Құрастырмалы конструкциялар өндірісінде материалдар дайындау мен белгілеуде қолданылатын процестерді білу

Белгелеу: жабдықтарды белгілеу мен өлшеу, мысалы, өлшеуішпен, тік бұрышты транспортирмен, рейсшинамен, бұрышпен, өлшеу лентасымен, компаспен, өлшеу циркулімен, штанген-циркуль, шаблондар, шашылған қарындаш, скрайбер, борлы лента, лазерлі деңгей; детальданған сызба, мысалы, өлшемдер, жіберілімдер; байлау нүктесі, негізгі симметрия осі; бөлу сызықтары, тригонометриялық түсірме, мысалы, радиальды сызық, тригонометриялық түсірме,жобалау, нақты ұзындық; есптер, мысалы, бұрылыс жіберілуі, майыстыру нүктелері, жабдықтау калибрі.

Құрастырмалы конструкциялар: өндіріс орындарының үлгілері; орталық цехында жасалынған, мысалы, жабдықтарды сақтау жүйелері (құралдарға сөрелер, құралдарға қораптар), верстак, көлік қызметіне арналған жабдықтар (желпулі баған, панду), вентялиционды құбыр сымы (шаңеріткішті қақпақ, кішірейтуші диаметр, т-образды қысқыш).

Материалдар дайындығы: материаодар алу, мысалы, бет, кесек, тілімше, секция; сатып алудағы стандартты жағдай, мысалы, ыстық сорып алу, суық сорып алу, стандартты өлшемдер, сұрыптық жалға беру, қалыңдық, металдық материалдар, мысалы, қара металдар, түсті металдар, көмкеру, мысалы, отпен, плазмамен, ұнтақпен, сумен, лазермен, сызықты арамен, слесарлы пышақпен; кесіп алу, мысалы, қолдан, верстакта, кері-үдемелі қозғалыспен, гильотинді кесу, мысалы, верстакта, қуаты, шабылған жер, мысалы, қолмен, электр көмегңмен, сығу, мысалы, мөрлеу,кесіп алу, материалды жою, мысалы, таяқтау, бұрғылау, сақиналы бұрғылау, шлифовка; автоматтандырылған әдістер, мысалы, сандық бақылау, (ЦК), сандық бағдарламалы басқару құрылғысы (УЧПУ), түзу сандық басқару (ПЧУ), шаблондар, механикалық көшіру, механическое копирование.

Қалыптасу: принциптер, мысалы, қайтарым, бұрылыс әдібі; қолдың көмегңмен қалыптасу, мысалы, балғамен және фасонмен кесу, винтті сығумен, стационарлы орналасқан бүгілген станок, машинаның көмегімен қалыптастыру,, мысалы, фрикционды сығу, жұқартуға арналған құрылғы, сақинада бұрыштық қимада бүгілу; ыстық түрде қалыптасқан, суық түрде қалыптасқан; қаттылық қыры, құбыр бүгілуі; шаблондар мен үлгілерді қолдану, автоматтандырылған әдістер, мысалы, сандық бақылау, (ЦК), сандық бағдарламалы басқару құрылғысы (УЧПУ), түзу сандық басқару (ПЧУ)

Құрастырмалы конструкциялар: өндіріс орнынан үлгілер; цех орнында жасалған, мысалы, жабдықтарды сақтау (құралдарға сөрелер, құралдарға қораптар), верстак, көлік қызметіне арналған жабдықтар (желпулі баған, панду), вентялиционды құбыр сымы (шаңеріткішті қақпақ, кішірейтуші диаметр, т-образды қысқыш).

Құрастыру: сынақтамалы құрастыру немесе физикалық сипаттамалы макет, мысалы, реттеу, белгілеу, өлшемдер тексерісі, дайындық, модификация, цехты қысқыштар, мысалы, қылқанды байланыс, мысалы, карабин құлып, бқрандама қысқыш, шегеге қысқыш/сыртқы бүркеншіксіз шегесіз, магнитті фиксаторлар: жалғастыру әдісі, мысалы, нүктелі дәнекерлеу, тігісті дәнекерлеу, лазерлі дәнекерлеу, балмен дәнекерлеу, монтажды желім, тойтару, гайкалар, болттар, бұрамалар, қамыттар, тік бұрышты қаттылық; спецификацияға сай тексеру мен инспекция.

Конструкциялар спецификациясы: техникалық сызба, мысалы, құрастыру, детальданған, өңдеу; материал, мысалы, болат, алюминий; жеткізу материалдарының формалар, мысалы, қалыңдыққа сәйкес тілімшеллер, қуыс секция, түтікше, құбыр; байлау нүктесі, мысалы, барлық конструкциялар, эталонды, орналасқан, мысалы, базалық бүйір, базалық симмертия осі, күнделікті және күнделікті емес құрастыру әдістері, мысалы, жылулық, адгезивті, тойтару, механикалық беріктік өңделген, мысалы, бояу, полмерлі жабу, электрлі жабу, жылтырату; саны, мысалы, бір өнім, үлкен емес партиясы, үлкен көлем.

Жоспарлау және өндіріс: есептер, мысалы, бүгіліс жіберілуі, мен қалыпқа келтіру; мысалы, кесу, шектерін дайындау, бүгу, құрау және дайындау, бөліктермен бірге жалғау, мысалы, дәнекерлеу, қатты дәнекер, шегелеу, беріктеу; мысалы, жіберілу, қиылыс нүктесі , материалдар шығынын кеміту; сәйкес жабдықтарды таңдау, мысалы, белгілеуге, дайындауға, шаблонға, үлгіге, қалыптасуға және жинауға; техникалық құралдар дайындау, мысалы, қалыпқа келтіруші, аралар, шаблондар; өңделген түйіншек бөліктерін дайындау, сынақтамалы құрау немесе физикалық сипаттамалы макет, модификация, дәнекерлеу, қатты дәнекер, шегелеу, беріктеу; қажет нақтылыққа сай көрсетіледі, мысалы, өлшемдер, жіберілулер, сыртқы түр, спецификацияға сай тексеру мен инспекция.
Бағалау және бағалау өлшемі

Үйренушілердің бағалауға жіберілгеніне дәлел ретінде осы модульді аяқтау үшін олардың аталмыш модульдің барлық нәтижелеріне сәйкесетінін көрсету қажет. Өту балы үшін бағалау өлшемі осы модульді өтуге қажетті жетістіктердің деңгейін сипаттайды.

Берілген модуль үйренушілерге қолдан, машинамен және машиналар негізінде лазерлі дәнекерлеуді қоса алғанда,байланысты электрлі дәнекерлеу сияқты дәнекерлеу процестерін туралы түсінік береді.

Әр түрі дәнекерлеу әдістеріне техникалық өндіріс аумағындағы, қолмен жүргізілетін дәнекерлеуді қоса алғанда, механикалық және машиналар негізінде қолданылады. Бұл процестерді таңдау мен қабылдауда дәнекерлеу сапасы мен экономикалық мақсаттағы аяқталған өнім арасындағы байланыс өте маңызды.

Үйренушілер жоғары сапалы дәнекерленген тігістерді таңдауға сәйкес процестерді түсіне отырып қажет өнімді бағалайтын болады. Үйренушілер саналы таңдау жасау үшін оларға берілген қабылдаулаға сәйкес келетін жалғастырушы процесс қажет.Модульөндіріс процесінде ажыратылмайтын бөлік ретінде дәнекерлеуді өнеркәсіп ортасында қабылдайтын өндірістен қол үзген үйренушілерге арналады. Ол дәнекерлеу өндірісіне дайындалатын үйренушілерге де келеді.

Үйренушілер формативтік, практикалық тапсырамаларды, жоспарлау мен жұмысқа дайындау, қауіпсіздік пен денсаулық қорғау, қауіпсіз жұмыс жүргізудегі тапсырмалар қатарын орындайтын болады.

Үйренушілер қажет жабдықтардың жай-күйін тексеретін және таңдайтын болады, мұны қарастыру өте маңызды, себебі үйренушілер электр тогымен, газ қоспасыменнемесе үлкен жылдамдықтағы айналмалармен жұмыс істеуі мүмкін.

Тоқтаусыз форматты бағалау өлшемі үйренушілерге өздерінің практикалық дағыдалары мен білімін дамытуға мүмкіндік береді. Бұл тапсырманы орындау барысында олардан есептер дайындау мен өздерінің дағдыларын дәнекерлеу тігістерін өндіру кезінде талап етіледі. Үйренушілер стандарт сапасына сәйкес дәнекерлеу тігістерін кепілге ала отырып берілген стандарт негізінде өз жұмыстарын тексере алады.

1. 
   Дәнекерлеу өндірісінде нормалар мен қауіпсіз жұмыс жүргізу практикаларын, қауіпсіздік техникалары мен еңбек қорғау саласында заңнамаларды білу.
   
2. 
   Дәнекерлеу операцияларына дайындық процестерін жүргізе білу.
   
3. 
   Сапа стандарты бойынша дәнекерлеу тігістерін дайындай білу
   
4. 
   Дәнекерлеу тігістері компоненттеріне қатысты қолданылатын бақылау сапасы бойынша процестерді түсіну.
   

Нормалар мен заңнамалар: мысалы, жұмыс орнында денсаулық пенқауіпсіздік сақтау туралы заң 1974, еңбек ету туралы Заң 2002, фабрикалық заңнама 1961, нормалар, мысалы, өртке қарсы қорғау нормалары 1997, еңбекті қорғау және қауіпсіздік шаралары бойынша Ережелер, жұмыс жабдықтары қолдану бойынша ережелер мен қағидалар (ПРИРО)1998, денсаулыққа қауіпті өаттектерге бақылау бойынша нормалар (НКВОЗ) 2002, көтермелі жұмыс пен көтермелі жабдықтар бойынша (НПРПО) 1998, қолдан өңдеу бойынша Нормалар 1992, жұмыста жеке қорғау заттары бойынша Нормалар 1992, шектелген кеңістіктер бойынша Нормалар 1997, жұмыс орнында электр энергиясын қолдану бойынша Нормалар 1989, оқыс жағдайлар, аурулар мен қауіпті жағдайлар туралы Заң (ОНСЗОС) 1995, жұмыс уақыты бойынша Нормалар 1998, жұмыс кеңістіктері бойынша Нормалар 1992, денсаулық пен қауіпсіздік туралы Нормалар (Алғашқы көмек) 1981, ауыр жүктерді тасу мен қысыммен жұмыс істейтін жылжитын жабдықтар туралы Нормалар 2007, қысыммен жұмыс істейтін түтікшелермен жұмыс кезіндегі Нормалар 1994.

Қауіпсіз өндіріс жұмысы тәжірибесі: өртпен күрес, қауіпті жағдайлар мен есептер туралы ескерту; қатерді бағалау; қолдан өңдеу, мысалы, газ цилиндріне қауіпсіз материалдар; шарттарды тексеру, мысалы, газ саңылауы, ток кернеуі мен күші, түзетілген сынақтамалар, шынжыр автоматтары электр сымы, бір ұшы жерге қосылған жабдық, жеке қорғау құралы (СИЗ); вентиляция және алу; консервация, мысалы, жабдықтар қауіпсіздігі, жабдықтарды сақтау, қалдықтарды қауіпсіз жою; төтенше жағдайларда тәртіп орнату, мысалы, оқу аумағында және жұмыс орнында; дәнекерлеуге қатысты қауіпсіздіктер, мысалы, жану, электрошок, сәулелену.
2. Дәнекерлеу операцияларына дайындық процестерін жүргізе білу.

Ақпараттық ресурстар: қауіпсіздік брйынша нұсқаулықтар; жұмыс нұсқаулықтары; техникалық сызбалар; сапа бақылауы бойынша құжаттама, мысалы, техникалық дәнекерлеу шарттары (ТУС), есеп беру және жазу .

Құралдар мен жабдықтар: жабдықтар жарамдылығын тексеру; дәнекерлеу процесіне қатысты жай-күйлер мен функциялар, мысалы, кабельдер, шлангтер, оттықтар мен электрод ұстауыштары, газ қысымын реттеу; мысалы, шығын өлшеуіш есептеуіштер, жұмыс ортасы; мысалы, цех, монтаж шартындағы жұмыс, машиналық жабдықтар мен орнатылулар шарты; дәнекерлеу жабдығын құрастыру, мысалы, кабельдер, электрод ұстауыштары, газдық цилиндрлер, реттеуіштер, клапандар, қауіпсіздік құрылғысы.

Дәнекерлеу параметрлері: күйге келтіру мен реттеу, мысалы:

• 
  Қолдан өңдеумен байланысты процестерге: газ қысымы, газ шығыны, ток кернеуі, ток (үзілісті (ПТ) немесе үздіксіз (ПП)), электродқа сәйкес.
  

• 
  Механикалық процестерге: өауіпсіздік құрылғысы, дәнекердеу жылдамдығы, қалған параметрлер (электрлі параметрлер, ағынды мөлшерлеу мен тоқтату механизмдері, толтыру диаметрі, газдық қорғау жүйелері. Механикалық функциялар (өңдеу, жүктеу, тіркеу, араластыру)
  
• 
  Байланысты дәнекерлеу машиналарына: дәнекерлеу тогы, жылжыту уақыты мен дәнекерлеу, электродтағы қысым циклі, электрод өлшемі, дәнекерлеу жылдамдығы, механикалық функциялар, электрод диаметрі мен жай-күйі.
  
• 
  Дәнекерленген лазерлі машиналарға: элеутр параметрлері, дәнекерлеу жылдамдығы, дәнекерлеу орналастыру мен сипаттамалары, сәуле сипаттамасы «фокустық нүкте), газдық қорғаныс, бекітуге арналған механикалық құрылғылар, араластыр мен ауыстыру.
  
• 
  Қәнекерленген үйкеліс машиналарына: үйкеліс уақыты мен қозғалыс циклінің уақыты, үйкеліс пен машиналар салмағы (күштер), айналу жылдамдығы мен басқа үйкеліс шарттары (орбиталық, үйкелмелі күйіп кету жылдамдығы, машиналар араластыру, тежеуіш күші), дәнекерлеудің сыртқы түрі (оң бағытта)
  

Шығын материалдары: процеске сәйкес, мысалы, электрод (рутильді, стандартты, никельді қорытпа, целюлозалы, тот баспайтын болат, басқа да электродтар), газдар (оттек, ацетилен, қорғаныш газдар), инертті және белсенді газдар, қосынды/біріккен қосынды, қою формалары, қосынды мен жұмыс кезінде ұқыптылық, қауіпті материалдарды қауіпсіз жерде сақтау.

Қауіпсіздік: өртті болдырмау; қауіпті жағдайлар мен есеп беру туралы ескерту; қатерді бағалау, қолдан өңдеу; жабдықтардың техникалық қызметі, шарттарды тексеру, мысалы, газ саңылаулары, ток кернеуң мен күші, түзетілген сынақтамалар, шынжыр автоматтары, электр сымдары, СИЗ кию; газдар, вентиляция мен созуды қолдану; қолданғаннан кейін жабдықтарды қауіпсіз жабу.

Компоненттер байланысы: мысалы,

• 
  Қолдан өңдеуге байланысты процестерге: аралық байланыс, жиек, автожылытқыш дәнекерлеу
  
• 
  Механикалық процестерге: екі түрлі тігіс конфигурациясы, екі түрлі материалдар тобы.
  
• 
  Дәнекерленген байланысты машиналарға: әр түрлі қалыңдықтағы екі материал, екі түрлі тігіс конфигурациясы.
  
• 
  Лазерлі машина мен үйкеліс дәнекерлі машиналарға: екі түрлі компонент, екі түрлі материалдар тобы. Дәнекерлеу ережесі: қажет станда
  
• 
  ртқа сәйкес, мысалы, көлбеу-тік (PB), горизонтальды (PC), тік жоғары (PF), тік төмен (PG), жоғары (PE), көлбеу құбыр/түтікше (H-L045 немесе J-L045);дәнекерлеу техникасы, мысалы, оттық бұрыш, металл бұрышы.
  

Сапа стандарты: ең төмен деңгейдегі дәнекерлеу сапасы эквивалентті деңгейге сәйкес стандарт бойынша, мысалы, Еуропалық/Халықаралық, стандарт бойынша BS EN ISO 5817, BS EN ISO 10042, BS EN ISO 13919-2; қажет нақтылыққа сәйкес көрсетіледі, мысалы, өлшемдер, жіберілулер, дәнекерлеу сапасы, орын мен дұрыс орналасқан дәнекерлеу жабасы.

Сапа стандарты: сынақтамаға жабдықтарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік, сондай-аө химикаттар; ең төмен деңгейдегі дәнекерлеу сапасы эквивалентті деңгейге сәйкес стандарт бойынша, мысалы, Еуропалық/Халықаралық, стандарт бойынша BS EN ISO 5817, BS EN ISO 10042, BS EN ISO 13919-2, BS EN 12062; қажет нақтылыққа сәйкес көрсетіледі, мысалы, өлшемдер, жіберілулер, дәнекерлеу сапасы, орын мен дұрыс орналасқан дәнекерлеу жабасы.

Сынақтама: мызғымас зертеу, мысалы, бояулы индикаторлы сұйықтық, ультрадыбысты, радиографикалық (рентген сәулесі, гамма сәулесі), қысым бойынша тексеру (гидравликалық, пневматикалық), қосынды бөліетер, магнитті бөліктер, бүлінген, мысалы, макроскопиялық зерттеу, дәнекерлеу жүйесінің бүлінуі, визуальды бақылау, дәнекерлеу газы, мысалы, бұрыштық тігіс.
Бағалау және бағалау өлшемі

Үйренушілердің бағалауға жіберілгеніне дәлел ретінде осы модульді аяқтау үшін олардың аталмыш модульдің барлық нәтижелеріне сәйкесетінін көрсету қажет. Өту балы үшін бағалау өлшемі осы модульді өтуге қажетті жетістіктердің деңгейін сипаттайды.

Бұл модуль үйренушілерді металл және материалдардың басқа түрлерін кесетін машиналардың жұмысын реттеуге қажетті сандық бағдарламалық басқару (СББ) қағидаларымен және оларды қолданумен таныстырады.

Станокта СББ-мен өңдеу бойынша үш негізгі қағида бар. Бұл кескіш құралмен позицииялық басқару, бөлшекке қатысты, координата осін пайдалану, кесу жылдамдығын икемдеу және басқа функцияларды бақылау, майлау-салқындату сұйықтықтарын қолдану. Мұның бәрін машинада жасау үшін жүйелі түрде орындалатын нұсқаулар сериясы жүктелуі тиіс. Бұл нұсқаулар бағдарлама коды деп аталады және осы модульде үйренушілер стандартталған өнеркәсіптік тіл арқылы жұмыс бағдарламасын құру әдісін көреді.

Модульде станокта СББ-мен өңдеудің екі аспектісі қарастырылады. Біріншісі, үйренушілер компьютерлік жүйе енгізілген станок құралдарын зерттейді. Ол жұмыс жоспарынан мәліметтерді оқитын және оларды бағдарламалық кодқа конвертациялайтын оқытылған оператор арқылы икемделеді.

Одан әрі үйренушілер автоматтандырылған жобалау/өндірістік (АЖЖ/АП) БҚ жүйесін іске қосатын алыста орналасқан компьютер жүйесімен генерацияланған кодпен жүктелген станок жүйесін зерттейді. СББ тәуелсіз тұрған машинаға қарағанда осы типтегі жүйенің пайдасы машина процесін үш өлшемді (3D) симуляция металды кесу процесіне дейін жүргізілуі мүмкін. Бұл үнемді өндіруде маңызды аспект болып табылады, себебі құрамдас бөліктің қате машина өңдеуі өндірістің шығынына және қосымша шығындарға әкеледі.

Осы модульде жоғары тәжірибелі мазмұн бар, үйренушілер нақты бөлшектерді құрады. Олар СББ процесінде түрлі кезеңдерге ілеседі, сызбаларды түсіндіруден, лайықты машина процесін таңдаудан, дұрыс кесетін құралдардан және қармау құралдарынан бастап. Бұдан әрі оларбағдарламаның бір бөлігін жазады және дәлелдейді, машинаның көмегімен бұйымдарды өндіреді және оның сипаттамасын тексере отырып, өлшеу жүргізеді.

Модульдің соңғы бөлігінде СББ процесінде АЖЖ/АП интеграциялау және пайдалану зерттеледі.

Үйренушілер құрамдас бөліктер болатын сызба файлын алады, олар оны құрамдас бөліктің 3D бейнесін әзірлеу үшін қолданады. Оның функционалдығы машина процесінің симуляциясы пайдаланылғанға дейін расталады, бұл ретте АВ үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалану. Машина операциясы мақұлданғаннан кейін және барлық проблемалар шешімін тапқаннан кейін кескіш құралдардың қозғалысын және машинаның басқа әрекеттерін бақылауға қажетті деректер компьютерден машинаны бақылау модуліне жүктеледі. Сонан соң машина өңдеуі болады, бағдарламаның деректері әрі қарай қолдану үшін сақталады.
Оқыту нәтижелері
Осы модульді аяқтағаннан кейін үйренушілер:

1. 
   Сандық бағдарламалық басқару (СББ) мен машина құрылымының қағидаларын түсіну қажет.
   
2. 
   Құрамдас бөліктің сипаттамасын түсіндіру және оны әзірлеу үшін операциялық жоспарды жасау қажет
   
3. 
   Бағдарламаның бөлігін құрып, құрамдас бөлікті әзірлей алуы тиіс.
   
4. 
   Бағдарламаның бөлігін және құрамдас бөліктің өндірісі үшін АЖЖ/АВ бағдарламалар пакетін пайдалана алуы тиіс.
   

СББ қағидалары: жүйе, мысалы, машинаны басқару модулі, түзету; базалық нүктелер, мысалы, машиналар, құрамдас бөлік; параметрлерді анықтау, сандық кодтауды пайдалану, мысалы, қалпы, қозғалыс, шпиндель айналымдарының саны, кескіш құралдар, тиянақтау, хладагентті қолдану; СББ процесі, мысалы, машинаны, құралды таңдау, машинамен өңдеу реттілігін анықтау, позициялық координаттарды есептеу, шпиндельдің айналу жылдамдығын есептеу, бағдарламалау, кейінгі өңдеу, табақты орнату, бақылау және редакциялау, болашақ пайдалану үшін сақтау.

Машинаның құрылымы: түрлері, мысалы, тарту, бұрғылау, айналу орталығы, өңдеу орталығы; осьтердің белгіленуі, мысалы, 2 ось, 3 ось, x, y, z; мотор және басқарушы құрылғылар, мысалы, шпиндельдер, бірқалыпты жетек, дөңгелек винт, қадамдық қозғалтқыштар; өзгерткіштер, мысалы, позициялық, сызықтық, айналма, ұқсас, сандық, оптикалық қадағалар, индукциялық, сыйымды, магниттік; құралдар, мысалы, модуляр, шапшаң өлшеу, станоктың тапаншалы бүркеншігі; құралдың орнын ауыстыру, мысалы, автоматты, тізбекті жиынтықтаушы, диск дүкені; жұмыстар жүргізу, мысалы, паллеттер, қапталған үстел, дөңгелек өңдеуді түсіргіш, бекіту саңылаулары бар үстел; жоңқаны жою, мысалы, науа, кристалл бақылауышы, тасымалдағыш; салқындату, мысалы, кескіш флюид, салқындату жүйесі; аппараттық қамтамасыз ету, мысалы, пернетақта, дисплей, орталық процестер (ОП), сақтау, шоғырсым шиналары, станокты басқару құрылғысы (СБҚ); бағдарламалық қамтамасыз ету, мысалы, бағдарламалау тілі, ЧАПР/АВDXF файлдары; қаупсіздік, мысалы, кескіш құралды артық жүктеу, қорғаныш, жарық қорғау, бұғаттау, оператор қауіпсіздігі.