Қоршаған ортаны ластау түрлері мен көздері

36 
Глобальдық ластау
– атмосфералық қалдықтары арқылы пайда болады. Олар
үлкен арақашықтарға таралады. 
Ластау табиғи ж/е антропогендік түрлерге бөлінеді. 
Табиғи ластау
– табиғи үрдістердің нәтижесінде пайда болады. Мысалы:
жанартау әрекетінен, орман өрттері, найзағай соғылуы ж/е т.б.
Антропогендік ластану
- адамдардың әрекеттерінен пайда болады, олардың
масштабы табиғи ластанудан үлкен болады. Мысалы: ормандағы 
тоғайларды шабу, металлургияның қалдықтары, әртүрлі ластау газдар,
тыңайтқыштар, көлік. 
Ластау түрлері мен көздері екі негізгі топқа бөлінеді: физикалық және 
химиялық. 
Физикалық – радиоактивтік, дыбыстық өзгерістер, жылу. 
Химиялық – аэрозолдер, ауыр металдар, пестицидтер, синтетикалық жуғыш 
заттар және т.б. 
Химиялық ластану
– химиялық компоненттердің мөлшері шекті
концентрациясының көбею нәтижесінде пайда болады. 
Химиялық заттардың көбі канцерогендік және мутагендік қасиеттерімен 
сипатталанады. Олардың ішінде 12 қосылыс өте қауіпті (бензол, бензопрен,
ауыр металдар, пестицидтер, сынап, қорғасын, кадмий, әр түрлі бояғыштар 
ж/е ас қосылыстар) деп саналады. Олардың токсикологиялық қауіптілігі
спецификалық ерекшеліктермен сипатталады. Олар қауіпті жағдайларға
және өнеркәсіптердің жұмыс режіміне байланысты. 
3. Ластанудың нәтижелері. 
Атмосфераның, гидросфераның табиғи ластау нәтижелері. 
Жанартаулар 
атқылаған кезде атмосфераға өте көп мөлшерде шаң 
(жанартау күлі) пайда болады. Жанартау күлінің көбеюі температураның кенет
төмендеуіне яғни климаттың салқындауының себептерінің бірі деп саналады. 
Жанартаулар ауаға улы газдарды әкеледі (метан, аммиак, күкірт және азот 
оксидтері, күкірт сутек). Олар әр түрлі аурулардың көздері боп саналады 
(улану, дермотит, шаш түсуі, астма ж/е т.б.) 
Құрғақшылық
климат жағымсыз эффектілерге әкеледі. Олар тыныс 
жолдардың ауруларына әкеледі.
Теніз тұздарының шығуы
.
Тұмандар, сулы шаңдар судың булануы, ауаға теңіз тұздарының 
кристалдарын әкеледі. Бұл тұздар көліктердің коррозиясын күшейтеді. 
Антропогендік ластанудың нәтижелері
. 
Ауаның, судың, топырақтың ластануы тірі ағзалардың өмір сүрүіне,
қалалардың климатына, архитектуралық құрылысына жағымсыз әсер тигізеді. 
Тынайтқыш жасайтын өнеркәсіптер ауадағы аммиак, күкірт қышқылы, азот 
оксидтерін, фтордық қосылыстардың пайда болуына әкеледі. 
Күлде көп мөлшерде зиянды бензопрен пайда болады. Ол өкпе ауыруына 
әкеледі.

37 
Күкірт қышқыл оксиді көп мөлшерде қант қызылшада, картопта, қант пен
крахмалдың азаюына әкеледі, протеин концентрациясын азайтады. 
өнеркәсіптік қалдықтар ауадағы шаңның пайда болуына әкеледі. Шаң 
буланып, үлкен қалаларда бұлтты, тұманды күндерін көбейтеді. Тұман
өнеркәсіп қалдықтарымен шаңмен әрекеттесіп улы тұманға айналады (смог). 
Сол кезде жоғары температура мен желсіз күндерде, көрініс кенет азаяды, 
аурулардың саны көбееді. 

жүктеу 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: