Дипломдық ЖҰмыс 5В011300 «Биология»

Даралау мен білімді талдаудың негізгі бағыттарының бірі - дарынды және талантты балалар мен жасөспірімдерді оқыту. Соңғы кездері осындай өзекті мәселеге әлемдік педагогикалық қызығушылық пайда болды. Мұны дәлелдеу үшін өте қабілетті Еуропалық қауымдастық құрылды. Қауымдастықтың басты мақсаты - дарынды балаларды оқыту, қолдау және оларды қолдау. Мұндай саясат Қазақстанда жүргізілуде. («Болашақ» бағдарламасы, «Дарын» орталығы) Ғалымдардың есептеуінше әр жас топтарындағы студенттердің 3 пайызына дейін өте дарынды болады. Бірақ оларды бәрі мақтамайды. Қазақстан әлемде мұндай құбылысқа қарсы емес. Ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында «Біздің балаларымыз біліктілігі жоғары мамандар болады, оларға жағдай жасау керек» делінген[7].

Республикада «Дарын» ғылыми-практикалық орталығы құрылды. Мақсат - елдегі дарынды және дарынды балаларды тауып, сапалы білім беру. Көптеген авторлық мектептер, гимназиялар, лицейлер мен жеке мектептер ашылуда. Үздік жастар шетелге оқуға барады. Тест жүйесі балаларды дифференциалды оқытуда кеңінен қолданылады. Әлемдік білім беру процесіне қатысу біздің тәуелсіздігімізге тікелей байланысты. Сараланған оқыту идеясы 1930 жылдардан басталғанымен, Қазақстандағы мектептер үшін инновациялық бастамалардың жағымды әсерлері жеткіліксіз түсініледі[8].

Дифференциалды оқытудың негізгі бағыттарының бірі қосымша дайындық, яғни оқу үлгерімі төмен студенттер үшін қосымша педагогикалық күш салу болып табылады. Қосымша жаттығулар - қателерді жою үшін өзіңіздің жеке бағдарламаңыз бойынша жаттығу.

Дифференциалды оқытудың маңызды нәтижелеріне қол жеткізу үшін келесі мақсаттарды қою қажет:• нақтылы бағдарлама жасау:

• педагогикалық ұжым білім беру мен оқытуда саралаудың теориясы мен

әлем педагогикасының іс – тәжірибесімен қаруланған болуы;

• материалдық базаның жеткілікті болуы[9].

Бұл бағыттағы қазақстандық мектептердің жетістіктері әлі толық зерттелмегеніне қарамастан, көп немесе аз жұмыс атқарылуда деп айтуға толық негіз бар. Қазақстандағы мемлекеттік емес білім беру саласы да кеңеюде. Қазір жеке мектептерде 15 мың бала оқиды. Білім беру қызметтері нарығы құрылды және кез келген нарық сияқты, бәсекелестік заңдарына сәйкес дамуда. «Білім туралы» жаңа заң, «Білім» мемлекеттік бағдарламасы осы маңызды мәселе бойынша бірқатар маңызды шешімдер қабылдады. Бұл нарықтық қағидаттардың талаптарын ескере отырып, білім беру жүйесін дамыту үшін жаңа жағдайлар жасады.

Саралап (дифференциалды) оқытудың тағдыры:

* Мектептік оқулықтарға;

* әдістемелік оқу құралдарына;

* ұстаздардың білімі мен шығармашылықпен еңбек етулеріне;

* шәкірттердің даярлықтарына, талаптарына;

* оқыту әдістемесінің жүзеге асырылуына байланысты[10].

Ең жақсы және талантты оқушылар мектептерде оқиды, дифференциалды білім олардың үміттері мен бағыттарын дамытады - бүгінгі проблеманы шешудің негізгі тәсілі. Дифференциалды оқыту екі кезеңнен тұрады:

• дайындық кезеңі;

• негізгі сахна.

Дайындық кезеңінің басты міндеттерінің бірі - дарынды және дарынды оқушыларды табу, олардың қабілеттерін дамыту, білімге деген құштарлықтарын қанағаттандыру және белсенділіктерін арттыру.

Негізгі қадам - ​​оқушыны ынталандыратын тақырыптарды анықтау және онда оқу үшін қажет нәрсені терең зерттеуге бағытталған. Қазіргі уақытта жарияланған бағдарламалардан сіз оқушының талғамына сәйкес келетін түрді таңдауыңыз керек[11].

Жоғары тиімділікпен жұмыс істеу үшін таңдалған бағдарламаға сәйкес әр затқа бөлінетін сағаттарды мұқият қарастыру керек. Бұл ретте мұғалім оқулықтарды, оқу құралдарын, зертханалық, кеңсе жабдықтарын кең қолданған, уақытты санамайтын, оқушының уақытын ойламайтын, шаршамайтын және жауапкершілікпен жұмыс жасаса ғана мақсатқа жетеді[12].

1.3 ДАМЫТА ОҚЫТУ

Дамытушылық оқыту - бұл күрделі, біріктірілген педагогикалық жүйе. Нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертетін пән деңгейіне көтеріледі және жаттығу кезінде тиісті жағдайлар жасалады деп күтілуде. Дамытушылық оқыту дәстүрлі оқытудан ерекшеленеді: мақсаты, мәні, мазмұны, дамудың негізгі факторлары, мұғалімнің рөлі мен функциялары, студенттердің оқу іс-әрекетінің әдістері, формалары, әсіресе оқу процесіне қатысушылардың өзара әрекеті, олардың қарым-қатынасы, танымдық процестерді ұйымдастыру. және ондағы байланыс түрлерінде және т.б.[13].

Дүниежүзілік педагогикада Л.В.Выготскийдің идеяларына негізделген В.В.Давыдовтың, Д.В.Элькониннің және Л.В.Занковтың дамытылған білім беру жүйесі қолданылады. Выготскийдің идеялары көптеген Еуропа университеттерінің факультеттерінде оқытылады. Бұл идеялар қазіргі білім беруде қолдау табады. Алайда, оны орта мектептерде енгізу көптеген қиындықтар туғызады, өйткені ұсынылған әдістер мен технологиялар көп жағдайда тәуелсіз, сондықтан оны балалардан басқа бірде-бір мектепте табу мүмкін емес[14].

Дамытушылық білім беру - бұл әр сабақтағы, күнделікті қарым-қатынастағы, мектептегі және мектептен тыс іс-әрекеттегі оқу орнының нақты мақсаты, сонымен қатар болашақ оқушының өзін-өзі жетілдіруге, өзін-өзі тәрбиелеуге жетелейтін әдіс. сезімталдық, ақыл, ерік, құндылықтар, білім мен тәжірибе және т.б.)[15].

Даму дегеніміз - материалдық және идеологиялық мақсаттардың заңды өзгерісі, қайтымсыз, нақты бағытталған, жаңа сапаның пайда болуына әкеледі. Егер жаңа сапа кейбір жағынан ескілерден асып кетсе, онда бұл дамудың прогрессивті формасы, ал егер ескі мүмкіндік берсе, онда бұл регрессивті форма. З.Қараев[16].

Профессор Б.Д. Элькина, «Даму жүйесі дамыған балалар әлемді тереңірек түсінеді және көрудің және білудің жаңа тәсілін игерді, яғни әлемді және оның сыртқы түрін тану процесі бала осы процеске толығымен араласып, қызығушылық танытқан кезде пайда болады. Қазіргі жағдайда инновациялық міндеттер пайда бола бастайды, оның бастысы - дамытушылық білім беру педагогикасының қалыптасуы, яғни дамытушылық білім берудің педагогикалық немесе балалар психологиясы емес, даму білім беру жүйесінің қалыптасуы.В.С.Лазаре ойы бойынша, дамыта оқыту бөлек бір сыныпта болуы мүмкін емес , ол үшін әбден жаңа типті мектеп қажет, педагогтерді ғана дайындамай басқарушыларды да арнайы даярлау қажет[17].

Дамытушылық оқыту идеясы бойынша студенттерге оқу мақсаттарын қояды, Дайын үлгі ерітіндіде көрсетілмеген. Мақсатқа ішкі талқылау, содан кейін арықтау арқылы қол жеткізіледі. Мұғалім - бұл оқу процесін ұйымдастыратын және басқаратын тұлға. Шешім табылған кезде әркім оны өз бетінше дәлелдеуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойлары мен пікірлерін білдіруге мүмкіндік беріледі, жауаптары тыңдалады. Әрине, жауаптар әрқашан дұрыс бола бермейді. Дегенмен, әр бала өз жұмысының нәтижелерімен бөлісуге және дәлелдеуге тырысады, жеке тәжірибеден үйренеді[18].

