44
Неше дөңгелек қойдың? (4)
Қалай білдік? (6—2)
«2-ге артық» делінсе, неге азайттық ? (дөңгелектерге қарағанда
шаршылардың 2-еуі артық, демек, шаршыларға қарағанда
дөңгелектердің 2-еуі артық).
6 - 2=4 (д. )
Шаршылар 6, ал оның саны үшбұрыштардан 2-еуі кем
болатындай етіп, екі қатарға шаршылар мен үшбұрыштарды
орналастыр.
Неше үшбұрыш қойдық? (8)
Қалай білдік? (6+2)
2-еуі кем десе, неге қостық? Үшбұрыштардан шаршылардың 2-
еуі кем, демек, үшбұрыштардың шаршылардан 2-еуі артық.
6+2=8 (үшб.)
ә) Есептердің шешуімен таныстыру.
«Даниярдың
7
машинасы
бар,
ал
бұл
Дәуреннің
машиналарынан 3-еуі артық. Дәуреннің неше машинасы бар? »
«Айнұрдың
5
қуыршағы
бар,
ал
бұл
Гүлнұрдың
қуыршақтарынан 2-еуі кем. Гүлнұрдың неше қуыршағы бар?»
Есепті талдауда ізделінді санның берілген дерекген артық не кем
екенін анықтау қажет.
Дәуреннің неше машинасы бар екенін табу керек. Егер
Даниярдың Дәуреннен 3 машинасы артық болса, демек, Дәуреннің
Даниярдан 3 машинасы кем, яғни 7 - 3=4 (м).
Айнұрдың неше қуыршағы бар екенін табу керек. Егер
Айнұрдың Гүлнұрдан 2 қуыршағы кем болса, демек, Гүлнұрдың
Айнұрдан 2 қуыршағы артық, яғни 5+2=7 (қ).
б) Есепті шешу білігін бекіту қарастырылатын есептерді
шатастырып алмау мақсатын көздейді.
«Асанның 7 қояны бар, ал Үсеннің одан 2 қояны артық. Үсеннің
неше қояны бар?»
7+2=9 (қ.)
«Ержанның 10 қояны, ал Арманның 6 қояны бар. Ержанның
неше қояны артық?»
10 - 6=4 (қ.)
Екі есепте де «артық» сөзі бар, неге әр түрлі амалмен
шығарылады?
45
«Ағасы 5 жаста, ал ол қарындасынан 2 жас үлкен. Қарындасы
неше жаста?»
5 - 2=3 (ж.)
«Інісі 10 жаста, ал апайы одан 3 жас үлкен. Апайы неше жаста
?»
10+3= 13 (ж.)
Жанама түрде анықталған есептерді тура түрде анықталған
есептерге түрлендірумен байланысты және керісінше, жаттығуларды
орындау пайдалы
4. Санды бірнеше есе арттыру және есе кемітуге арналған
есептер (тура түрі).
а) Дайындау: «есе артық» және «есе кем» қатынастарының
мағынасын ашуға бағытталған («М— 3», 38, 39-беттер).
«Сол жаққа 4 дөңгелек, ал оң жаққа 4 дөңгелектен 2 рет қой.»
1 рет 4-тен сол жақта қанша болса, 2 рет сонша
дөңгелек
Мұны оң жақтағы дөңгелектер сол жақтағыдан 2 есе артық, ал
сол жақтағы дөңгелектер оң жақтағы дөңгелектерден 2 есе кем деп
айтады.
Оң жақта неше дөңгелек бар? (4-тен 2 рет)
Оң жақта неше дөңгелек барын қалай табамыз?
4+4=8 (д.)
4 . 2=8 (д.)
Қорытынды: 2 есе артық болуы үшін соншадан 2 рет алу керек
немесе 2-ге көбейту.
«Бір қатарға 6 шаршы, екінші қатарға одан 3 есе кем шаршы қою
керек »
Егер екінші қатарда 3 есе кем болса, бірінші қатардағы
шаршылар туралы не айтуға болады? (Олар 3 есе артық
болады)
Ендеше, бірінші қатарда екінші қатардағыдай соншадан
3 рет болуы керек.
Екінші қатарда нешеу болуы керек екенін қалай білуге болады?
(6-ны 3-ке бөлу керек, 2 шығады.)
Осыны дөңгелектердің көмегімен орындандар.
46
6:3=2 (ш.)
Әр бөлікте 2-ден болады, ендеше екінші қатарда 2 шаршы болуы
керек.
Қорытынды: 3 есе кем сан шығу үшін берілген санды 3-
ке болу керек.
Шаршы нешеу
? (2) («М— 3», 38-бет).
Үшбұрыштар ше? (6)
2 шаршыдан неше рет алынған? (бір рет)
Үшбұрыштардың саны шығу үшін 2-ден неше рет алу
керек? (2-ден 3 рет)
6 шығу үшін 2-ден неше рет алу керек? (2-ден 3 рет)
Демек, үшбұрыштар шаршылардан неше есе артық? (3
есе артық)
Әр бөлікте 2 үшбұрыштан болу үшін дөңгелекті неше тең
бөлікке бөлу керек? (3 бөлікке).
6-да 2 неше рет бар? (2-ден 3 рет)
Шаршылар үшбұрыштардан неше есе кем? (3 есе кем)
Берілген саннан 3 есе кем санды табу үшін қандай амал қолдану
керек? (бөлу амалын 6:3=2).
ә) Есепті шығарумен таныстыру.
«Мектеп ауласында 4 алмұрт ағашы бар, ал алма ағашы одан 2
есе артық. Мектеп ауласында неше алма ағашы бар ?»
«2 есе артық» нені білдіретінін анықтау (4-тен 2 рет) («М-3». 38-
бет).
Есеп көбейту амалымен шығарылады.
4 • 2=8 (алма ағашы) (4-ті 2 рет алу)
47
«Алма ағашынан 6 шелек алма, ал алмұрт 2 есе кем
жиналды.Неше шелек алмұрт жиналды?»
Алмұрт 2 есе кем, демек, алмұрт қанша болса, алма соншадан 2
рет
Неше шелек алмұрт жиналғанын білу керек, ол үшін 6-ны 2-ге
бөлу керек, ендеше есеп бөлу амалымен шығарылады. 6 : 2=3 (ш )
5 .Еселік салыстыруға берілген есептер.
а) Дайындық — «есе артық» және «есе кем» қатынастарының екі
мағынасын меңгеру (жоғарыда қарастырылған): егер бір сан
екіншісінен бірнеше есе артық болса, онда екінші сан біріншіден
сонша есе кем.
Дөңгелектер шаршылардан 2 есе артық, демек, шаршылар
дөңгелектерден 2 есе кем.
Практиқалық жұмыс бір қатарға 8 үшбұрыш, ал екіншісіне 2
үшбұрыш қою және екіншіге қарағанда бірінші қатардағы
үшбұрыштар неше есе артық екенін білу. Ол үшін бірінші қатарда
екі-екіден неше үшбұрыш бар екенін анықтаймыз, сондықтан 8
үшбұрышты 2-ге бөлеміз. 2-ден 4 рет болады, ендеше екіншіге
Достарыңызбен бөлісу: | 
