Биологиялық өндіріс факторларының сипаттамасы
Зиянды өндірістік фактор — жұмыскерге әсері ауруға немесе жұмыс жарамдылығының төмендеуіне және (немесе) ұрпағының денсаулығына теріс әсеріне алып келуі мүмкін өндірістік фактор, белгілі бір жағдайларда (қарқындылық, ұзақтық және т.б.) жұмыс істеушіге әсері кәсіптік ауру, жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуін тудыруы, соматикалық және инфекциялық аурулардың жиілігін арттыруы, ұрпағының денсаулығының бұзылуына алып келуі мүмкін орта және еңбек процесінің факторлары.
Қауіпті өндірістік фактор — жұмыс істеушіге әсері жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуіне (өндірістік жарақатқа немесе кәсіптік ауруға) немесе өлім-жітімге алып келуі мүмкін өндірістік фактор, әрекет ету табиғаты бойынша физикалық, химиялық, биологиялық, психофизикалық болып бөлінеді.
Өндірісте жағдайсыз факторлар табиғаты, біліну түрі және адамға тигізетін әсері бойынша мынадай топтарға бөлінеді:
1. Физикалық факторлар – жылжымалы машиналар мен механизмдер, қондырғылардың қозғалмалы бөлшектері, электр тоғы, жағымсыз микроклимат, қолайсыз жарық, үлкен мөлшерлі шуыл мен вибрациялар т.б. 2. Химиялық факторлар – улағыш және зиянды заттар, газдар, булар, шаңдар.
3. Биологиялық факторлар – ауру туғызатын микробтар, вирустар, бактериялар, өсімдіктер, жәндіктер т.б.
4. Психофизиологиялық факторлар – физикалық, нерв-психиялық және эмоциялық қажу т.б.
биологиялық факторлар -микроорганизмдер-продуценттер;
тірі жасушалар мен споралар. бактериялық препараттардағы және олардың компоненттеріндегі дәрілер;
вез патогенді микроорганизмдер - жұқпалы аурулардың қоздырғыштары
Биологиялық факторлардың жіктелуі
Өндірістік ортаның биологиялық факторлары-бұл өндірістік қызметтің белгілі бір түрлеріне тән және қызметкерге теріс әсер етуі мүмкін факторлардың, биологиялық заттар мен объектілердің жиынтығы. Зиянды биологиялық факторлар бүкіл өндіріс процесімен бірге жүруі немесе қызмет нәтижелері түрінде пайда болуы мүмкін (шығарындылар, улы қалдықтар және т.б.). Қызметі биологиялық факторлардың зиянды әсерімен байланысты кәсіпорын басшысы қауіпті жағдайларда жұмыс істейтін қызметкерлерді қорғау жөніндегі шаралар кешенін әзірлеп, енгізуі тиіс.
Қауіпті биологиялық факторлардың жіктелуі
Биологиялық құрылымы бойынша:
-патогендік микроорганизмдер-бактериялар, вирустар және олардың қалдықтары. Әдетте, олар адам ағзасына зиянды әсер етеді;
-микробиологиялық синтез әдісімен алынатын биологиялық белсенді заттар-жемшөп қоспалары, антибиотиктер, амин қышқылдары, ферменттер, өсімдіктерді қорғау құралдары.
Пайда болу ерекшеліктері бойынша:
-табиғи-жұқпалы аурулар мен адамдардың, жануарлар мен құстардың инвазияларының қоздырғыштары, жануарлар әлемінің табиғи қалдықтары, өсімдіктердің даму өнімдері;
-өнеркәсіптік (жасанды) – өнеркәсіптік кешендерге тән факторлар, өсімдіктерді биологиялық қорғау құралдары, антибиотиктер, химиялық концентраттар, өсу стимуляторлары, сарысулар, физиологиялық белсенді заттар, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу нәтижелері.
Адам ағзасына әсер ету механизмі бойынша:
-инфекциялар-бактерияларды, вирустарды, саңырауқұлақтарды немесе спораларды жұқтыру арқылы адам ағзасын жұқтырады. Зиянды қоздырғыштарды жұқтыру қаупін көбінесе фермерлік шаруашылық қызметкерлері, ет комбинаттарының, құс фабрикаларының, тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарының және жануарлар мен өсімдіктер шикізатын қайта өңдеу жұмысшылары сезінеді. Инфекцияның салдарынан адам метаболизм мен иммуносупрессия процесінің бұзылуына ұшырауы мүмкін. Аурудың ұзақ ағымы микозға әкелуі мүмкін.
-аллергендер-денеде аллергиялық реакциялардың пайда болуын тудырады. Аллергендік әсер өсімдіктер мен жануарлардан алынатын органикалық заттарға, бактериялар мен саңырауқұлақтардың белгілі бір топтарына, кенелер мен жәндіктердің қалдықтарына тән. Аллергенді факторлардың әсерінен жұмыс істейтін жұмысшы жедел немесе баяу типтегі жоғары сезімталдықты сезінуі мүмкін. Жедел түрдегі жоғары сезімталдық биологиялық фактормен байланыста болғаннан кейінгі алғашқы минуттарда немесе сағаттарда бірден пайда болады және шөп безгегі түрінде болады. Өз кезегінде, баяу типтегі жоғары сезімталдық биологиялық факторлардың аз мөлшерде біртіндеп әсер етуіне байланысты және аз белсенді түрде өтеді.
-Уытты (токсичный)-бактериялар мен саңырауқұлақтардың токсиндерді шығару қабілетіне байланысты. Грам теріс бактериялар эндотоксиндерді, ал саңырауқұлақтар микотоксиндерді шығарады. Әдетте өнеркәсіптік жағдайда улы биологиялық факторлар оқшауланбайды, бірақ физикалық және химиялық факторлармен әртүрлі комбинацияларда пайда болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
