КІРІСПЕ
Жел турбиналары- бұл желдің кинетикалық энергиясынан тікелей, ұнтақтауға немесе электр энергиясын өндіруге болатын айналмалы машиналар.Олар адам баласына,сонымен қоса табиғатқа сай таза және жаңартылатын энергиямен қамтамасыз етеді,сол сияқты ақшалық қаржыны үнемдейді және қоршаған ортаны жасыл етуге жақсы үлесін қосады.
Негізінен желгенераторларды негізгі екі түрге бөледі: Тік және көлденең.Оларды құрлықта да, теңізде де электр энергиясын өндіру үшін пайдалануға болады. Жел турбиналары "жел электр станциялары" деп аталатын кластерлерге біріктірілуі мүмкін, және де осы алынған энергияны резервтік көз ретінде пайдалану үшін ірі компаниялар қолданылады. Электр энергиясын өндіруден басқа, оларды дәнді ұсақтау, суды айдау, аккумуляторларды зарядтау үшін пайдаланады.
Тарихқа сүйінсек,жел турбиналары желкенді спорт , дәнді ұсақтау және суару үшін қолданылған.Электр энеригиясын өндіру үшін қолданылуы , тек XX ғасырдың басында ғана басталған. Бүгінге үлкен жел турбиналарын ауылдық жерлерде немесе теңіз жағалауына жақын жерлерде көруге болады.
Неміс диірмендері деп аталатын ешкі диірмендері XVI ғасырдың ортасына дейін жалғыз танымал болды. Күшті дауыл мұндай диірменді станинамен бірге аудара алады. XVI ғасырдың ортасында бір фламандец диірменнің аударылуына қол жеткізбейтін амалын тапты. Диірменде ол тек шатырды ғана жылжымалы болып қойды,ал қанаттарын желге айналдыру үшін, шатырды ғана бұру қажет болды,өз кезегінде диірмен ғимаратының өзі жер бетінде берік нығыздалған.
Қолайлы табиғи жағдайлар бар екеніне қарамастан, Қазақстанда жел энергетикасы әлсіз дамыған. Мысалға алатын болсақ, Жоңғар қақпасы мен Чилик дәлізінің ауданында желдің орташа жылдамдығы 5-тен 9 м/с-қа дейін жетеді.Соның өзінде жел энергетикасының бүкіл мүмкіндіктерің әлі күнге дейін қолданып жүрген жоқпыз.
2011 жылы желтоқсан айында Қазақстанда Жамбыл облысында бірінші жел электр станциясы эксплуатацияға енген болатын - Қордай ЖЭС (бірінші кезек) , қуаты 1 500 кВт. 2014 жылы желтоқсанда 9 жел генераторларының бірінші кезеңі салынды, олардың қуаты 9 МВт-қа дейін өсті.Сонымен қатар, Қордай ауданында қуаты 21 МВт екінші ЖЭС құрылысы жүріп жатыр. 2013 жылдың қазан айында қуаты 45 МВт Ерейментау ЖЭС капсула салынды.
Жел - бұл күрделі физикалық құбылыс қана емес.Қазіргі заманда ол энергия көзі ретінде пайдаланылады және экономикалық жағынан құнды өнім болып табылады.Жел энергетикасы әлемде сұранысқа ие, бұл саланы дамыту үшін түрлі мамандықтағы ғалымдар жұмыс істейді.
Ұзақ уақыт бойы жел энергетикасы жақсы нәтижелермен мақтана алмады. Ол адамның өмірі мен еңбегін біршама жеңілдетті, бірақ бүкіл адамзаттың игілігі үшін қызмет ете алмады.Тек ХХ ғасырда ғана техникалық прогресс осы салаға әсер етті.Ғалымдар ауа ағындарының энергиясын электр энергиясына айналдыру ҥшін құрылғы жасай бастады.Адамдар желді пайдалана алмайды, сондықтан жел қондырғыларының жұмысындағы тұрақтылық туралы айтуға болмайды. Алайда бұл барлық жаңартылатын энергия көздеріне қатысты.
Жел энергетикасын дамытудағы күрт секіру адамның өмірін жеңілдетті. Жел энергетикасы ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар мен шағын ауыл шаруашылығы кешендерінде пайдаланылады.Дәл осы энергетика саласы неғұрлым сұранысқа ие және перспективтті [1].
Жел электр қондырғылар технологияларды дамытудың пайдасына саланы дамытудың отыз жылдық жолы атқарады.Қазір заманауи арзан және тиімді материалдар пайдаланылып, жел электр станцияларының қуаты артты.Осының барлығы өндірістік шығындардың төмендеуіне және жел техникасының бәсекеге қабілеттілігінің артуына алып келеді.
1-кесте.Жел электр қондырғыларының белгіленген қуаты және олардың жаһандық белгіленген қуаттағы үлесі бойынша он ел (жылдың соңындағы жағдай бойынша) [4]
Елдер
|
Қуат, МВт
|
Үлес, %
|
Қытай
|
75 324
|
26,7
|
АҚШ
|
60 007
|
21,2
|
Германия
|
31 308
|
11,1
|
Испания
|
22 796
|
8,1
|
Үндістан
|
18 421
|
6,5
|
Ұлыбритания
|
8445
|
3,0
|
Италия
|
8144
|
2,9
|
Франция
|
7564
|
2,7
|
Канада
|
6200
|
2,2
|
Португалия
|
4525
|
1,6
|
Қалған әлем
|
39 853
|
14,1
|
Барлығы(топ-10 ел)
|
242 734
|
85,9
|
Барлығы(әлем)
|
282 587
|
100
|
Қазіргі уақытта жел электр станциялары өндіретін қуаттардың басым бөлігі (38,8%) Еуропа елдеріне тиесілі, 34,5% Азия елдеріне тиесілі, Солтүстік Американың үлесі - 23,9%.Жел энергетикасының едәуір бөлігі аз Латын Америкасына және Кариб аралдары елдеріне тиесілі (барлығы 1,2%).
Тынық мұхит аймағы елдерінде бұл көрсеткіш 1,1%, Африка және Таяу Шығыс өңірлерінде 0,4% деңгейінде.Әлемде жоспарланған жел электр қондырғыларының әлеуетінің басым бөлігі бес елге тиесілі: АҚШ, Қытай, Германия, Үндістан және Испания, олардың үлесі 73,6%.
Егер гидроэнергетиканы қарастырмасақ, жел энергетикасы қазіргі уақытта әлемдегі жаңартылатын энергетиканың ең дамыған саласы болып табылады [3].
Достарыңызбен бөлісу: |
