59
Топырақ-өсімдік жамылғысына әсерін бағалау
Қаражанбас кен орнындағы топырақ-өсімдік жамылғысының тозуының
негізгі факторлары::
- жол дигрессия – өсімдіктерді жоюдың күшті факторы.
Құрылыс
жұмыстары объектіге кірме жолдарды қоюландырумен сүйемелденеді. Жол
табандарында топырақ тығыздалады (қосылу процестері) немесе "ыдырайды"
(құмды шөгінділерде), топырақ көкжиектері деформацияланады. Құмды
алқаптарда рельефтің техногендік Эол формаларының пайда болуымен
топырақтың дефляциясы тән. Мұндай учаскелер ұзақ уақыт бойы өсіп кетпеуі
және сызықтық эрозия мен дефляция ошақтары болуы мүмкін.
Жоспарлау
жұмыстары кезінде, бұдан басқа, топырақтың морфологиялық профилі
бұзылуы мүмкін;
- топырақ-өсімдік жамылғысының ластануы. Табиғи экожүйелер кен
орнын қазу кезінде ластанудан және механикалық
техногенді бұзылулардан
көрінетін күшті сыртқы жүктемелерді сынайды [14].
60
ҚОРЫТЫНДЫ
Скрининг тесті барысында Қаражанбас кен орын үшін оңтайлы
құрамдар ДДСNa + NaOH, (ББЗ 0,023 % – сілті 0,1 %), ТДАК-МАК (С13) +
NaOH (Полимерлік-ББЗ 0,0125 % – сілті 0,2%).
Фильтрациялық эксперименттерінің нәтижелері ББЗ және сілтілер
ерітінділерінің әртүрлі рецептуралары айдаудан кейін мұнайды 23% - дан 42%
- ға дейін қосымша ығыстыруға мүмкіндік беретінін көрсетті.
Біздің есептеулеріміздің деректері бойынша егер өндіруші
және айдау
ұңғымалардың арасы 150 м, қабат ені 150 м, мұнай қабат қалыңдығы 10 м,
кеуектілігі Ø = 0,27 және q = 500
м
3
/тәу шығыммен ББЗ су ерітіндісі айдасақ,
онда ББЗ фронтының жылжу жылдамдығы 0,15 м/тәу, ББЗ сорбция
фронтының іріктеу сызығына келу уақыты 496 тәулік, мұнай қабатына 248000
м
3
ББЗ су ерітіндісі айдалады. Оторочканы жасаудың уақыты 24,3 тәу, ББЗ
оторочка көлемі қабаттың кеуектік көлемінің 15,4% тең. Полимерлі ерітіндінің
сорбциясы ығыстыру фронтының өту уақыты 262 тәулікті құрайды. Біздің
есептеулеріміздің деректері бойынша мұнай қабатына 131000
м
3
полимер
ерітіндісі айдалады. Полимерлі ерітіндіні
қабатқа айдау уақыты, онда
оторочканың қажетті мөлшерін жасау үшін 267,2 тәулікті құрайды.
Егер кем дегенде ASP арқылы МБК 15%-ға артса Қаражанбас кен
орында, біздің есептеуміз бойынша шығын 3,9 млн.$, ал кіріс 21,6 млн.$
құрайды.
Ұсынылып отырған технология үлкен перспективаға ие және жоғары
тұтқыр мұнай өндіру кезінде мұнай беруді ұлғайтудың жылу әдістеріне балама
бола алады.