сөзі  мен  ажар-әлпетінен

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж. 
21
аяқталысымен жұрт гуілдесіп кетті. 
Айтқаныңның бәрі 
дұрыс. 
Екеуінің аузынан
шыққан 
сөзді
 
Жүсіп қағып алып, ерсілі-қарсылы 
аударып тұр
(Қ. Жұмаділов). 
Мұндағы бірінші сөйлемде шығыс 
септігі жеке сөйлем мүшесі бола алмайды, ол тұрақты тіркес құрамында тұр, ал екінші сөйлемде 
адамға тән «салмақтылықтың» нысанын көрсетіп, жанама толықтауыш жасап тұр.
Бұдан қазақ тіліндегі көмектес септік жалғауынан басқа септіктердің қатысым әрекеті қажетіне 
орай функционалдық қызметтерінің сараланғаны, ал көмектес септігінің қалыптасу үдерісінде екен-
дігі байқалады деуге болады. Түркі тілдерімен шығу тегі бір бола тұра, қазақ тілі септік жалғаулары 
қалыптасуындағы бұл ерекшеліктер қазақ тілінің өзіндік табиғатын танытатын фактор саналады. 
Көмектес септігі көлемдік септіктерге қызметі жаңынан ұқсас болғанымен синтаксистік мағынасы 
жағынан ерекшеленеді, соған орай ол 
құралдық септік
аталады. Сонымен қатар, қазақ тілінің 
септелу жүйесі: 
жай септеу
және 
тәуелді септеу
болып бөлініп, оның септелудегі ерекшеліктері 
айқындалып, емлесі қалыптасып нормаға түскені де белгілі. Септелу жүйесінде қазақ тілінің 
табиғатына қайшы келер жайт байқалмаған. Мысалы, жіктеу есімдіктерінің септелуі (мен, ме+нің, 
маған, ме+ні, менде, ме+нен, мен+
і+
мен), тәуелді септеудегі өзгерістердің (добым, добым+ның, 
добым+
а,
добым+ды, добым+нан, добым+мен; добың+

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: