Øóäàí, óëüòðàäûáûñòàí æ¸íå âèáðàöèÿäàí ºîð¹àíó

Ó÷àñêåäå øóäû æ¸íå âèáðàöèÿíû ò¼ìåíäåòó ¾øií êåëåñi iñ-øàðàëàðäû àòºàðó êåðåê: äûáûñòû îºøàóëàó (äûáûñ îºøàóëà¹ûø ºîðøàóëàð ìåí ºàáûð¹àëàð), äûáûñòû æ½òó (ºàáûð¹àëàðäû» áåòiíå äûáûñ æ½òàòûí îáëèöîâêà æàïñûðó), âèáðîîºøàóëàó (âèáðîîºøàó-ëà¹ûø òiðåêòåð ìåí æàáäûº ºàáû) æ¸íå ò.á.

Қоршаған ортаның газдануы газоанализаторлардың (ГМК-3, ЕХЛ-201) көмегімен бақыланады, ауа температурасын сынапты термометрлермен, ылғалдылық- психрометрлермен (МВ-4М, М-34), ауаның жұмыс аймағында қозғалу жылдамдығын- типі ЭА-2М термоанемометрмен өлшейді.

4. 
   Жеке қорғаныс құралдары
   

Жеке қорғаныс құралдары жұмысшыларды қауіпті және зиянды өндірістік факторлардан қорғау үшін арналған. Учаске жұмысшылары келесі арнайы киіммен және аяқкиіммен қамтамасыз етілуі тиіс:шыт костюм, хлорвинилді фартук, арнайы қолғап.

мұнда Р_М1, Р_М2, ...,Р_Мn – учаскеде жұмысты механикаланған тәсілмен

орындайтын жұмысшылардың саны;

И₁, И₂, ..., И _n – қарапайым механикаландыру коэффициенттері;

Жобаны ендіруге дейін учаскенің механикаландыру деңгейі 6,3% құрады. Жобамен қарастырылған еңбекті механикаландыру деңгейінің жоғарылауы жұмыстың өнімділігін арттырып қана қоймай жөндеуші персоналға қолайлы санитарлы-техникалық және қауіпсіз жағдайлар жасайды.

3. 
   Қауіпсіздік техникасы
   

Ағымдағы жөндеу учаскесінде жөндеу жұмыстарын орындау кезінде еңбектің ұйымдастырылуына, құрал-сайманның күйіне және қауіпсіз жұмыс ережелерінің сақталуына ерекше көңіл бөлу керек. Слесардың жұмыс орнында тиісті технологиялық жабдық, құрал-саймандар болуы тиіс.

Автомобильдерді ТҚК мен жөндеу кезіндегі қауіпсіздік талаптары МЕСТ 12.1.004-85, МЕСТ 12.1.010-76, технологиялық процестерді ұйымдастырудың санитарлық ережелерімен және өндірістік жабдыққа қойылатын гигиеналық талаптармен, автомобиль транспортындағы еңбекті қорғау ережелерімен жыне АТК үшін өрт қауіпсіздігі ережелерімен тағайындалған. Технологиялық жабдық МЕСТ 12.2.022-80, МЕСТ 12.2.049-80, МЕСТ 12.2.061-81 и МЕСТ 12.2.082-81 талаптарына сай келуі тиіс.

Құрал-саймандар мен қосалқы бөлшектерді олардың көлденең жазықтықтан түсіп кетуін болдырмау ушін қол жететін орындарға қою керек. Агрегаттар мен түйіндердің бөлшектеу жұмыстары слесарлы верстакта орындалады. Жұмыс істеуге қолайлы болуы үшін верстакты жұмысшының бойына немесе оның аяғының астына тұғырларды қою арқылы реттейді.

Асфальтбетон еденде верстак алдында жұмыс істеу кезінде суық тию ауруларын алдын алу үшін аяқтың астына ағаш тұғырлар қояды. Верстактар арасындағы ара қашықтықтарды ОНТП-01-86 сәйкес олардың өлшемдерін ескеріп қабылдайды.

Барлық жұмыс орындарында тазалық сақталуы тиіс. Агрегаттан ажыратылған бөлшектер арнайы сөрелерге қойылуы керек.

Қол құрал-сайманы түзу, таза және құрғақ күйде ұсталу керек. Электрлік құрал-сайманмен жұмыс істеу кезінде электр қауіпсіздігі талаптары орындалуы тиіс.
6.5. Ýëåêòð ºàóiïñiçäiãi

Ағымдағы жөндеу учаскесі ºàóiïòiëiãi æî¹àðû åìåñ ó÷àñêåëåðãå æàòàäû.

Ýëåêòð ºàóiïñiçäiãi áойûíøà ó÷àñêåäåãi ïðèáîðëàð ìåí ºîíäûð¹ûëàð êåðíåóëiãi 1 êÂ-ºà äåéiíãi ýëåêòð ºîíäûð¹ûëàðû ºàòàðûíà æàòàäû. ʸñiïîðûíäà ýëåêòð ýíåðãèÿñû ðåòiíäå êåðíåóëiãi 220/380  æ¸íå æèiëiãi 50 Ãö àéíûìàëû òîêòû ïàéäàëàíàäû.

ƽìûñ êåðíåóëiãi 42 Â-òàí àñàòûí áàðëûº ýëåêòð ºîíäûð¹ûëàðû-íû» áið ½øû æåðãå ºîñûëó êåðåê. Æàðûºòàíäûðó æ¸íå ê¾ø áåðó àñïàï-òàðûíû» ñûìäàðûí º½áûð iøiíå îðíàòàäû (ýëåêòðîòåõíèêàëûº á½éûìäàðäû» II êëàñûíà ñ¸éêåñ). Æåðãå ºîñàòûí º½ðàë ðåòiíäå äèàìåòði 35-60 ìì áîëàò ñòåðæåíäåðií ºîëäàíàäû.

Ñòàòèêàëûº ýëåêòðäi» ïàéäà áîëóûí åñêåðòó ¾øií æåðãå ºîñàòûí º½ðûë¹ûëàðäû àíòèýëåêòðîñòàòèêàëûº ñàºòàíäûð¹ûø º½ðàëäàðäû, æåêå ºîð¹àíûñ º½ðàëäàðûí ïàéäàëàíàäû.

Ýëåêòð æàáäûºòàðûìåí æ½ìûñ iñòåóãå òåê àðíàéû äàéûíäûºòàí ¼òêåí ïåðñîíàë ¹àíà æiáåðiëåäi.
6.6. Өðò ºàóiïñiçäiãi
Ағымдағы жөндеу учаскесі æàðûëûñºà æ¸íå ¼ðòêå ºàóiïòiëiãi áîéûíøà D êàòåãîðèÿëû ¼íäiðiñòiê á¼ëìåëåð ºàòàðûíà æàòàäû. ±èìàðàòòû» º½ðûëûìäûº ýëåìåíòòåði îòºà ò¼çiìäiëiê ä¸ðåæåñi ÑÍèÏ 2.01.02-85 ñ¸éêåñ II-ãå òå». ²½ðûëûñ ìàòåðèàëäàðûí ÑÍèÏ 2.04.02-84 áîéûíøà æàíáàéòûí, îòºà ò¼çiìäiëiê øåãi 0,25-ãå òå» ìàòåðèàëäàð¹à æàòºûçàäû.

Өðò ºàóiïñiçäiãi ÌÅÑÒ 12.1.004-85 áîéûíøà ½éûìäàñòûðó-òåõíè-êàëûº iñ-øàðàëàðìåí ºàìòàìàñûç åòiëåäi. Îë iñ-øàðàëàð ¼çiíå êiðãiçåäi: ÀÒÊ-äà ¼ðò ê¾çåòií ½éûìäàñòûðóäû; æ½ìûñøûëàðäû ¼ðò ºàóiïñiçäiãi åðåæåëåðiíå îºûòóäû ½éûìäàñòûðó; àäàìäàðäû» ýâàêóàöèÿñûí ½éûìäàñòûðó æ¸íå ò.ñ.ñ.

Азаматтық қорғаныс құрамалары бейбіт және соғыс уақытында төтенше жағдайлар қатері төнгенде және туындағанда авариялық- құтқару жұмыстары мен басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізуге арналған.

Азаматтық қорғаныс құрамасы «Нұр-Қуаныш» ЖШС-де де қарастырылған. Адамдарды төтенше жағдайларда эвакуациялау үшін АТК-да эвакуация жоспарын дайындап эвакуациялық жолдарды белгілейді. Эвакуация жоспарлары эвакуациялық шығыстардың маңында көрінетін орындарға іліп қояды.

Ғимараттың әрбір қабатынан шығаратын эвакуациялық шығыстардың саны 2-ден кем болмауы тиіс. Эвакуация жолдарының ені 1м-ден, ал есіктердікі 0,8 м-ден кем болмауы тиіс.

Тұрақ орны 25 автомобильден асатын ғимараттарда автомобильдерді жайғастыру жоспарын жасайды. Жоспарда төтенше жағдайларда автомобильдерді эвакуациялау кезегі және тәртібі, жүргізушілердің түнгі уақытта кезекшілік жасау кестесі, сондай-ақ қозғалтқышты іске қосу кілттерінің сақталу тәртібі қарастырылу керек.

7. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
Қазіргі уақытта жеңіл автомобильдердің санының артуы олардың қоршаған ортаға зиянды ықпалын арттырып отыр.

Қоршаған ортаға, жануар және өсімдік әлеміне, соның ішінде адамзатқа кері әсерін тигізетін негізгі факторларға құрамында көміртек қышқылы,азот қышқылдары, әртүрлі көмірсутектер, күкіртті газ, қорғасын қосылыстары, күйе сияқты зиянды заттары бар автомобильдің пайдаланылған газдары жатады.

Автомобильдің пайдаланылған газдарымен қоса қоршаған ортаға автомобильдің қозғалысы және автотранспорт кәсіпорындарының жұмысы кезінде туатын шу мен діріл де зиынды ықпалын тигізеді.

Жылжымалы құрамды техникалық түзу күйінде ұстап тұру олардың қоршаған ортаға зияндылығын едәуір төмендетеді. Бұл автомобильге сапалы күтім жасау және жөндеу кезінде қамтамасыз етіледі.

Автотранспорт кәсіпорындарының ағын суларында мұнай өнімдері, пайдаланылған, жуғыш және салқындатқыш ерітінділер, сілтілі,термиялық және гальваникалық тастандылар, коррозия өнімдері, лай және басқа да ластағыштар болады. АТК-мен едәуір жер ресурстары (АТК территориясы, кіру жолдары, тұраққа арналған алаңдар, жолдар, жанармай құю бекеттері және т.б.) пайдаланылады.

Дипломдық жобалаудың осы бөлімінің мақсаты: жобаланатын бөлімшедегі ТҚК мен АЖ технологиялық процестерін ұйымдастыруды қоршаған ортаны қорғау тұсынан алғанда жетілдіру; бөлімшені табиғатты қорғау іс-шараларымен қамтамасыз ету; жобаланатын АТК автомобильдерімен тасталатын зиянды заттардан қоршаған ортаға келтірілетін экономикалық шығынды есептеу, сондай-ақ қоршаған ортаға тасталатын зиянды заттардың мөлшерін төмендету бойынша іс-шараларды жобалау болып табылады.

Автомобильдердің ағымдағы жөндеуі кезінде қоршаған ортаға келесі зиянды заттар тасталуы мүмкін:

а) бракқа шыққан бөлшектердің қатты қалдықтары;

б) пайдаланылған майлар;

в) техникалық сұйықтықтар;

г) қозғалтқыштан шығатын пайдаланылған газдар;

д) жанармай қалдықтары.
7.2. Автомбильдердің зиянды заттарымен атмосфераны ластағаны үшін төленетін төлемақы мөлшерін есептеу

ТҚК станциясы автомбильдерді пайдаланбай, тек оларға қызмет көрсетуші кәсіпорын болғандықтан, зиянды заттар ТҚК мен жөндеу кезінде топыраққа және суға тасталады.

Қоршаған ортаны ластаудан келтірілетін экономикалық шығын келесі формуламен анықталады [11]:

У = У_а + У_в + У_п, (7.5)

мұнда У_а – атмосфераны ластаудан түсетін шығын;

У_в – суды ластаудан түсетін шығын;

У_п – топырақты қатты заттармен ластаудан түсетін шығын.

ТҚК станциясы жеке иеліктегі автомобильдерге қызмет көрсетуші кәсіпорын болғандықтан атмосфераны ластаудан түсетін шығынды есептейміз.

Суды ластаудан түсетін шығын келесі формуламен анықталады [11]:

У_в = у_в × М_в, (7.8)

мұнда у_в – 1т зиянды затты суға тастаудан түсетін меншікті

шығын, тенге/т;

М_в – бір жылда суға тасталатын зиянды зат массасы, т;.

М_в = åА_i × m_i, (7.9)

мұнда A_i – салыстырмалы уыттылық индексі;

m_i – ағын суға тасталатын i-ші зиянды компоненттің массасы, мг/м³.

Бір автомобильді жуғаннан кейін суға 800 ... 3000 г/м³ лайдың өлшенетін бөлшектері және 50...900 г/м³ май өнімдері түседі.

A_i = 1/ПДК_i .

m_i = С_i × V_cb,

мұнда С_i – ағын судағы i-ші зиянды компоненттің мөлшері, г/м³;

V_cb – ағын судың жалпы тасталуы, м³.

V_cb = Q × åN_ЕОГ,

мұнда Q – бір автомобильді жуу кезіндегі су шығыны, м³;

åN_ЕОГ – КҚК бойынша жылдық бағдарлама.

Норматив бойынша жеңіл автомобильдерді механикаландырып жуу кезінде су шығыны орта есеппен 150 литрді құрайды.

V_cb = 150 × 10^–3 × 3355 = 503,3 м³/год;

m_Н/П = 700 × 10^–6 × 503,3 = 0,4 т/год;

m_взв = 1800 × 10^–6 × 503,3 = 0,9 т/год;

М_в = 10 × 0,4 + 0,01 × 0,9 = 4 т;

У_в = 11050 × 4 = 44200 тенге.

Қатты заттарды топыраққа тастаудан келтірілетін экономикалық шығын мөлшері келесі формуламен анықталады [11]:

У_т = g × у_п × М_п, (7.10)

мұнда g – жер ресурстарының құндылығын ескеретін коэффициент;

g = 3,0 суарылатын жерлер үшін.

у_п – 1т зиянды затты топыраққа тастаудан түсетін меншікті

шығын, тенге/т;

М_п – топыраққа тасталатын қалдықтар массасы, т.

М_п = 2,3 т неорганикалық қалдықтар (АТК мәліметтері бойынша);

У_т = 3 × 770 × 2,3 = 5313 тенге.

Олай болса, қоршаған ортаны ластаудан келтірілетін экономикалық шығын келесі шаманы құрайды:

У = 44200+5313 = 49513 тенге.

Автомобильдерге ТҚК мен АЖ орындау кезінде атмосфераға тасталатын зиянды зат мөлшері көп жағдайда технологиялық процестің жетілдіру деңгейінен және жоғары технологиялық жабдықты қолданудан байланысты болады. Сондықтан да зиянды заттардың тасталуын төмендетудің ең маңызды бағыттарының бірі автомобильдердің ТҚК мен АЖ технологиясы мен ұйымдастырылуын экологиялық қауіпсіз және қалдықсыз технологияны қолдану арқылы жетілдіру болып табылады.

Жобаланатын АТК-да ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстардың технологиясы мен ұйымдастырылуын жетілдіргенде қоршаған ортаны ластаудан келтірілетін экономикалық шығын 49513 тенге/жыл екендігін көрсетіп тұр.