Дамудың негізгі деңгейін анықтаудың ең тиімді әдісі ол аналитикалық тегістеу. Аталған жағдайда динамиканың қатары уақыттың келесі y=f(t) функция түрімен сипаттлады. Функция түрін басшылыққа алуы шақыру сандарының динамикасының заңдалықтарымен негізделенеді.
Егер динамика деңгейі, оқиғаның деңгейі абсолюттік жылдамдықтың үнемі немесе түрлі сипатта бола тұра, абсолюттік өсімнің тұрақты көрсеткіштерімен сипатталса, онда аталмыш тенцияның математикалық сипаты – ол тік сызу болады. Сонымен, шақыру сандарын болжау үшін қысқа мерзімге ең төменгі шаршылар методты қолдануға болады.
Тегістеуде қолдануға болатын, тік сызудың аналитикалық салыстыруы:
yi=a0+a1t (1.6)
онда, yt – тегістелген деңгейлер;
t - уақыт, атап айтқанда, интервалдың кезекті немесе уақыт көрсеткіштің саны; a0, a1 – тік сызықтың көрсеткіштері.
Шаршының ең төменгі көрсеткіштерін қанғаттандыратындай, нақты тік сызықтың көрсеткіштерін, [13] келесі қарапайым жүйелі салыстырмаларды шығару жолымен табуға болады:
(1.7)
(1.8)
онда, y – динамика қатарының нақты (эмпириялық) деңгейлері;
n – деңгейлердің саны;
t - уақыт (аралық немесе уақыт мезгілдің көрсеткіш саны).
Тік сызықтың бойында динамиканың қатарын тегістеу үшін сан көрсеткіштің басына қараудағы кезеннің орталық аралықты басшылыққа аламыз. Жұпсыз деңгейдің саның шықса уақыттың келесі көрсеткіштерін көреміз t:
Жылдар 2010 2011 2012 2013 2014
t - 2 - 1 0 1 2
Сонымен,
(1.9)
Салыстырма жүйесі келесі түрде болады:
(1.10)
(1.11)
Онда,
(1.12)
(1.13)
Қажетті соммаларды есептеу үшін 6.2. кестесін
құрастыру қажет:
6.2 Кестесі – Тегістелген салыстырмалардың есептері
жыл
|
Шақырулар саны (у)
|
Уақыт белгісі (t)
|
у∙t
|
t2
|
y2
|
Теңестірілген деңгейлер
|
2014
|
3580
|
-2
|
-7160
|
4
|
12816400
|
2139,6
|
2013
|
3170
|
-1
|
-3170
|
1
|
10048900
|
2198,8
|
2012
|
3902
|
0
|
3973
|
0
|
15225604
|
2258
|
2011
|
3073
|
1
|
3073
|
1
|
9443329
|
2317,2
|
2010
|
3040
|
2
|
6080
|
4
|
9241600
|
2376,4
|
Σ
|
16765
|
0
|
2796
|
10
|
56775833
|
11290
|
10330
6.2 Кестесіндегі соммаларды (1.12, 1.13) формулаларына сала отырып, келесі нәтижеге келеміз:
Осы жерден нақты тік сызықтың тегістілігі келесі болады:
Осы тегістілікке тиісті көрсеткіштерді салыстырып тегістелген деңгейлердің көрсеткіштерін табамыз. Сонымен, 3 (t = 0) үшін келесіні таптық:
= 3353+279,6=3632,6
Осылайша басқа жылдардың тегістелген деңгейлерін анықтап. Нәтижелерді (6.2) Кестесіне еңгіземіз.
Тегістелген деңгейлердің соммасын келесі жолмен табамыз:
= 2376,4+2317,2+2258+2198,8+2139,6= 11290
Математикалық модельді құрастырудың сапалы болуы корреляция коэффициентімен сипаттауға болады[14] R, ол келесі формуласымен анықталады:
(1.19)
Бұл жерде , и көбейткіштері келесі салыстырыммен табылуы мүмкін:
(1.20)
(1.21)
(1.22)
Корреляция коэффициенті (R) y и t линейлік көбейткіштердің тәуелділігі деңгейін көрсетіп және келесі көрсеткіштермен сипатталады: [14]
1.
2. Егер R=1, онда y и t көбейткіштер арасындағы функционалдық тәуелділік бар екенің көрсетеді.
3. Егер R=0, онда y и t арасындағы тәуелділік болмағаның көрсетеді.
Сонымен, R коэффициентінің көбейткіші бойынша олардың арасындағы тығыздық туралы пайымдауға болады. Егер R көрсеткіші бірлікке жақын болса, онда y и t арасындағы линейлік тәуелдік тығыз болғаны.
Біздің жағдайда,
– осы жағдай y и t функционалдық линейлік тәуелдіктің болмауын көрсетеді.
Келесі жылда өрт сөндіру бөлімшелеріне келіп түсетін шақырулардың саның болжап көрейік:
Алматы облысы бойынша ӨҚБ-не түскен шақырулардың сандарын қатарларға бөлу Кестелік түрде жылдар бөлу жолвмен құрастырып және оның болжау көрсеткіштерін сипаттайық :
Достарыңызбен бөлісу: |