Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы



жүктеу 6,12 Mb.
Pdf просмотр
бет110/361
Дата05.11.2022
өлшемі6,12 Mb.
#38524
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   361
file20200121044531 (1)

 

 
деген сөйлемдегі 
"болжам”
сөзі 
"шама” сөзінің синонимі болса, ”тергеуші бірнеше кісінің жауабын тыңдай келіп бұл қылмыс 
қызғаншақтықтың негізінде жасалған деген болжамға келді”, 

деген пікір айтты сөйлемінде ”версия” 
ұғымын білдіретін заң терминінің қызметін атқарады: ”Версия” – 
болжам. 
Алдын ала тергеуде, 
анықтама жүргізуде және сот тергеуінде қылмысты ашу үшін керекті дәлелдемелер іздеуге 
қолданылады”. Сонымен, ұлттық тіліміздің құрамындағы заң терминдерінің дені төл тіліміздің 
негізінде, соның лексикалық құрамында бар сөздерінің жаңа мән алып заңдық ұғымдарды білдіру 
мүмкіншілігіне ие болуының нәтижесінде пайда болған. 
Болжам
сөзі де бұрыннан бар атау. Оның 
жалпы лексикалық мәні бір нәрсе жайында толық дәлелі болмаса да, ол туралы шамамен тұспалдап 
айтуды білдіреді. Бұл дискурстың нәтижесі.
Қарап отырсақ, сөз жеке қолданыста белгілі заттар мен 


Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж. 
87
құбылыстардың атауын ғана білдіретін тілдік бірлік, ал дискурстық қолданыста оның мағыналары 
өзгеріске түсіп, жанданады. Сөздің дискурстық сипат алуы сөздік қор мен құрамның дамуына, 
жаңаруына себін тигізеді. Байқап отырғанымыздай, сөздің когнитивтік – дискурстық сипаты 
терминология саласымен де байланысты екен. 
Тілдің жаңаруы мысалдардан байқап отырғанымыздай, когнитивтік-дискурс механизмінің жүйелі 
түрде жүзеге асуының нәтижесінде пайда болады. Бұл жерде когнитивтік-дискурс механизмі тіл 
жүйесінің әр деңгейде жаңалануының жүйелі түрін анықтайтын ғылыми метафора ретінде 
қолданылады, яғни тілдің жаңалану, жаңғыру аясында жаңа мағынадағы сөздердің пайда болу 
үдерісін көрсетеді. Тілдің жаңғыру, жаңалануының когнитивтік-дискурстық механизмін төмендегі 
кесте арқылы көрсетуге болады: 
Тілдің жаңалану үдерісін жоғарыда көрсетілген теориялық тұрғыдан қарастыру арқылы жаңа 
әлемдік интерпретацияда пайда болып жатқан жаңа сипатағы жаңа бейнені зерттеуге болады. Жаңа 
сөздерді когнтитвтік-дискурстық сипатта қарастыру адамзаттың ойлау, танымдық және тілдің 
әлемдік бейнесін құру процесінің нәтижесін зерттеуге мүмкіндік береді.
Қорыта айтқанда, тіл – сөз – таным – дискурс ұғымы бір-бірімен байланысты ұғымдар. Тіл 
дискурс барысында сөзге айналады, ал сөз адам санасында түзіліп, мәтін ретінде тілге қайта әкеледі.
Қазақ тілі білімінде дискурс теориясы әлі түбегейлі зерттеле қоймаған тың мәселелердің бірі. 
Сондықтан аталған мәселені зерттеу болашақтың ісі деп ойлаймыз.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1
 
Степанов Ю.С. Альтернативный мир, Дискурс, Факт и Принцип причинности // Язык и наука конца ХХ 
века. – М.: РАН, 1996. – С.432.
 
2
 
Кеншінбаева Ж.М. Қазақ мәтінінің семантика-интонациялық мүшеленуі (эксперименттік-фонетикалық 
зерттеу): филол. ғылым. канд. автореф. – Алматы, 2005. – 27 б.
3
 
Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: филол. ғылым. докт. автореф. – Алматы, 2007. – 49 б. 
4
 
Садирова К.Қ. Дискурс талдау теориясы. – Ақтөбе, 2012. – 89 б. 
5
 
Кенжеқанова Қ., Момынова Б. Мәтін және дискурс ерекшеліктері // Абай атындағы Ұлттық 
педагогикалық университетінің Хабаршысы. Филология сериясы. №1(51). – 2015. – Б.40-44. 
6
 
Кенжебаев Б. Көшпелі қазақ қоғамындағы дәстүрлі құқықтық мәдениет. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. 
– 322 б. 
7
 
Құқық саласының терминдер сөздігі. – Астана: «RedGreenBlue» ЖШС, 2009. – 449 б.
 
 
 
 
 
Мәдениаралық 
коммуникацияны 
туындататын 
жаңалану
Сөздік қордың жаңалануының 
когнитивтік-дискурстық механизмі 
Когнитивтік-
семантикалық
Когнтивтік-
деривациялық
Когнитивтік-
коммуникациялық
Семантикалық 
жаңалану
Сөзжасам тәсілдері 
арқылы жаңалану


Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Филологические науки», №4(62) 2017 г. 
88
 
Б.С. Карагулова

1
Актюбинский региональный университет имени К.Жубанова,
Актюбе, Казахстан 
 

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   361




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау