4
Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштерін алдын-ала бағалау бойынша,
2016 жылы республикалық бюджеттің тапшылығы ЖІӨ-ге қатысты 1,6% құрады,
мемлекеттік борыш ЖІӨ-нің 26%-нан асқан жоқ, Ұлттық қордан кепілдендірілген
трансферт 2110,0 млрд. теңгені құрады, бұл жоспарланған сомадан 369,7 млрд.
теңгеге аз.
Сыртқы сауда серпінінде жақсару байқалады. Сыртқы сауда айналымы
2016 жылдың I жартыжылдығында 30,4 млрд. АҚШ долларына қарағанда
2016 жылы 62,0 млрд. АҚШ долларын құрады. Сыртқы сауда балансының оң
сальдосы 11,6 млрд. АҚШ долларын құрады.
2016 жылы экономиканы кредиттеудің тұрақсыз серпіні байқалады, бірақ,
сонымен қатар, бір жыл ішінде екінші деңгейдегі банктердің экономика
салаларындағы кредиттері заңды тұлғаларға берілген кредиттердің 3,6%-ға
8 816,9 млрд. теңгеге дейін өсуі есебінен 1,5%-ға өсіп, 12 859,1 млрд. теңгені
құрады.
Депозиттер 13,7%-ға өсіп, 18 163,8 млрд. теңгеге жетті, оның ішінде жеке
тұлғалардың депозиттері – 15,4%-ға 7 837,1 млрд. теңгеге дейін. Ұлттық
валютадағы депозиттер үлесі 31%-дан 45,4%-ға дейін өсті.
Елдің халықаралық резервтері 2017 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша
90,7 млрд. АҚШ долл. құрады және бір жыл ішінде 0,6%-ға қысқарды, оның
ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының (бұдан әрі – Ұлттық қор) шетел
валютасындағы активтері 2016 жылдың басынан бастап 3,4%-ға 61,2 млрд. АҚШ
долл. дейін төмендеді. Ұлттық Банктің алтын-валюта активтері 29,5 млрд. АҚШ
долл. құрап, 6,0%-ға өсті.
Инфляция жылдың қорытындысы бойынша 8,5%-ды құрады, бұл
2015 жылдың қорытындыларынан 5,1 пайыздық тармаққа төмен. Инфляцияға
салынған негізгі үлес – 3,6 пайыздық тармақ азық-түлік тауарларының 9,7%-ға
қымбаттауына алып келді. Азық-түлік емес тауарлардың бағалары 9,5%-ға (үлесі
– 3,0 пайыздық тармақ), ақылы қызметтер – 6,1%-ға (үлесі – 1,9 пайыздық тармақ)
өсті. Жұмыссыздық деңгейі 5,0%-ды құрады.
Орташа айлық номиналды жалақы бағалау бойынша 140,7 мың теңгені
құрады және номиналды мәнінде 11,8%-ға ұлғайды, нақты мәнінде – 2,4%-ға
төмендеді.
Қол жеткізілген нәтижелерге қарамастан, әлемдік экономикадағы
жағдайдың нашарлауы экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету бойынша
міндеттерді орындауға қатерін тигізуі мүмкін. 2017 жылға халықаралық қаржы
ұйымдары әлемдік экономиканың дамуын 2016 жылғы 2,8%-бен салыстырғанда,
бірақ жоғары тәуекелдерге жол бере отырып, 3,1%-ға (консенсус – болжам) дейін
жеделдетуді болжап отыр.
Ағымдағы
жылы
Қазақстан
Республикасы
Ұлттық
экономика
министрлігінің бағалауы бойынша экономиканың өсуі 2,5%-дық деңгейде
болжанып отыр.
Сыртқы және ішкі жағдайлардың біртіндеп жақсаруын ескере отырып,
өсудің
негізгі
драйверлері
Индустриялық-инновациялық
дамытудың
5
2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі –
ИИДМБ) жобаларын іске қосу және «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын
іске асыруды жалғастыру және «Цифрлық Қазақстан» жаңа мемлекеттік
бағдарлама шеңберінде цифрлық технология базасында перспективті салаларын
дамыту есебінен дәстүрлі жүйе құраушы салалары болады.
Жаңа 2017-2021 жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін дамыту
мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі – АӨК дамыту бағдарламасы) іске асыру
жолымен ауыл шаруашылығын дамытудың тұрақты серпіні сақталатын,
сондай-ақ «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасы (бұдан әрі – «Нұрлы
жер» бағдарламасы) шеңберінде жаппай тұрғын үй құрылысы қамтамасыз
етілетін болады.
2 Даму перспективалары және сценарийлік болжамдар
2017 жылғы сәуірде жарияланған Халықаралық Валюта Қорының
(бұдан әрі – ХВҚ) баяндамасында өткен дағдарыстан кейінгі жылды сипаттаған
төмен өсу көрсеткіштерінен кейін 2017-2018 жылдары әлемдік экономиканың өсу
қарқыны 3,5% және 3,6%-ға дейін біршама жеделдеуі болжанып отыр.
1-сурет
ХВҚ баяндамасына сәйкес әлемдік экономиканың өсу қарқынына
2017-2018 жылдары биржалық тауарлар бағасының төмен деңгейі, әлемдік
саудадағы әлсіз көрсеткіші мен капитал ағымының қысқаруы сақталып келе
жатқан экономикасы дамыған елдердегі әлсіз экономикалық өсу ықпал ететін
болады. 2017-2018 жылдары экономикасы дамыған елдерде өсу 2,0 %-ға дейін
болмашы артады деп күтіліп отыр.
Нарығы қалыптасып келе жатқан елдер мен дамып келе жатқан елдердегі
өсу биржалық тауарлар бағаларының қалыпты өсуі жағдайында 2017 жылы 4,5%
деңгейінен 2018 жылы 4,8% деңгейіне дейін одан әрі ұлғаюымен болжанып отыр.
2016 жылы іс жүзінде төмен өсуден (0,3 %) кейін, биржалық тауарлар
бағаларының біртіндеп қалпына келуі және Ресей мен Бразилиядағы екі жылғы
құлдыраудан кейінгі өсудің жаңғыру жағдайларында 2017-2018 жылдары нарығы
6
қалыптасып келе жатқан биржалық тауарларды экспорттаушы елдердегі өсу
сәйкесінше 2,3-3,0% деңгейінде күтіліп отыр.
Бұған қарағанда, нарығы қалыптасып келе жатқан және биржалық
тауарларды импорттаушы болып табылатын дамып келе жатқан елдердегі өсу
2017-2018 жылдары сәйкесінше 5,6-5,7 % деңгейінде болжанып отыр.
2-сурет
Еуроаймақ. Дефляциялық процестерді қоспағанда, Еуроаймақ елдерінде
жалғасып келе жатқан оң үрдістер жалпы іскерлік белсенділік пен экономиканың
өсуін ынталандыруға бағытталып, жүргізіліп жатқан ақша-несие және фискалдық
саясат аясында 2017 жылы да жалғасатын болады.
Оң өзгеріс халық тарапынан ішкі сұраныстың ұлғаюы болып табылады, бұл
2017 жылы өсуді 1,7 % деңгейінде тұрақтандырады. Дегенімен 2018 жылы
2017 жылмен салыстырғанда өсу қарқынының 0,1%-ға, яғни 1,6%-ға дейін елеусіз
бәсеңдеуі күтіліп отыр.
Өңірдегі экономикалық жанданудың жаңаруына негізгі қауіп жұмыссыздық
болып табылады. Дегенмен, жұмыссыздық көрсеткіші 2016 жылдың
қорытындысы бойынша 2015 жылғы 10,4 %-дан төмендеп, 9,6 %-ды құрады.
АҚШ. АҚШ-тағы макроэкономикалық жағдай 2016 жылы қолайлы
трендтердің сақталуымен сипатталды. Макроэкономикалық жағдайдың жандануы
еңбек нарығындағы жағдайдың жақсаруымен, іскерлік белсенділіктің артуымен,
мұнай қорының ұлғаюымен және тұтыну секторының өсуімен байланысты.
Қазіргі уақытта АҚШ экономикасында оң үрдістер басым. ХВҚ
сарапшыларының болжамына сәйкес экономикалық өсу 2017 жылы 2,3 %-ды
және 2018 жылы 2,5 %-ды құрайды. Экономикалық белсенділіктің артуы өңдеу
өнеркәсібі мен инвестицияның өсуімен, сондай-ақ бюджет саясатында
шығыстардың өсуіне бағытталуымен негізделеді деп күтілуде.
Қытай. ХВҚ бағалауы бойынша Қытай ЖІӨ өсуі 2016 жылы 6,7 %-ды
