Барлығы – 135 сағат

Х жоспары 500 * 15,5 = 7750 мың тг

Х фактілі 510 * 15,4 = 7854 мың тг.
Ауытқу 7854 – 7750 = 104 факторлардың әсері

өндіріс көлемінің өсуі (510-500) * 15,5= 155 мың тг.

өзіндік құнның азаюы (15,4 – 15,5)* 510 = 51000 тг.
2. Өндіріс шығындары

У жоспарлы 300 * 20= 6000мың тг.

У фактілі 283* 20,3 = 5745 мың тг.
Ауытқу 5745 – 6000= 255 мың тг.

өнріріс көлемінің өсуі (283- 300) *20 = 340 мың тг.

өзіндік құнның азаюы (20,3-20,0) 20,3 = 84,9 мың тг.

Негізгі қорлар жағдайының бағасы негізгі өндірістік қорларды пайдалану деңгейін талдау.

Тапсырма № 1.

Кестенің мәліметтеріне қарап, мыналарды анықтаңыз.

Ауытқу:

30500 – 29000 = 1500 мың теңге.

Төмендегі кестенің мәліметтеріне қарап, кәсіпорынның негізгі қорлардың жағдайына талдау жасау.

Анықтау керек:

1. жыл соңындағы негізгі қорлардың жаңару коэффициентін.

2. жыл басындағы және жыл соңындағы негізгі қорлардың тозуының коэффициентін.

3. жыл басындағы және жыл соңындағы негізгі қорлардың жарамдылық коэффициентін.

Қорытынды жазыңыз. Есептің шешуін кестеде бейнелеңіз.

1.Жыл соңындағы К_ж = НК_ж / НК _ж.с. = 27500 / 28600 = 0,96.

2. жыл басындағы К_т = Т/ НКб = 4520 / 27500 = 0,16.

Жыл соңындағы К_т = 5630 / 28600 = 0,20.

3. жыл басындағы К_ж = НКб – Т / НКб = 27500 – 4520 / 27500 = 0,83.

Жыл соңындағы К_ж = 28600 – 5630 / 28600 = 0,80.

“Кәсіпорынның негізгі қорларының жағдайы мен қозғалысын талдау”

Тапсырма №3.

Кестенің мәліметтері бойынша негізгі қорлардың қозғалысына талдау жасаңыз.Тиісті коэффициенттерді есептеп,қорытыңды жазыңыз.

НҚ ж.с = НҚ ж.б. + НҚе – НҚш

НҚж.с = 1674,8 +400 -80 = 1994,8 мың теңге

НҚқ.қ = 1674,8 - 420 = 1254,8 мың теңге

1) К = НҚб – Т / НҚб = 1254,8/1674,8 = 0,75

2) Ке = НҚе / НