Тақырып Жер бағалаудың арналуы, міндеттері және сипаттамасы

Сол шаралардың ішінде ең маңыздылары болыптопырақтардың құнарлығын арттыру, су және жел эрозиясынан,қайта тұзданудан, құрғаудан, өнеркәсіптастандыларымен ластанудан сақтау және жерлерді бастапқы қалпынакелтіру шаралары болып табылады. Бұл мәселелерді шешуүшін еліміздің жер қорларының сапалық жай-күйі туралытолық, сенімді ақпарат жинақталуы және болуы керек.

Мемлекет жер пайдаланушыларды топырақтардың құнарлығынарттыру бойынша нәтижелі шараларды жүргізуге, олардыңжел және су эрозияларына қарсы жүргізілген, ұйымдастыру-шаруашылық, агротехникалық, гидротехникалық шаралардыжүзеге асыруға, сондай-ақ тұзданудың, ластаудың, батпақтанудың және басқа да жерлердің жай-күйін төмендететін процестердің алдын алу кешенін жүзегеасыруды талап етеді. Бұл шаралар жүзеге асыру жер алқаптарыныңсапалық жай-күйін жан-жақты зерттеу және есепкеалуға негізделеді.

Қазақстан Республикасы үкіметі белгілеген қаулысы; /06.06.1996 ж. №710/ бойынша мемлекеттік жер кадастры Қазақстан республикасының табиғи, шаруашылық, құқықтық жағдайы туралы, жер учаскелерінің орналасқан жері, көлем мен шекарасы, олардың сапалық сипаты, жер учаскелерінің есепке алынуымен бағалануы туралы мәліметтердің, өзге де қажетті мәліметтердің жүйесі болып табылады.

Жер кадастрын жүргізудің ең маңызды шарты координаттардың, биіктіктердің, картографиялық проекциялардың, классификатор, код, кіру және шығу форматтарыныңбірыңғай мемлекеттік жүйесін қолдану жолыменақпаратты өзара сәйкестендіру принципін қамтамасыз ету болып табылады.

Кадастр мәліметтер топографиялық-геодезиялық, аэро-ғарыштық,картографиялық,жерді үйлестру, инвентаризациялық, топырақтық, геоботаникалық, бағалаулық және басқа зерттеу мен іздестіру жүмыстарын жүргізуарқылы қалыптасады.

Кадастрде әр жер учаскесі үшін физикалықсипаттамалары келтіріледі. Олар учаскені кеңістікте бөліп көрсетеді, оның орнын, мөлшерін анықтауға, сондай-ақ жерді құндықбағалауға мүмкіндік береді. Жер учаскелері туралы мәліметтержер кадастрлік карталарда да келтіріледі,оның кадастрлікнөмірі, орны, шекарасы, жазулары айқындалады.

Мәліметтер тиісті әкімшілік аудан деңгейінде жинақталады. Онда учаскенің кадастрлік нөмірі, жеке немесе заңды тұлға /жер учаскенің құқықтық субъектісі/ аты, атқарушы органдардың хаттамалары, орны, мөлшері, бағалық құны, нысаналы арналуы, бөліну, бөлінбеуі, сервитут, пайдалану жөнінде шектеу туралы мәліметтер көрсетіліп, сақталынады. Бұл мәліметтер меншіктеу түрлері, жерсанаттары аудандар, облыстар, қалалар, республика бойынша жүйелендіріледі.

Негізгі жүйелер: жылжымайтын мүлік обьектілерін қалыптастыру, жылжымайтын мүлік обьектілерін мемлекеттік есепке алу, аналитикалық-ақпараттық;

Көмекші жүйелер: басқару ведомоства аралық қатынастарын, іс жүргізу;

МЖК қамтамасыз ету жүйесі сервисы.

Ақпараттық әсері өзара элементтердің негізгі және көмекші жүйе тиіс жүзеге асыруға (жылжымайтын мүлік органдарын басқаруда ұйымдастыру ерекшеліктеріне тәуелді) синхронды негізінде жалпы база мәліметтері құрылымымен келісілген немесе синхронды форматтармен алмасу негізінде.

Жүйе астына қалыптастыру обьектілерді жылжымайтын мүлік қамтамасыз етуі тиіс;

Негізгі кадастрдың мақсаты – кадастрленетін жер учаскесі,аудан, облыс жерлерінің табиғи, құқықтық, шаруашылық жағдайы туралы алғашқы мәліметтерді алу. Мұнда алқаптардың көлемі, құралы, сапалық сипаттамасы, жерлердің пайдалануы, шығындар және т.б. мәліметтерден тұратынқұжаттар, материалдар жинақталып, олардың толықтығыдұрыс талданады. Керек болса толық және сенімді мәліметтерді алу мақсатымен қосымша жұмыстар орындалып,материалдар түзетіледі. Осы мәліметтер негізінде мемлекеттікжер кадастры құжаттарына алғашқы жазу түсіріледі.

Сонымен, негізгі кадастр жүргізу нәтижесінде жер қорыныңмөлшерлері, олардың негізгі санаттары бойынша үлестіріледіжәне бағалау туралы мағлұматтар алынады. Негізгі кадастржерлерді түсіру, зерттеу, жазу, бағалау бойынша көпаумақты, қомақты жұмыстарды жүргізумен байланысты.Топырақтық және геоботаникалық зерттеулер ведомстволық бағыныштыққа қарамай, кадастр талаптары бойыншамемлекеттік бағдарламамен кәсіпорындарда, ұйымдарда және мекемелерде орындалады.

Жерлерді күнделікті есепке алу міндетіне, үлестіру жерлердің сапалық жай күйі және пайдалануы туралы өзгерістері мәліметтерін анықтап, жер кадастрлік құжаттарға түсіру, сондай-ақ жаңа жер учаскелері туралы мәліметтердіжазу

Негізгі құжат рәсімінің тізімін, сол құжаттарға кіретін мәліметтер құрамын Жер қорларын басқару Агенттігі Қазақстан Республикасы Үкіметінің бекітуіне ұсыныс жасайды. ҚР Үкіметінің «Мемлекеттік жер кадастрын жүргізу тәртібі» туралы қаулысы бойынша негізгі жер-кадастр құжаттарына мыналар жатады:

1. Жер учаскесінің жер-кадастрлік ісі.

2. Ауданның /қаланың/ мемлекеттік жер-кадастірлік кітабі.

3. Жер-кадастрлік картасы.

Тиісті жазулардың заңды негізі ретінде қүжаттар жерлердің барлық санаттары бойынша кадастрлік құжаттарды жүргізу тәртібін белгілейді. Ол құжаттар ҚР Үкіметінің қаулысы, атқарушы органдарының шешімдері.

Жер кадастрында тағы арнайы есептік құжат жүргізіледі. Ол текстік құжатқа жатады. Оған қосымша картограммалар,диаграммалар, жоспарлы-картографиялық материалдар тіркеледі. Жер кадастрының әр сатысында – жер учаскесі,кәсіпорын, аудан, облыс, республикалық мәліметтербойынша белгілі байланысы бар тиісті құжаттар толтырылады. Қосымша кадастрлік құжатта негізгі жер кадастірлік құжатта бар материалдарға қосымшалар және түсініктемелеркелтіріледі. Мағлұматтарды алу және кадастрлік құжатты толтыру үшін алғашқы құжаттардың мәліметтеріпайдаланылады. Оларға түсіру және зерттеу, жоспарлардытүзеу материалдары, түтендеу, жерді үйлестіру, ормандыүйлестіру, мелиорация және т.б. мәліметтер жатады. Жер кадастырыныңкейбір бөліктерін жүргізу үшін қажетті кадастрлікқұжаттардың және материалдардың, жұмыстардың түрлері:

1. Жер учаскелерін тіркеу – зандық және нормативтік құжаттар,жер учаскелеріне құқықтарды рәсімдеу және табыстаутәртібі, құжаттардың рәсімі, жерлерді бөліп беру, шекараларды, аудандарды, алқап құралдарын, бөлінуін, ауытпалықтарын және пайдаланудағы басқа шектеулерді анықтау, картографиялық жұмыстар;

2. Жерлерді есепке алу – тіркеу мәліметтері, есепке алу, жәнеберу құжаттары, картографиялық материалдар, бонитеттеу,жерлерді бағалау мәліметтері, жер учаскелері, санаттары,алқап түрлері, қүқық субъектлері бойынша есепке алуды жүргізу;

3. Жерлерді бағалау – жерлерді аймактау, топырақтарды бонитеттеу, жерлерді бағалау әдістемесі, жерлерді есепке алу мәліметтері, топырақтық геоботаникалық зерттеу, ізденіс материалдары;

4. Жер кадастрының автоматтандырылған жүйесі – компьютерлік техникамен қамтамасыз ету, жекешелеп оқыту, кадастрлық жұмыстардың барлық түрлерін бағдарламамен қамтамасыз ету.

1-кесте. Жер кадастрының құрамдық бөліктері

2-кесте. Ммемлекеттік жер кадастрының құрамы және мазмұны

Жер кадастрының көп функциялық байламы жеручаскесін сипаттаушы мәліметтер жиынтығынан /құнарлық,топырақ және өсімдік жамылғысы, геоморфология,гидрология, орналасуы, экологиялық жағдайы және т.б./,жерлерді сан және сапалық есепке алудан кадастр ақпаратынжинауын, сақтауын, беруін /жер учаскелерінің, кварталдарының, аудандардың, қалалардың, облыстардың,Республиканың электрондық карталарымен қоса/ қамтамасыз ететін автоматтандырылған жүйені жүргізуден, жер туралы есеп жасау және есеп беруден тұрады.