Құжат айналымының баскару механизмін дайындау, кә-
сіпорындағы бухгалтерлік есептің үдерісінде негізгі буьш болып
табылады. Қүжат айналымын ұйьшдастыру арқіллы бухгалтер-
лік қызметтің түрақтылығы, қүжаттың қозғалысы мен өңделуінің
жолдары жэне оперативтілігі, үйымдық шешімдерді қабылдаудың
уақытгылығы камтамасыз етіледі.
Құжат айналымын басқарудың жүйесі кэсіпорында келесі
кезеңдерді қамтиды:
• бухгалтерлік қызмет туралы ережеш дайындау;
• бухгалтерияньщ жэне кэсіпорындагы есепке қатысы бар
басқа қызметкерлердің лауазымдық қызмет нұсқаулығын
дайьшдау;
• кэсіпорындағы құжат айналымының кестесін (графигін)
• есепті акпаратты өңдеу техңологиясын кұру;
• істің номенклатурасын құру және құжатты агымдағы сақгау
тәртібі;
• кұжаттың бағалы сараптамасы (экспертизасы) жэне істі ұзақ
сақтауға дайындау.
«Бухгалтерлік есеп жэне қаржылық есеп беру» туралы
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кез келген кэсіп-
орынның баешысы ессгттік жүмь' чін көлеміне байланысты мы-
надай жұмысгы жургізе алады
!') бухгалтерлік қызметті кұрылъшдық бөлімше ретінде құру;
2
1
кычмеі
к ер
іер құрлмына бухгалтер лауазьшын енгізу;
г ) шарттык негізінде бухгалтерлік есептің жүргізілуін маман-
аандырылган үйьгмға немесе бухгалтер-маманына беру;
4) кэсіпорындағы оухгалтерлік есеп жұмысын өзі жүргізу.
Кәсіпорындар мен ұйымдарда бухгалтерлік есеп жұмысының
көлемі көп болған жағдайда бірнеше қызметкерлері бар бөлек
құрылымдық бөлімше ретінде бухгалтерлік кызмет кұрылады.
Осыған сэйкес кэсіпорында бухгалтерлік қызмет туралы ереже
жэне қызметкерлердің лауазымды кызмет нұсқаулығын реттемелеу
(регламенттеу) қызметі қарастырылуы қажет. Бухгалтерлік қызмеі
туралы ережені белгіленген заңға сэйкес ұйьшның бас бухгалтері
басқа мүдделі лауазымды адамдармен келісе отырып эзірлейді
70
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
6-тпарау. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
♦
71
, зне оны тек кана кәсіпорын басшысы бекітеді. Ереже бөлімше-
яэргебесін, онын басқару жүйесіндегі орнын және оның ішкі
ұйы мьш
анықгайды .
Ереженің мәтіні эдеіте келесі бөлімшелерді
қамтиды:
• жалпы ережелер;
• • • ■
• негізгі міндеттер,
• қызметгер;
• қүкыктар мен міндеттемелер;
і
• жауапкершілік;
• өзара қарым-қатынас (қызмет бабындағы байланыс),
« жұмыстьщ
үиымдастырылуы.
Кэсіпорындағы
бухгалтерлік
қызмет
іуралы
ереженің
қолданылу мерзімі шекгелмейді. Ереженщ мәтініне бөлек өз-
герістер енгізу кэсіпорын басшысының бүйрығына сәйкес орында-
лады. Бүл ережемен жэне оған енгізілетін өзгерістермен үйымдағы
бухгалтерияның барлық қызметкерлері міндетгі түрде таныстыры-
льш отырылуы тиіс.
Кэсіпорындағы бухгалтерлік есеп қүжаггтары мен құжат
айкалымы кестесін (графигін) қүруды кәсіпорынның бас бух-
галтері ұйымдастырады. Қүжат айналымының кестесі кэсіпорын
басшысының бұйрыгымен бекітіледі. Кесте немесе тэсім (схема)
кұру, тексеру жэне талдау жөніндегі жұмыстар тізбесі түрінде
ресімделуі мүмкін. Оларда барлық құрьшымдык бөлімшелермен
орындаушылардың өзара байланысы және жүмыстың орында-
лу мерзімі кәрсетілуі керек. Кэсіпорынньщ есепке қатысы бар
қызметкерлері өздерінің саласына қатысты кұжагтарды күжат
айпалымы кестесіне сэйкес жасайды жэне ұсынады. Ол үшін
әрбір орындаушыға кестеден көшірмесі бершеді. Көіпірмеде
орьшдаушының саласына қатысты құжаттар аталып, олардың
орындалу мерзімі жазылады. Осы кестенің сақталуын ұйымның
бас
бухгалтері
кадағалап
отыруга
тиіс.
Сонымен
қатар
кәсіпорынның бас бухгалтері кэсшорындағы бухгалтерлік есеп
^ұмысының дұрыс жэне уақтылы жүргізуіне жауапты болып
гбылады Қүжаттар кестеде көрсетшген уақытта бухгалтерияға
кізшуі тиіс. Кұжаттарды қабылдау кезінде бухгалтер кұжат-
!Дьщ белгілі талаптарға сай, дұрыс ресімделуш тексеруі керек.
Ережеғе сай ресшделмеген құжаттар жауапты адамға, яғни оны
жаеаган (толтырған) адамға қайта өңдеу үшш қайтарылуы қажет.
Бухгалтер құжатты қабылдау барысыңда ең біріншіден
мазмұны бойынша тексереді, яғни жүргізілген жұмыстардың
заңдылығын анықгайды. Олардьщ норматнвтік актілер мең
қолданылып жүрген нұсқауларға қайшы келмейтіндігш қада-
ғалайды. Содан кейін оның деректемелерінщ (реквизитте-
ршің) толық толтырылуын. тиісті лауазымды адамдардың
қолтаңбаларының болуын, сомалардың нақты көрсетілуі мен
операңиялардың кұрылымын тексереді Бұдан кейш бухгалтер
арифметикалык гексеру жүргізеді, яғни құжаттарды таксалаудың
дұрыстыгын тексереді. Ол тауарлык-материалдык қорлардың
көлемін (санын) оның бағасына кебейту арқылы орындалады.
Тексеріп болғаннан кейін бухгалтер құжаттарды өңдейді.
Өңдеу құжат бойынша эр операцияны есептейтін шоттарды
анықтауга негізделген. Керек болган жағдайда біртекті күгжат-
тарды топтастырады, содан кейін бухгажерлік есепшотгарында
жазу жүргізеді. Кәсіпорың бухгалтериясында куэкаттар белгілі бір
ұқсастықтарына, операциялардың туріне қарай топталып бөлек
папкаларга тігіледі (түптеледі). Папкаларда қужаттың номірі,
орындалған уакыты (айы, жылы), жинақтамалы шоггың шифры
жэне олардың саны көрсетіледі, ІІапкаларға тігілген (түптелген)
құжаттар архивке еткізіледі. Бухгалтерлік алгашкы құжаттардың
папкаларға тІгшіп (түптелт) нөмірленуі сақгаудың тэргібіне
жэне кажет болған құжатты іздестіру кезінде жьщцам орындауды
қамтамасыз етуте арналған.
Сактау мерзімдері эр гурлі құжаттар бірге орналастырьш-
мақды. Номенклатурадағы істердің бас тақырыптары кұжаттардын
маңыздылыгы және олардың өзара байланысына қарай белгші бір
жүйелілікпен орналастырулары қажег.
Ведомстволық архивтердщ (1986 жыл) кызметінің негіз-
гі ережелеріне сәйкес уақыгша сақталатын істер (10 жылға
дейін) жеңілдетілген ресімдеуге жатқызылуы мұмкін: құжат
тігілетін папка (скорошивательді) іс парақтарының нөмірлері
көрсетшмеуі мүмкін (банктік, кассалық құжаттар мен аванстык
72
♦
БухгалтерлЫ есеп теоримсы ж зне иегізйері
Достарыңызбен бөлісу: |
