Cабаќтыњ таќырыбы: Топтау сан есім 6-сынып

2. 
   Оқушылардың сабаққа катысымын тексеру.
   

3. 
   Актуалдау.
   

негізгі

сабақты

Болымды етістік	Болымсыз етістік
Нанды кесті. Үйде ойнады. Сабақтан шықты.	Біреумен ұрыспа. Бас киімді баспа. Анасын көрген жоқ.

Сабақты етістік	Салт етістік
Нанды кесті. Бас киімді баспа. Анасын көрген жоқ.	Үйде ойнады. Сабақтан шықты. Біреумен ұрысты.

Сабақты етістік + ырықсыз етіс=салт етістік.

Сабақты	Салт
Нанды кесті. Бас киімді баспа. Біреуді ұрыстыртма.	Нан кесілді. Бас киім басылды. Біреумен ұрыспа.

233-жаттығу ауызша, 234-жаттығу жазбаша (сабақты, салт етістіктерді теріп жазу).

Етістік заттың қимылының, іс-әрекеттің аты болса, адамға тән қимылды атау.

келді

еңбектенді

құшақтады

қуанды

жазды

"Жақсы жаннан шарапат".

Ойтолғау жазуға мүмкіншілігі жоқ оқушыларға үлестірмелі карточка беріледі.

Сабақты және салт етістікті топтап жаз.

1. 
   Мен — балаң жарык күнде сәуле қуған,
   

Жұлдыз болып көрмеймін елдің бетін,

Болмасам толған айдай балқып туған.

2. Жібектен ызып бау таққан

Үйге кірер ме екенсің?

Керсеніне бал құйып,

Өмір де сүрер ме екенсің?

3. Мен ауруханаға он алты рет жатып шықтым. Арқамды

1. 
   Салт, сабақты етістік (ережелерді оқу).
   
2. 
   236-жаттығу.
   

ерекшеліктерін таныту,өмірден түрлі мысалдар келтіре отырып,еліктеу сөздердің түрлерін ұқтыру;

Жаңа тақырыпқа байланысты ортақ сұрақ

а) Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

б) Сөз таптары қазақ тілінің қай бөліміне жатады?

1.Балалар,өмір – күрделі құбылыс.Оның күрделілігі сол – таңымыз атқаннан күніміз батқанға дейін. Қаншама іс-әрекеттің куәсі боламыз,өзіміз сол іс-әрекеттерді орындаушымыз.

2.Нұрғиса Тілендиевтің «Аққу» күйін үнтаспадан тыңдату,құстардың дыбысын,қимылын елестету арқылы жеткізу.Біз көзбен көру,құлақпен есту арқылы осындай күрделі құбылыстарды анықтаймыз.

3.Дыбыстық еліктеуішті ұқтыру үшін түрлі тәжірибелер көрсету.

1) Сіріңке жағып,стакандағы суға батырамын.

Сұрақ. – От қайтіп сөнді?

- От быж етіп сөнді.

- Дыбысты қай сезім мүшелері арқылы қабылдадыңдар?

- Құлағымызбен естідік.

2) Сағат аламын да,стол үстіне қоямын.

- Сағат қалай жүріп тұр?

- Сағат тық-тық етіп жүріп тұр.

3) Барабан соғу.

- Барабан қайтті?

- Барабан дүңк-дүңк етті.

4) Ысқырықпен ысқыру.

- Ысқырық қайтті?

- Ысқырық шыр ете қалды.

5) Шар үріп,атып қалу.

- Шар қалай атылды?

- Шар тарс етті.

Сұрақ. а) Өздерің жаңа көрген нәрселеріңе байланысты,жазған сөйлемдеріңе байланысты не ұқтыңдар?

ә) Дыбыстарды қай сезім мүшелері арқылы қабылдадық?

( Дыбыстық еліктеуіш ережесін шығару,оқулықпен салыстыру)

Дыбыстық еліктеуішті бекіту үшін тақтаға 2 сөйлем жазу,талдату.

Алыстағы ауылдан ит үрді.

Малшының үлкен төбеті арс етті.

6) Бейнелеуішті таныту үшін тәжірибе көрсетіледі.

1.Оқушының атын атап қарату.

- Қайсар қалай қарады?

- Қайсар жалт қарады.

2.Фонар жағып сөндіру.

- Шам қайтті?

- Шам жарқ ете қалды.

3. Мұғалімжүріа келе жатып кенет тоқтау.

- Мұғалім қалай тоқтады?

- Мұғалім кілт тоқтады.

7) Сұрақ. – Сендер біраз нәрсе көрдіңдер,біраз сөйлем жаздыңдар.

Осыдан не ұқтыңдар?

Осыдан қимылды естідік пе,көрдік пе?

( Ереже шығарып,оқулықпен салыстыру.)

Тақтаға сөйлем жазу,талдау.

Марат мені ұстай алды. Марат мені шап берді.

8) Сонымен,оқушылар,табиғаттағы,күнделікті өмірдегі дыбыстарды,қимылдарды естіп немесе көзбен байқайды екенбіз.Тіліміздегі кейбір дыбыстарды,дауыстарды көзбен көріп бейнелеп,екінші бір сан алуан сөздерді құлақпен есту арқылы анықтаймыз.Сонымен еліктеу сөздер мағынасына қарай неше түрге бөлінеді екен?..

9) Оқулықпен жұмыс. (297-жаттығу).

10) Тақтамен жұмыс. (304-жаттығу).

11) Екі қатарға эстафеталық кеспе беру. (Еліктеуіш және бейнелеуіш сөздерді орналастыру).

12) Бекіту сұрақтары. 1.Желдің қатты соғуынан қандай дыбыстар шығады?

2. Электр тогынан не көресіңдер?

3.Құрғақ отын және су отын қалай жанады?

4.Судың ағысынан қандай дыбыстар байқайсыңдар?

5.Трактор,машиналардан қандай дыбыстар шығады?

13)Үйге тапсырма:

Көркем әдебиеттен еліктеу сөздерге 5 сөйлем жазу.

14) Бағалау.
6 - сынып Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы : Сөзжасамнан өткенді қайталау

Сабақтың мақсаты: 1) Абай шығармашылығы,күрделі сөздер қолданысы,оқушылардың теориялық білімдерін практикада қолдану; 2) практикалық білім дәрежелерін одан әрі кеңейту,оқушылардың ой-өрісін,сауаттылығын,тілін дамыту; 3) оқушыларды өзара сыйласымдыққа үйрету,табиғатты сүюге,елін құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: карточкалар,суреттер,Венн диаграммасы,сызба-кестелер,Абай портреті.

Сабақтың тегі: білім-білік дағдыларын бекіту.

Сабақтың түрі:пысықтау

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу,түгендеу,даярлықтарын тексеру,үш топқа бөлу ( «Ақын», «Данышпан», «Ғұлама»).

Үй тапсырмасын сұрау.

Әр топтан оқушылар шығып,өтілген тақырыпты пысықтайды.

Сабағымыз – сөзжасамнан өткенді қайталау.Соған байланысты «Абай – ақын,данышпан,лирик» тқырыбын ашамыз.

Абай келбеті Абай жері Абай өмірі

2.Мәтін ішінен күрделі сөздерді іздеу.

3.Қосымша мәлімет айту.

Абай шығармашылығынан.

Абайдың табиғат лирикасы төңірегінде:

Жаз Күз Жазғытұры

1.Мәнерлеп оқу.

2.Күрделі,дара сөздерді табу.

3.Септік жалғаулы сөздерді табу.

4.Көптік жалғаулы сөздерді табу.

Тәуелдеуге:

Ауыл Жылқы Ел

( Әр қатардан бір лқушыдан талдайды ).

Пысықтауға байланысты жұмыс

Абай портретінен ой тарату: ақын,ғұлама,данышпан,аудармашы,сазгер.

2.Сынаққа дайындық.

І нұсқа

2.Туынды сөзді көрсетіңіз.

3.Күрделі сөзді көрсетіңіз.

4.Қос сөздің жасалу жолын көрсетіңіз.

5. Қос сөз – қай сөз табы,табыңыз. Ақиқат өзін-өзі ақтап алар (орыс мақалы).

ІІ нұсқа

2.Бірге жазылатын күрделі сөзді табыңыз.

3.Күрделі сөзді табыңыз

4.Зат есімнің жасалу жолын табыңыз. (Көкшетау)

5.Сөз тудырушы жұрнағы бар сөзді табыңыз.

1.Сөз тұлғасы деп нені атаймыз? Мысал айт.

2.Түбір мен қосымша. Мысал келтір

3.Дара,күрделі сөздер.Мысал келтір.

4.біріккен сөз деген не? Оның емлесі.Мысал.

5.Қос сөз деген не? Неше түрі бар? Мысал.

6.Қайталама қос сөз қалай жасалады? Мысалмен айт.

7.Қосарлама қос сөз қалай жасалады? Мсыалмен айт.

Кесте-плакат арқылы қысқарған сөздердің жасалу жолы мен емлесін түсіндіру.

Р/с	Қысқарған сөздердің жасалу жолы	Мысалы	Емлесі
1.	Күрделі атау құрамындағы сөздердің бас әріптерінен құралады	БҰҰ – Бірікен Ұлттар Ұйымы ТМД – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы.	ҚХР мен Қазақстан Республикасы достық қатынаста.Биыл еліміздің көп жастары АҚШ – қа оқуға жолдама алды.
2.	Күрделі атау құрамындағы бірінші сөздің басқы буыны мен кейінгі сөздердің бас әріптерінен құралады.	ҚазМИ – Қазақстан медицина институты АлМУ – Алматы мемлекеттік университеті	ҚазТАГ мәлімдеме жасады.Манар ҚазМҰУ – дың филология Факультетінде оқиды.
3.	Күрделі атаулардың құрамындағы бірінші буындарынан немесе бірінші сөздің басқы буыны мен келесі сөз тұтас Қалпында бірігіп қолданылады.	Атком – атқару коми- теті педколледж – педагогикалық колледж	Совхоз,колхоздар жекешелендірілді. Мектептің медпунктінде тіс дәрігері балаларды емдейді.
4.	Техника түрлерінің (ұшақ,машина,трактор т.б.) маркаларын білдіретін шартты белгілер	ГАЗ-51, ТК-154, ИЛ-86 АН-24	Ол ГАЗ-53 көлігімен шөп тасыды.Астанадан Ардақ ТУ154-пен ұшып келді.
5.	Әр түрлі өлшемнің атауы	См, мм, км, га, кг, ц, т,м	1кг бал жинау үшін ара он тоғыз миллион гүлге қонады. 20км-ден астам жер жүрдік.

1. 
   Сөздердің бас дыбыстары алынады: СЭС – санитарлық эпидемиялық станция,ЖЭС – жылу электр станциясы.
   
2. 
   Бірінші сөздің буыны мен қалған сөздердің бас дыбстары алынады: ҚарМУ,ҚазМИ.
   
3. 
   Сөздердің бас буындары алынады немесе бірінші сөздің бас буынына қалған сөз өзгертілмей қосылып алынады: Қаз пошта,партком.
   
4. 
   Техника: Ан-86,Газ-51.
   
5. 
   Өлшем бірліктері: см,км,мм,т,кг.
   

102-жаттығу.Қысқарған сөздерге қосымша жалғап,сөз тіркесі мен сөйлемдер құраңдар.

Үлгі: Қазақстан Республикасы ҰҒА-ның )Ұлттық Ғылым академиясы) жылдық жалпы жиналысы болды.

103-жаттығу.Төмендегі қысқарған сөздерді қатыстыып,бірнеше сөйлем құрап айтыңдар.

Үлгі: Апам екі кг.лма сатып алды.

Кәртішкемен жұмыс.Қысқарған сөздерге түрлендіру жұмысын жүргізу (төрт жалғау бойынша): Газ-69,

медколледж,АҚШ,кг,Ил-86,Қазпошта,СЭС,см.

Қысқарған сөзі бар сөйлем жаздырып,оны сөйлем мүшесіне талдату.Мысалы: Менің ағам СЭС-те дәрігер

болып қызмет атқарады.

Кесте бойынша бір сөйлемге фонетикалық талдау жасату.

Мысалы	Дауысты дыбыс	Дауыссыз дыбыс
		Қатаң	Ұяң	Үнді
Испандықтар . . .	и-жіңішке,қысаң, езулулік а-жуан,ашық, езулік; ы-жуан,қысаң, езулік.	с,п,қ.	д,н.	р.

Осы орайда ол АҚШ,Ұлыбритания,Жапония,Корея елдерінің тәжірибесін тілге тиек етті.

1.101-жаттығу.Баспасөз материалдарын оқып,қысқарған сөздерді атаңдар және олардың қандай жолмен қысқарғанына назар аударыңдар.Қысқарған сөздерді көшіріп жазыңдар.

2.Қысқарған сөздер тақырыбына бес сұрақтан тұратын тест құрастырыңдар.

3.Қысқарған сөздерге бірнеше сөйлем ойлап жазып келу.

А) 2 В) 3 С) 4 Д) 5 Е)6

А) 2 В) 3 С) 5 Д)1 Е)4

А) 2 В) 3 С) 5 Д) 6 Е)4

А) лексика В) морфология С) фонетика

Д)синтаксис Е) стилистика

5.Термин сөзді тіл білімінің қай саласы қарастырады?

А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е) фразелогия

А)екпін В) сөз табы С)мағына Д) сөйлем мүшесі Е)қосымша