Осындай негізде жасалған іс-әрекеттер бір-бірімен тығыз байланысты: «қажеттілік, оның мотивін анықтау, мақсат қою, оған жетудің жолдарын табу, мақсатқа жету процесі (әрекет, әрекет), нәтиже». Сонымен, жалпы алғанда, оқушының жеке басының дамуына ықпал ететін сабақтың барлық түрлеріне берілген тапсырмалар жүйесі келесідей: • оқушылардың базалық білім, ептілік, дағдыларын (білім беру стандарты бойынша) игеру жүйесін жетілдіру;

• оқу процесінде студенттердің теориялық және өнімді ойлау, танымдық қабілеттерін жандандыру; Студенттердің танымдық қызығушылықтарын дамыту, оқуға деген ынтасын арттыру;

• оқу материалы мен практиканы дамытуға ынталандыру;

• белгілі бір мәселе шешуде оқушылардың ынтымақтастығын, серіктестігін ұйымдастыру;

• көбіне оқу жұмысының топтық түрлерін қолдану;

• оқушылардың өзіндік жұмыстарының ізденісті – зерттеу түрлерін ұйымдастыру;

• оқу үрдісінде компьютерлік технологияларды қолдану;

• оқыту барысында әр түрлі шапшаңдықпен және әр түрлі көлемді (стандартқа сейкес) оқу материалын игерудің мүмкіншілігін ашу;

• дамытушы оқытуға арналған ойындарды қолдану;

• жаттығу сабақтарын сапалы ұйымдастыру (коммуникациялық жаттығулар, зейін, есте сақтау, ойлауды дамыту жаттығулары). Осы міндеттерді шешу үшін дәстүрлі білім беру жүйесі студенттердің дамуына ықпал ететін маңызды қасиеттерге ие. Бұл: Мектепте және әр сыныпта қолайлы жұмыс ортасын құру, оқу тобындағы оқытушылар мен студенттердің күш-жігерін біріктіретін оңтайлы жағдай жасау;

• студенттер мен оқытушылар арасындағы қарым-қатынас (өзара сыйластық, түсінушілік, өзара іс-қимыл принциптерімен жеке түсіністік негізінде жүзеге асырылады);

• оқу үрдісіндегі репродуктивті және шығармашылық белсенділік - оқушылардың жеке ерекшеліктерімен, уақытша жағдайымен, оқу материалының деңгейімен анықталады;

• дайындық деңгейінің белгілі бір дәйектілігінің болуы (оқу жылына байланысты, нәтижеге байланысты, білім беру стандарттарына сәйкес және т.б.);

• жеке оқу материалдары - жеке пәндер және кіріктірілген курстардың болуы (жаратылыстану, әлеуметтік ғылымдар, қоршаған орта және т.б.);

Студенттердің шығармашылық мүмкіндіктерін қалыптастыруға және жан-жақты дамуын ынталандыруға бағытталған әртүрлі әдістерді кеңінен қолдану (диалог сабақтары, зерттеу жобаларын қорғау сабақтары, пікірталастар, іскери ойын сабақтары және т.б.);

• Студенттер бір-бірін ұзақ уақыт бойы бақылайды, мысалы (бір немесе бірнеше жыл) тұрақты топта. Кіші топтарда уақытша жұмыс жасау мүмкіндігі (бір немесе бірнеше сыныптар үшін) және жұптық жұмыс, жеке студенттермен жұмыс;

• балалардың эмоционалды сезімталдығы мен абстракциясы, логикалық ойлауын дамытуға ықпал етеді;

• жалпы білім беруді кемсітпей, барлығына білім беру саласындағы мемлекеттік стандарттарды ұмытпай, әр оқушының оқу процесінде қажеттіліктері мен мүдделерін ескеру; Оқу жоспарындағы міндетті және қосымша пәндердің үйлесімді үйлесімі;

• оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру және оқу нәтижелерін жүйелі түрде талдау және бағалау; Студенттердің жетістіктерін талдау үшін өзін-өзі бағалау шараларын ұйымдастыру[19].

Бұл мақалалардың көбісі бүгінде еліміздің мектептерінде жасалып жатыр. Олар: мектептердегі өзін-өзі басқару ұйымдары, топтық жұмыстың әдістері мен түрлері, элективті курстар санының көбеюі және басқалар. Мұны істеу үшін бізге кәсіби шеберлігін жетілдіруден ешқашан шаршамайтын, сабақ беруден ешқашан шаршамайтын, білетін мұғалім қажет. олардың жұмысына құмар, демокративті әлеуетті дамытады. «Өскелең ұрпақты тәрбиелеу - аға буынның тарихи міндеті, абыройлы міндеті», - деді дана ақын М.Әлімбаев[20].