Берілген жобада ұсынылған тақырыпқа сәйкес өрт қауіпсіздік жүйесіндегі

58 

 

 

2.10 К е с т е  – «Көлеңкелеу» моделі бойынша есептеулер нәтижесі 

ZigBee 

желісіндегі 

қабылдағыш  пен 

таратқыш 

арасындағы 

қашықтық, (м) 

мәні, дБ 

кеңсе, 

қиындатылған 

көрініс аймағы 

Жабық 

бөлме, 

ашық 

көрініс 

аймағы 

Бөгеуілден 

еркін 

ашық аймақ 

5 

-35,13 

-6,58 

-1,979 

10 

-53,2 

-12 

-8 

15 

-63,76 

-15,17 

-11,52 

20 

-71,26 

-17,41 

-14,021 

25 

-77,07 

-19,16 

-15,96 

30 

-81,82 

-20,59 

-17,54 

35 

-85,84 

-21,79 

-18,88 

40 

-89,32 

-22,83 

-20,041 

45 

-92,4 

-23,76 

-21,064 

 

2.12 суретте сызбада көріп отырғандай эталондық қашықтықтағы қуаттың 

қабылданатын  қуаттың  қиындатыдған  аймақ  көрінісі  үшін  қабылдағыш  пен 

таратқыш  арасындағы  қашықтықты  ұзартады,  45  метр  қашықтығында  тез 

ұзарады және -95 дБм мәніне ие болады. 

 

 

 

2.12 Сурет – Қабылданатын қуаттың эталондық қуатқа қатынасы 

 

59 

 

 

Тура  көріс  пен  еркін  аймақ  кедергілерден  қашықтығы  23  пен  24  дБм 

мәніне жетеді. 

Эталондық  қуат  пен  қабылдау  қуатының  қатынас  қуатын  есептеуде 

ZigBee  қабылдау  және  таратқыш  құрылғыларының  арасында  радиодабылдың 

тарату  аймағына  қатты  тәуелді.  Шектелген  қашықтықта  10-15  метр 

қашықтықта  қиындатылған  аймақ  көрінісі  үшін  байланыс  сапасының  жоғары 

деңгейін қамтамасыз ететін қашықтық мәні. 

Берілген есептеулер екі сәулелік модель мен еркін кеңістік модельдерімен 

салыстырғанда қабылданатын дабыл моделін салыстырғанда нақты нәтижелер 

береді. 

Жалпы  жұмысты  есептеу  үшін  математикалық  Mathcad  бағдарламасы 

қолданылды. Есептеулер нәтижесі 2.13 суретте көрсетілген. 

 

 

 

2.13 Cурет – Mathcad бағдарламасында есептеу 

 

 

 

 

 

 

60 

 

 

3 ӨМІРТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ  

 

 

3.1 Қауіпті және зиянды факторларды талдау 

 

Дипломдық  жобада  өрт  қауіпсіздігіне  қарсы  жүйені  орнату  және  жүзеге 

асыру  қарастырылады.  Алайда  жүйені  жұмыс  жасау  принципі  сымсыз  ZigBee 

технологиясы арқылы іске асады. Бұл жүйені жүзеге асыру үшін аппараттық – 

бағдарламалық  комплекс,  қызмет  көрсету  және  эксплуатациялауға  арналған 

құрылғылар қажет. 

Адамның еңбек ету жағдайы белгілі бір өндірістік орта жағдайында өтеді, 

гигиеналық  талаптарды  орындамаған  жағдайда  адамның  денсаулығына  және 

жұмысқа  қабілеттілігіне  қолайсыз  жағдай  туғызады.  Өндірістік  орта-  кәсіптік 

жұмыспен  байланысты,  адамды  сыртқы  қоршаған  орта  бөлігі  секілді,  қауіпті 

фактор деп аталатын, табиғи-климаттық факторлар және әртүрлі факторлардан 

құралады.  

Еңбектің  коллектив  ортасында  кездесетін  еңбек  ету  мінезі,  оның 

ұйымдастырылуы, 

бір-бірімен 

қарым 

қатынасы, 

жұмыс 

орнының 

ұйымдастырылуы  адамның  денсаулығына  және  жұмысқа  қабілеттілігіне 

қолайсыз әсер етуі мүмкін. Осыған байланысты еңбек ету гигиенасы “өндірістік 

қауіптілік” туралы түсінігін анықтайды.  

Еңбек  ету  жағдайы  –  өндірістік  орта  факторларында  адамның  еңбек 

процесі орындалатын іс-әрекеті қолайсыз өндірістік факторы болып табылады. 

Қолайсыз  өндірістік  факторлар  физикалық,  химиялық,  биологиялық  болып 

бөлінеді.  Қауіпті  өндірістік  факторлар-жедел  аурулар  мен  немесе  кенеттен 

денсаулық жағдайының тез нашарлауына немесе  өлімге әкелетін орта факторы 

немесе  еңбек  пісроцесі  болып  табылады.  Іс  –  әрекеттік  ұзақтығына  және 

көлемдік  мінездемесіне  байланысты,  жеке  қолайсыз  өндірістік  факторлар 

қауіпті болуы мүмкін. Еңбек ету процесінің факторлары: 

Еңбек 

ауырлығы 

– 

іс-әрекетті 

қамтамасыз 

ететін, 

ағзаның 

функционалдық  жүйесіне  (тыныс  алу,жүрек-  қантамыр,)  және  тірек-қимыл 

аппаратына ауырлық түсуімен көрінетін еңбек ету процесінің сипаты.  

Еңбек ауырлығы физикалық, динамикалық, күшпен, ауырлықты көтеретін 

массамен,жалпы  стереотиптік  жұмыс  әрекетінің  санымен,статикалык  күштің 

көлемімен,  жұмыс  формасының  пайызымен,  еңкею  корпусының  деңгейіне, 

кеңістікке кірумен байқалады. Еңбек жүктемесі - бұл ООЖ, сезім мүшелеріне, 

жұмысшының  эмоционалдық  сферасына  ауырлықтың  күштің  әсер  етуімен 

анықталатын  еңбек  процесінің  сипаттамасы.  Еңбек  жүктемесін  анықтайтын 

факторларға  жатады:  интеллектуалды,  сенсорлы,  эмоциональды,  күштер, 

күштің монотонды деңгейі, жұмыс режимі. Кәсіптік қауіп-қатер өндірістік орта 

факторларымен  еңбек  процесінің  қолайсыз  әсерінің  нәтижесіне  денсаулық 

жағдайының  нашарлау  мүмкіндігінің  жоғары  болуы.  Кәсіптік  қауіп-қатерді 

бағалау- жұмысшылардың жұмысқа қабілеттіліктің жұмсалуы және денсаулық 

жағдайының көрсеткішіне соңғы экзпозициялық тіркеу бойынша жүргізіледі.  

61 

 

 

Уақытпен қорғау – жұмысшыларда еңбек процесі мен өндірістік ортаның 

қолайсыз  факторларына,  қауіпті  іс  -  әрекетті  төмендету  арқылы:  ішкі 

ауысымдық  үзілісті  енгізу,  еңбек  күнін  қысқарту,  демалыс  уақытын  ұзарту, 

берілген  жағдайда  жұмыс  өтілін  шектеу.  Еңбек  жағдайында  қауіпті  және 

қатерлі  факторлардан  басқа  өндірістік  жағдай  және  еңбек  сипатымен 

анықталады. БҰҰ мәліметі бойынша жер шарының 45% тұрғыны, яғни 3 млрд 

адам әлемінің жұмыс күшін құрайды.  

Сол  күш  қоғамның  материалдық  және  экономикалық  негізін  құрайды. 

Жұмысшылардың денсаулығын сақтау - бұл тұрақты әлеуметтік-экономикалық 

дамудың  кепілі.  Алайда  НТП  жұмысшыларға  өндірістік  факторлардың  зияны 

бар  екенен  жоқтамайды.  Қазіргі  таңда  қауіпті  факторлар  100  мың  химиялық 

заттар кәсіптік патологияны шақыруға қабілетті, 50 жуық физикалық сипаттағы 

факторлар, 200 жуық биологиялық шығу тегі, сонымен қатар физикалық және 

психикалық жүктемелер. ДДҰ мәліметтері бойынша ғаламшар тұрғынының 40-

50  %  жұмыс  қауіпіне  ұшырайды,  зиянды  факторлармен  байланысты  және 

күнделікті өндірісте келеңсіз жағдайлар 120 млн жуық кездеседі, олардың 200 

мыңнан кәбісі өліммен аяқталады. Сонымен бірге тіркеуге олардан 65-тен 157 

млн-ға  дейін  жаңа  кәсіптік  аурулар,  олардың  өсуі  жоғарлауда.  АҚШ  та 

зерттеулер  бойынша  еңбек  ағымы  жағдайында  1%  өледі,  6%  мүгедек  болып 

қалады, 68% жарақат алады. Бұл елде күн сайын 300 мың жаңа кәсіптік аурулар 

тіркеледі.  Күнделікті  500  ерлер  және  әйелдер  келеңсіз  жағдайлар  кесірінен 

үйлеріне қайтпай қалады, 42% жұмысшылардың ЕЭС еңбектің жоғары ритміне 

шағымданады,  ал  жұмыссыздықтың  қаупі  және  еңбекке  қабілеттілігін 

жоғалтудан  қорқу  үлкен  жастағы  жұмысшыларда  стресстің  дамуына  алып 

келеді.  Евросоюз  елдерінде  200-ден  7500  жағдай  1000000  қызметкерлерде, 

солардың  10%  қауіпті  топқа,  еңбекке  қаблеттіліктің  жоғалуы  ағымында  60 

жұмысшы  күніне  және  оданда  көп,  1-7%  түгелдей  мүгедек.  Алдын-алу 

шараларын  ұйымдастыру  кезінде  барлық  зияндылықты  зерттеу  қажет. 

Өндірісте  және  ауылшаруашылыкта  қазіргі  заманғы  энергия  түрлері, 

химиялық-  синтетикалық  материалдар,  еңбектің  интенсификация  жүктеменің 

өсуі кәсіптік ауруларды туғызуға мүмкіндік беред 

Өндірістік  ортаның  факторлары  оператордың  жұмыс  істеуіне  және 

функионалдық  жағдайына  айтарлықтай  әсер  етеді.  Өндірістік  ортаның 

факторлары қауіпті және зиянды болып бөлінеді. 

Қауіпті  және  зиянды  өндірістік  ортаның  факторлары  табиғаттың 

жағдайына байланысты келесі түрде бөлінеді: 



 

Психофизиологиялық факторлар; 



 

Физикалық  факторлар  (ауа  температурасы,  ауа  ылғалдылығы  және 

қозғалысы,  иондамаушы  электромагниттік  сәулелер  (ультракүлгін,  көзге 

көрінетін,  инфрақызыл,  лазерлік,  микротолқынды,  радиотолқынды,  жіңішке 

толқынды)  статикалық,  электрлік,  электромагниттік  өрістер,  иондаушы 

сәулелер, шу, діріл, ультрадыбыс, инфрадыбыс, жарықтану т.б.); 



 

Химиялық  факторлар  (газдар,  булар,  аэрозольдар).  Бұл  факторлар 

жалпы улы, тітіркендіретін, канцерогенді, мутагенді әсер етеді: