284 ♦ Бухгантерлік есеп теориясы ж эне негіздері
Толепуге тиісті сыйақы есебі
Алынған несие, жалдык келісімшарт және шыгарылган бағалы
қағаздар бойынша төленуге тиісті пайыздардың есебі «Төленугс
тиісті сыйақы» деп аталатын шотта журғізіледі. Төленуге тиісті
пайыздардьш барлык түрлерін есептеген кезде:
Д-т: «Есептелінген сыйақы бойьпшіа шығьпідар» шоты;
К-т: «Төленуге тиісті сыйақы» шоты түршдегі бухгалтерлік
жазуы жазылады.
Есеп айырысу шотынан есептелген пайыздар сомасы төленген
кезде:
Д-т: «Төленуге тиісті сыйақы» шоты;
К-т: «Ақшалар» деп аталатын шот түрінде екі жакты жазу
жазылады.
Жипақтаушы івйнетақы қорымен есеп айырысудың есебі
Зсйпетақы қорымен есеп айырысулар есебі «Жинақтаушы
зейнетақы қорымен есеп айырысу» деп аталатын шоғтажүргізіледі.
Меншік нысанына карамастан барлық кәсіпорындар мен үйымдар,
сондай-ақ жеке кәсіпкерліклен айналысатын заңды түлгалар
шартгар бойынша жүмысшы жалдайтын түлгалар, зейнетақы
корына жарналар аударып түруга міндетті Зейнетақы қорына бел-
гіленген мерзімінде жарна теленбеген жағдайларда кәсіпорындар
өсім сомасын төлейді, сондай-ақ ү.йымның лау азымды түлгаларына
бүпдай жағдайда айыппүлдар салынуы мүмкін.
Жарналар белгілі бір кэсіпорынньш ережелерімен, жар-
ғыларымея және қолданылып жүрген зандарға сэйкес шығарылган
басқа да нормативтік актілермен белгіленген еңбекақынъш барлық
түрлеріне есептеледі. Жарналар пайдаланбаган
дем алы с
үшін
өтемақыга, жүмьістан шыққан кездегі берілетін жәрдемақыга,
материалдьщ көмек ретінде берілетін жәрдемақыларға жэне
зейнетақы қорына, сақтық жарналарын ондіріп алу мен есепке
алу жэне зейнетақы қоры қаражаггарын жүмсау тэртібі туралы
нүсқауда,
белгіленген басқа да жағдайларда ссептелмейді.
Зейнетақы бойынша жарналар сомасы есептеген уақытта
кэсіпорынның бухгалтериясында мьша түрдегі екі жақты жазу
жазылады:
П-тарау. Міидеттемелер есебі ♦ 285
Д-т: «Қызметкерлер мен еңбекақы бойынша есеп айырысу»
деп аталатын шоты;
К-т: «Зейнетақы мен камтамасыз
ету
қорымен
есеп
айырысу»
деп аталатын шот.
Ал бүл есептелген жарналар корға аударган уакьпта:
Д-т: «Зейнетақы мен қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу»
деп аталатын шот;
К-т: «Акша қаражатгары» шоты түріндегі бухгалтерлік жазу
жазылуы тиІс.
Кэсіпорынның «Зейнетакы мен қамтамасыз ет>' қорымен есеп
айырысу» деп аталатын шоггаң қалдыгында үйымның зейнетақы
қорына
аударым
қаражаттарын
уақтылы төлемегені
ушін
есептелген өсім сомасы көрсетіледі. Уақгылы зейнетақы қорына
аударылмаган жарна үшін есептелген өсім сомасына бухгалтерияда
мына түрдегі жазу жазылады:
д-
т: «Жалпы
ж эне экім ш ілік
шыгындар» деп аталатын шоты;
К-т: «Зейнетақы мен камтамасыз ету қорымен есеп айырысу»
деп аталатьш шоты.
Ал бүл соманы кэсіпорын тиісті қорга аударган уақыгга:
Д-т: «Зейнетакы мен камтамасыз ету қорымен есеп айырысу»
деп аталатын шот,
К-т: «Ақшалар» шоты түріндегі бухгалтерлік жазу
ж азы лады .
Зейнетакы қорына төленетін жарналар жүмысшылар мен
кызметкерге есептелген еңбекакы сомасынан салықтар сомасы
есептелініп үсталғанга дейін олардың табьгстарының барлық
түрлерінен 10% (он
пайыз)
мөлшерінде үсталады Барлык жарна
толеушілер жарналарды ай сайын еңбекақы толеу мерзімі ішінде
аударулары
тиіс,
бірақ
келесі
айдың
10-ынак кеш
қалмауы
керек
Қазакстан Республикасының 1996 жылгы маусым айының
үшінде шыққан нөмірі 4-1 санды «Мемлекеттік емес ерікті
зейиетақы
қорлары
туралы»
заңына
сэйкес
Қазақстан
Республикасыньщ азаматтары, шет ел азаматтары және азаматтығы
жоқ түлғалар ерікті қосымша зейнетақымен қамтамасыз етшуге
қүкы ғы
бар.
М емлекеттік
емсс ерікті зейнетақы қоры - бүл
банктік емес каржылық мекеме болып табылатын жэне жабық ак-
ционерлік қоғам түрінде қүрылып, заңды және жеке түлғалардан
ерікті зейнетакы жаркаларын тарту және тартьшған қаражаттарды
инвестициялап, қосымша зейнетақы төлеу бойынша іс-әрекет
жүргізеіш занды тұлға больш табылады. Әрбір жеке тұлға өзініц
енбекақысынан ұсталынып аударьшатын зейнетақы жарнасын өзі
қалаған қорға салуына құқы бар. Жинақталған зейнетақы қорын
банктегі шотгарда орналастыру Қазақстан Республикасыньщ
Үлттық банк мекемесі белгшеген тәртіпке сэйкес жүргізіледі.
286 ♦ Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
Жикактаушы зейнетакы қорымек есеп айырысудын есебі
шоты бойынша жүргізілетін операцнялар
№
Операциялар
мазмұлы
Дебитге-
летін шот
Крсдитте-
легін шот
1
2
3
4
1
Жүмысшылар мен кызметкерлерге ссеп-
телгсн еңбекакы сомасьшан жинакгаушы
зейнегақы корына үстал і ан сомаға
681
686
2
Жипақі аушы зейнстакы корына есептелген
сомалар ссеп айырысу шотынан аударылуы.
686
441
Басқа да есептелген шыгындар есебі
Басқадай
есептелген
шығындардың
ееебі
«Басқа
да
кредиторлық борыштар мен есептеліен шыгындар» деп аталатын
шотга жүргізіледі. Вұя шотта негізғі құралдарды жөндеугс
арналгал резервтер, онеркэсіптің маусымдық салаларының шы-
ғындарын жабуга арналған және тағы да басқа жасалған резервтер
сомаларының есебі жүүзггізіледі.
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуге арналған резервтер көп
уақыггарда өндірісі маусыммен жүмыс істейтш шаруашьшық
субъекплерінде
құрылады.
Бұларда
жөндеуге
жүздсалатын
шыгындар жыл бойы бірдей емес мөлшерде жүзеге асырьшады.
Ай сайын резерв жөндеудің барлық гүрлеріне смета бойынша
жұмсалатын шығындардың жылдық сомасының 1/12 бөлігі
мөлшерінде жасалады.
• Негізгі кұрал-жабдықтарды жөндеу үшін арналған резерв
сомасьш құру барысында ай сайын апарылатьш шыгындар
сомаларына;
Достарыңызбен бөлісу: |
