга
салынатын салық «Қосылган күнға салыңатын салық» шотында
ессптеледі. Бұл пассивтік шот болғандықтан кредитіне салынған
салық сомасы, ал дебитіне бюджетке аударьпіған жэне субъектінің
жабдыктаушыларға тиісті түрде ресімделген салық шоты бойьшша
төлеген сомалары жазылады. Бюджетке төленуге тиісті қосылган
құнга салынатын салық өткізілген өнім, орындалған жұмыс
немесе көрсетілген қызмет үшін есептелген қосылган құнға салы-
натын салықгың сомасы мен сатып алынган тауарлар, материалдар
мен жабдыктаушылардың көрсеткен қызмеп, орындаған жұмысы
үшін төленген (есептелген) қосьшған құнга
салынаты н
салық
сомаларынын арасындағы айырма ретінде айқындалады. Қосыл-
ған құнга сальгаатын салық мөлшері Қазақстан Республнкасының
салық заңында белгіленеді
Жеке түлгалардан ұсталатын табыс салыгы
Есепті жыл бойы салық салынатын табысқа ие болган жеке
гұлғалар салық төлеушілер больш табылады. Жеке тұлғалардың
жылдык жиынтық табысына еңбекақы түрінде алынатын табыс-
тар, кэсіпкерлік қызмсттен алатын табыстары, жеке тұлғалардьщ
мұліктік табьютары және тағы да басқа табыстары кіреді.
Жеке тұлғалардың мүліктік табысьша тек қана активтің келесі
түпрлерінің кұидарына инфляцияға байланысты түзетуді есепке ала
ошрып өткізуден түскен құнның өсімі жатады; салық төлеушінің
тұрақты тұратын жері больш табылмайтын, жылжымайтын
мүліктің, багалы қағаздардың, заңды тұлғаларга және басқа
материалдық емес акгивтерге қатысу үлесінен; шетелдік валюта-
дан: асылтастар жэне а сыл м етал дар дан, ол ардан жасалган зергерл ік
бұйымдардан, құрамында асыл тастар және асыл металдар бар
баска да бұйымдардан, өнер туындылары мен антиквариаттардан.
Жеке тұлгалардың саііык төлейтін табыстарыньщ құрамы салык
кодексінде қаралады.
Табыс салыгының мөлшерін ай сайъш бір қалыгггы ұстау үшш
салық салынатын табыстыд есепті сомасы мең одан ұсталатын
табыс салығының сомасы есептелетін айлардьщ санын білдіреіін
сан мәні бар бірлікке 12 санының қатынасын көрсететін қайта
есептеу көрсеткіші белгіленген. Мердігерлік шарт бойынша
жұмыс істейтін тұлғаларға төленетін төлем, сондай-ақ бір жолғы
төлем түрінде бершетін басқа да төлемдерден салық ұстау кезінде
бұл есептсу көрсеткіші қолданылмайды. Жеке тұлгалардан табыс
салығы ұсталған уақыгга:
Д-т: »Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу»
шоты;
К-т: «Ьюджетке төленетін басқадай салықгар, алымдар
жэне м індепі төлемдер» шоты түріндегі бухгалгерлік жазуы
жазылады.
«Лкциздік салықтар»
АкцизОік (жанама) ссшыц дегетміз — сатьшатын тауар-
дың багасына қосылатьш, сатып алушы төлейтін салық болып
табылады. Акдиздік салық салынатын тауарларга Қазақстан
Ресітубликасының аумагында шығарылгаң немесе Қазақстан
Республикасының аумагына импортталган тауарлар. ягни спиртгің
барлық түрлері, темекі онімдері, құрамында темекісі бар басқа
да өнімдер және күңделікп колданылмайтык басқа да бұйымдар
жатадьі
270 ♦ Бухгалтерлік есеп теариясы жэпе негіздері
11-тарау. Міндеттемелер есебі ♦ 271
Қ азақстан Республикасы аумагында акідизделуге ж ататын
тауарларды
өндіретін нем есе акциздеуге тиісті тауарларды
им порттайты н
нем есе
Қ азакстан
Республикасы
аумағы нда
(акцизделуге)
ойын
бизнесін
ж үзеге
асы раты н
барлы қ
заңды түлғалар акпиз салығы н төлеуш ілер болы п табы лады .
К әсіпоры ндарда акциз салы ғы есептеғенде:
Д-т:
«А лы нуға тиісті борыш тар»
деп аталатын
ш оты;
К-т: «А кциз салы ғы » деп аталатын шоты т үріндег і бу хгалтерл ік
ж азуы ж азы лады .
К эсіпоры ндар
мен ұйымдар
бүл жогарьщ а аш іллған
салық-
тардан басқа да өзш ің м енш ігің деп жерге, көлік қү.ралына
және
м үлкіне заңда бекітілген мөлш ерде салык төлеп түруы тиіс.
С алы ктарды н бүл түрлері есептелген уакы тта кэсіпоры нны ң
бухгалтериясы
нда:
Д-т: «Жалтіы жэне эк м ш ш ік шығығщар» деп аталатын шоты;
К -т «Ж ер салы гы »;
«К өлік қүралы на салык»;
«М үлікке еалық» деп аталатын ш отгар түріндегі екі ж акгы
жазуы ж азьш ады .
С ондай-ак «Бю джетке төленетін басқадай салы қтар мен
алы мдар» ш оты нда Қ азақстан Республикасы заңдары нда қаралған
басқадай салы қтар, алымдар мен міндетті төлем дер есептеледі.
Бүл айты лғандарды ң қатарына:
• ш ы ғары лған багалы кағаздарды тіркеу алымы;
* жер
қойнауын пайдаланушылардың арнаулы
төлем дері мең
сшіыгы
ж әне тагы
да
баскалар ж атады.
Салыктардың, алымдар
м ен
міндетті төлемдердің түрлері,
мэлшері және олардың төлеу
тәртібі
Қазақстан Республикасы
заңдарында
қаралады . «Бю дж етпен баскадай
есеп
айы ры су»
ш отьш ы ң креди тін е тиісті ш ы гы ндар есеп тел етін ш оттарды ң
деби тін ен есеп телген салы қ, алы м дар мен м індетті тө лем д ер
сомасы, ал бүл
ш отгы ң
дебитіне тиісті
төлем тө л ен ген
шотгар-
дың кредитінен төленген сомалар жазылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
