Ұбт-ға оқушыларды дайындаудың тиімді әдістері мен тәсілдері

№39 «Қызылөзек» орта

    1.Оқушылар бағдарламаны толық қамтып дайындалуға талпынады

     2.Қосымша сабақтар алады

     3.Ата- аналардың баланы оқытып-тәрбиелеуде жауапкершілігі артады

     4.Тестілеу арқылы өз білімдерінің деңгейін біліп,білмейтіндерін меңгереді

     5. Мұғалімдердің,мектеп басшыларының оқушылармен жұмысы артады

     6.Мұғалімдер өз білімдерін жан-жақты көтереді

     7.Жалпы жұртшылықтың білімге деген көзқарасы өзгеріп,назарға алынады

     8.Мұғалім, ата-ана, оқушы арасында байланыс арттады

     9.Оқушылардың біліміне әділ баға қойылады     

10.Мұғалімдердің де еңбегі әділ бағаланады.
Сонымен мұғалім ҰБТ-ға дайындалуда қандай мақсат қоюға тиіс?
1. Оқушыларды сабақта алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету;
2. ҰБТ-ға сапалы дайындық ұйымдастыру;
3. Оқушыларды 100 пайыз оқу үлгеріміне талаптандыру;
4. ҰБТ-ның сапасын және орташа ұпайын жоғарылату.

ҰБТ тақырыбы осы отырған көпшілігімізді ойландырып жүрген үлкен тақырып екені бәрімізге мәлім Мен оқушыларды ҰБТ-ға дайындап жүргеніме он жылдай уақыт болды. Сол уақыттар ішінде өзімнің жинақтаған тәжірибелерімді сіздермен бөліскелі отырмын.. Бүгін осы баяндамамда осы мектепте ҰБТ-ға қатысты жүргізіліп жатырған жұмыстармен сіздерді таныстырып өтсем деймін.

Қай пән мұғалімі болмасын, жүмысты бастар кезде алдына мақсат қойып сол мақсатына жетуге тырысады. Мұғалімнің негізгі мақсаты оқушыларын жоғарғы көрсеткішке жеткізу. Ал ол үшін мұғалімге қандай қолдау, қандай көмек қажет?

Өз мектебіміздегі жұмыстарды сарапқа сала отырып, мен мынадай шешімге келдім.

І . Өздеріңізге белгілі ҰБТ-дің нәтижесі арқылы тек оқушының немесе жеке бір мұғалімнің ғана емес, сонымен бірге бүкіл ұжымның, мектептің білім сапасы сарапқа салынады. Сондықтан ҰБТ-ға дайындыққа міндетті түрде бүкіл ұжымды араластыру қажет.

А) ҰБТ-ға дайындық жұмыстарын жоспарын жүйелі түрде ұйымдастыруы,

Ә) Дайындық кестесі пән мұғалімінің сабағына сәйкес құруы,

Б) Пән мұғалімдерінің сағаттарын толықтыру

В) Пән мұғалімдеріне жеңілдіктер жасауы

Г) Сынама тест сараптамалары бойынша ата-аналар мен оқушылармен жұмыс жүргізу

А) Жекелеген оқушыларға сабақтар беру

Ә) Қиындық келтіретін сұрақтармен талдау жасауға көмек беру

Б) Тесттер,қосымша тапсырмаларды көбейтуге ат салысу

А) Оқушылардың дайындық сабақтарына толық қатысуын қамтамасыз ету.

Ә) Пән мұғалімдерімен байланыста болу

Б) Жекелеген оқушылардың қосымша сабаққа қатысу кестелерін реттеу.

В) Ай сайын алынған сынама тестердің қорытындысы шығарып, оқушыларды, ата-аналарды таныстыру

ІІ. Оқушы

1. 
   Мұғалімге сенім білдіруі; Оқушы мен мұғалім арасындағы сенімнің
   

Біз ұстаздар оқушыға сенім білдіруіміз керек, тек сол жағдайда ғана оқушыда мүғалімге сенеді. Кейбір оқушылар сынама тесттен кейін өзіне сенім білдірген мұғалімнің сабағынан төмен балл алған жағдайда өз ісіне ұялып кешірім сұрап, келесі жолы қайтседе жақсы балл алатынын айтып, уәде беріп жататын кездері бар.

Тағы бір оқушылар арасындағы қиындық, кейде олар өздері таңдаған мамандыққа сәйкес емес пәндерді таңдап алады. Оның мынадай себептері болуы мүмкін:

1.Сол таңдаған пәніне қатысты мамандық түрлері көп және оқуға грантпен түсу мүмкіндігі бар деп ойлауы мүмкін;

2. Сол пәнді оңай деп ойлауы мүмкін;

3. Пән мұғалімдеріне қарап таңдауы мүмкін.
Бұл қиындық таңдау пәндерінің арасында болатын жағдайлар. Оқушыны өзіміз шатастыратын кездерімізде көп. Мысалы: оқушы биологияны таңдаса, биология пәнінің мұғалім сен физиканы таңда, ол пәнді таңдасаң грантпен оқуға түсу мүмкіндігің көп деп басқа пәнге шығарып салуы мүмкін. Мұндай жағдайларда біз оқушыларға дұрыс бағыт-бағдар беріп, өзіне қажеттісін таңдауға көмектесуіміз қажет.

2. 
   Оқушылардың дайындық сабақтарына уақытылы қатысуы.
   

Біздің мектептегі қосымша сабақтар уақыты жүйелі түрде белгіленген, қалыптасқан. І-ІІ тоқсандарда 15-00 ден 17-00 аралығынды өткізіледі. Ал ІІІ -ІУ тоқсандарда кешкі 16-00 ден 21-00-ге дейін өткізіледі.Дүйсенбі-бейсенбі күндері негізгі пәндерден , жұма күні таңдау пәндерінен өткізіледі. Сенбі күні жекелеген пәндерден жеке оқушылармен жұмыс жүргізіледі. Осы әр күнгі қосымша дайындықтың жүйелі өткізілуін қадағалауға арнайы әр күнге директордың орынбасарлары бекітілген.

Бұл кестеден басқа да жекелеген оқушылармен кешкілік немесе таңертең ерте жұмыс жасайтын мұғалімдерде бар. Ауыл мектептерінде ақылы дайындық түрлері мүлдем жоқ немесе сирек болуы мүмкін деуімізге болады.

3. 
   Қажетті оқу-құралдарының болуы .
   

4. 
   Тапсырмаларды жауаптылықпен орындауы;.
   

1. 
   Мұғалімге және оқушыға қолдау көрсетуі.
   

Ауылдық жерде көп ата-ана жұмыссыз немесе үй шаруасында отырғандар. Олар ҰБТ-ның не нәрсе екенін дұрыс түсіне бермейді, тек ҰБТ-ы арқылы баласы оқуға түсуіне болатынын біледі де, баласының сабақ үлгірімін

ескермей, қайтсе де барады деп тұрып алады. Бұл жағдайда ата-ана мұғалімді тыңдамауы мүмкін. Осы жағдайды зерттей келе менің түйгенім ата-анамен айтысудың еш қажеті жоқ. Кез келген ата-ананың мектепке болсын, мұғалімге болсын көзқарасы баласы арқылы қалыптасады. Баласы жақсы сөз айтса жақсы, жаман айтса жаман деп ойлады.

Бізге баласы арқылы баға береді және баласының пікірімен санасады. Бұл мәселеде біз осы жағдайды пайдалануымыз керек. Баласы ҰБТ-ға барғысы келмесе ата-анасы оны зорлап жібере алмайды. Сондықтан біздің басты мақсатымыз оқушыға дұрыс бағыт-бағдар беру.

(баласының үйдегі жағдайын жасауы,бірлесе дайындық жүргізуі)

Ауылдық жер болғандықтан үй шаруасындағы жұмыс түрлері өте көп. Ал ҰБТ-ға баратын оқушыға көп дайындық керек. Бұл жағдайда мұғалім ата-анамен байланысып, үй шаруасына қатысты жұмыс түрлерін азайтудың баласының болашағына қандай жетістіктер әкелетінін түсіндіруі керек.

2. 
   Қажетті оқу-құралдарымен, заттарымен қамтамасыз етуі. (ҰБТ- ға
   

Осы үш топтың арасындағы жұмыстар жүйелі түрде орындалса ғана мұғалім мақсатына жете алады.

1. 
   Өзіне және өз біліміне деген сенімділік
   
2. 
   Оқушымен тіл табысып, жақсы қарым-қатынас орнатуы керек.
   
3. 
   Оқушының өз пәніне деген қызығушылығын ояту қажет
   
4. 
   Жұмыс жоспарын жасап,тапсырма түрлерін көбейтіп, түрлендіріп, сараптамалар нәтижесін шығарып отыру қажет.
   

1. 
   Жылдық жүмыс жоспарын жасау. Жыл бойы жасалатын
   

Осы сынама тестердің де оқушыға пайдасы өте көп. Оқушы өзін ҰБТ-ы тапсырып отырғандай сезінеді, әрі жауабын білгенше асығады. Кейбір оқушылар жауаптарының қаншалықты дұрыстығын білу үшін мұғалімдерге тексертуге тырысады. Бұл дұрыс емес, оқушы әуелі өзі тексеріп, онан сон қасындағыларға тексертіп, тек күмәнданған сұрағын ғана мұғалімнен сұрауы керек. Мен оқушыларға өз сабағымды сынама тест аяқталсымен өздеріне тексертіп, жоғарғы жағына нешеу дұрыс екенін жаздырып қоямын. Кейін жауабы келгенде сол жауаппен салыстырып, қате кеткен жері болса, өздеріне қайта іздетемін. Сонда ғана оқушының өз ісіне деген жауапкершілігі арта түседі, әрі өзіне деген сенімі күшейеді. Тақырып бойынша бақылау тесттері менің соңғы уақыттағы көп пайдаланып жүрген әдісім. Жылдық жоспарым бойынша өтілген тақырыпты талдап болған сон, міндетті түрде сол тақырыпқа байланысты тест жұмысын аламын. Ол арқылы оқушының сол тақырыпты қалай меңгергенін көріп, қай жерлерді дұрыс меңгере алмағанын көруге болады. Тақырыпқа байланысты тест түрлеріне мен «Шың» кітабынан алғандарым бар және әр тақырыпқа байланысты өзім жинақтап жазғандарымды пайдаланамын.

3. 
   Бірнеше жауабы бар тест сұрақтарын талдау- Бұл тестпен жұмыс
   

Сұрақтармен жұмыс жасағанда, ең бірінші ескеру керек нәрсе оқушының қызығушылығын ескеруіміз керек. Сұрақтарды баланы жалықтырмау үшін түрлендіріп отырған дұрыс. Сұрақтың мазмұнын ғана емес, берілу түрінде түрлі үлгіде жасаған дұрыс.

3. 
   Логикалық тапсырмаларды талдау- Соңғы жылдары ҰБТ кезінде
   

Топтық дайындық жайына келсем менде қазақ тілінен оқушыларды топқа бөліп дайындаймын. Аралас топтар: бір топта үздіктер, жақсылар, орташалар да бар болатындай етіп топтастырамын. Талап бәріне бірдей. Топта тек өзін ғана ойлауға болмайды, қасындағыларға да өз білетінін үйретуге міндетті. Берілген тапсырманы топ мүшелері түгел орындап болған жағдайда ғана келесі тапсырмаға көшуге болады. Және тапсырманы орындауға байланысты топтарға орын беріледі.

Былтырғы оқу жылында мен осы топпен жұмыс түрін пайдаландым. ҰБТ-ға қатысқан 18 оқушыны төрт оқушыдан төрт топқа бөлдім. Ал қалған екеуін қазақ тілінен дайындықтан босатып, математика пәніне бердім.Нәтижесі жаман болған жоқ. Барлық оқушы қазақ тілінен 4-5 үлгірімге жетті.Тек оқушы ғана 11 сұраққа жауап беріп 3 деген баға алды.

Ал енді топпен жүргізген жұмыстарыма қысқаша тоқталып өтсем деймін. Менің ҰБТ –дегі басты бағытым- тапсырма беру, соның орындалуын талап ету. Менің сабақ беретін сыныптарымда қазақ тілінен ҰБТ-ға дайындыққа байланысты төрт дәптерлері бар

1. 
   Ереже дәптерлері 10-сыныпта жазғызу керек.
   
2. 
   Тесті белгілеу дәптерлері
   
3. 
   Сұрақ жазу дәптерлері
   
4. 
   Тест сұрақтарын дайындау дәптерлері
   

технологияларының кейбір әдіс-тәсілдерін пайдаланамын.

1. 
   Оқушыны топпен жұмыс жасайды
   
2. 
   Тақырып бойынша тапсырмаларды таратып,оқытып, топ ішінде талдау жасатамын.
   
3. 
   Жекелеген оқушыларды шығарып,өзім тақырыпқа байланысты сұрақтар қоямын.
   
4. 
   Берілген тақырып негізінде оқушылар өздері бір-біріне сұрақ дайындайды.
   
5. 
   Тақырыпқа байланысты тест немесе кестемен жұмыс. Кесте «Шың» кітабынан алынған үлгі бойынша жасалған.
   

6. 
   Уй тапсырмасына бүгінгі тақырыпқа байланысты
   

Осындай жұмыстар нәтижесінде оқу жылының аяғында әр оқушыда қазақ тілінен портфолио пайда болады.

Жеке дайындық түріне келсем, 2012-2013 оқу жылында әдебиет пәнін бір оқушы таңдап, бір жыл бойы сонымен жеке дайындық жүргіздім.

Әдебиеттен қандай жұмыс түрлерін жүргіздім

1. 
   Сауалнама алдым (әдебиетке деген қызығушылығы,
   

2. 
   5-8- сыныптан бастап барлық әдебиетті оқып, берілген
   

3. 
   9-10-11-сынып әдебиеттеріндегі ақын-жазушылар жайлы
   

4. 
   Сынама тестерді беріп жауабын тауып келу
   
5. 
   Жылдам сұрақтар дайындау
   

Жалпы айтқанда ҰБТ-ның сапасын көтеруде жеке жұмыстың да, топтық жұмыстыңда пайдасы мол.

Былтыр біздің мектепте қыркүйек айынан бастап ай сайын екі, қаңтар айынан бастап төрт рет сынама тест жүргізілетін. Соның нәтежиесі бойынша әр ай сайын оқушы, мұғалім, ата-ана арасында жиналыс өткізіліп, сараптама жасалатын.Биылғы өзгеріс тест тегін беріледі, бірақ айына бір рет қана алынып жүр. Негізінде сынама тесттің жиі алынғаны білім сапасын көтеруге зор әсерін тигізеді. Оқушы жауаптылықты сезінеді, дайындықты күшейтеді, өз мүмкіншілігінің қандай дәрежеде екенін өз көзімен көреді.

Осындай жүмыстардың жүйелі жүргізілуі арқасында біздің мектеп биылғы оқу жылында көптеген жетістіктерге жетті. Мектебіміз 46 мектептің ішінен 11 орынды иеленді. ҰБТ –ға барған 18 оқушының тоғызы әр түрлі оқу орындарының грантын иеленді. Екі оқушымыз «Алтын белгі» иегері атанды. Бұл біз үшін үлкен абырой, әрі мақтаныш. «Ұстаз ұстаз емес, өз шәкірті үшін күймесе, шәкірт шәкірт емес, өз ұстазын сүймесе»,- деп қазақтың белгілі ұлдарының бірі Жүсіпбек Аймауытұлы айтқандай бұл жетістіктерге ұстаз бен оқушының бірлесе жасаған жүмыстарының арқасында жетіп отыр десем болады.

Енді биыл 11/а/ сыныбына сабақ беремін. Жаратылыстану бағыты. Биылғы сыныптардың оқушыларының саны аз. Мен сабақ беретін сыныпта 11 оқушы бар, оның 8 –і ҰБТ баруға талап білдіріп отыр. Үшеуі «Алтын белгіге» үміткер. Оқушы саны аз болса да мен сыныпты да үш аралас топқа бөліп жұмыс жасап жатырмын.Тапсырманы былтырғы кластағыдай орындатын жүрмін. Осы уақытқа дейін үш рет сынама тест алынды. Соның нәтижесіне тоқталсам.

1. 
   «Ақылдың кені – ұлағатты сөздер» 2008 ж «Ана тілі» баспасы Құрастырған: Құбығұл Жарықбаев
   

2. 
   «Шың» оқулығы 2005 жыл
   

3. 
   «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы №10 2010 жыл
   

4. 
   «Мектептегі психология» журналы №2 2010 жыл
   

5. 
   Оқулықтар 5-11-сыныптар