-бұл негізгі капиталдың жаңарту интенсивтілігінің коэффициенті,ол жаңа еңгізілген негізгі капиталдың жойылған үлесінің орнына келуін сипаттайды.Осы коэффициенттің өсуі негізгі капиталдың ауысу интенсивтілігінің төмендеуіне алып келеді және керісінше.Арақатынасы: бір жылға (периодтағы) арналған негізгі капиталдың динамикасын көрсетеді.
Амортизациялық аударымдар негізгі капиталдың ішінара қалпына келтірілуін қамтамасыз ету керек, ол жөндеу жұмыстарын жаңғыртудың капиталдық кірісінде жүзеге асырылады.Өнімді өткізуіне қарай амортизациялық аударымдар амортизациялық қорда қорланады.Амортизациялық қорда тағайындау-істен шыққан негізгі капиталдың толқ қалпына келтірілуін қамтамасыз ету.
Амортизация көрсеткіштері қалай белгіленеді?
Амортизациялық аударымдар өнімінің өзіндік құнына жатады.
1.Амортизациялық аударымдардың (А) жылдық сомасы:
а)егер жөндеу жұмыстарын жаңғыртулар болмаса,онда
А=
Мұндағы: t –негізгі капиталдың кызметінің нормативті мерзімі;
ә)егер жөндеу жұмыстарын жаңғыртулар болса,онда
А=
Мұндағы: ЖЖҚ-жөндеу жұмыстарының құны,
ЖЖШ-жаңғыртуларға жұмсалған шығындар.
2.Амортизацияның жылдық нормасы (Na,%)
Na= немесе Na=;
3.Амортизацияның жалпы сомасы ∑ А = бастапқы күн-капиталды жөндеу жұмыстарының құны + жаңғырту шығындары-жойылған құн, ∑ А =БҚ+ЖЖҚ+ЖШ-Ж, яғни БҚ=∑ А- ЖЖҚ-ЖШ+Ж.
ҰШЖ бойынша негізгі капиталдың тұтынылуы (НКТ)-есептік кезеңге арналған өндірісте пайдаланылатын негізгі капиталдың физикалық және моральдық тозуы немесе кездейсоқ зақымдануы нәтижесінде құнының азаюы.Негізгі капиталды тұтынуға кіретіндер:
-берілген кезеңде тозу нәтижесінде тұтынылған негізгі капитал құнының бір бөлігі (амортизациялық аударымдар түрінде);
-жойылған негізгі капиталы амортизацияланып бітпеген минус құнды металлом және басқа да материалдардың құндылықтары;
-сақтандыруға мүмкін болатың негізгі капиталдың жоғалуы нәтижесіндегі зиян мөлшері таза сақтандыру төлемдерінің сомасына тең болады.
Негізгі капиталдың бар болуының көрсетккіштері қаңдай?
Негізгі капитал- бұл моменттік (сәттік) көрсеткіш.Сондықтан негізгі капиталдың қолда бар болу көрсеткіштері:
1.Ай, жыл басына негізгі капиталдың құны (НКж.б.)
2.Ай, жыл аяғына негізгі капиталдың құны (НКж.а.)
3.Периодтағы (жылдық )негізгі капиталдың орташа құнының бар болу (НК) себебі, олардың түсімі мен шығынына байланысты есепті кезең ішшінде негізгі капиталдың қозғалыстары жүреді.
Статистика негізгі капиталдың орташа жылдық құнын не үшін қолданады?
Орташа жылдық көрсеткіштің мөні мынада:
1.Амортизацияның сомасын анықтауға қолданылады;
2.Негізгі капиталдың пайдаланылу көрсеткіштерін анықтауға қолданылады.“Орташа шаманың” формулалары 2.3.тақырыпта бекітілген.
Негізгі капиталдың кеңейтілген ұдайы өндірісі негізгі капиталдың ұдайы өндірісінің капитал салымы ретінде қамтамасыз етіледі.Капитал салымы-жаңарту үшін, сонымен қатар кеңейтуге, негізгі капиталды техникалық жабдықтармен қайта қамтамасыз етуге арналған шығындар.
Кеңейтілген ұдайы өндірістің көрсеткіштері:
1)Негізгі капиталдың жаңару және істен шығы сомалары;
2)Негізгі капиталдың жаңару және істен шығу коэффициенттері;
3)Кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі- негізгі капиталдың абсолютті өсімі;
4)Күрделі қаржы жұмсалымының көлемі және құрылымы;
5)Жаңа негізгі капиталдың іске қосылуы;
6)Кеңейтілген кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі ×100
ұдайы өндірістің = ____________________________________
үлесі(%). ұдайы өндірістің жылдық көлемі
Негізгі капиталдың жаңару көрсеткіштерінің мәні неде?
Негізгі капиталдың жаңару көрсеткіштері мынаны спматтайды:
1)Негізгі капиталды өсу көлемін.
2)Жаңа негізгі капиталдар құру үшін күрделі қаржы жұмсауға бағытталған қаражаттың азаюын.
Достарыңызбен бөлісу: |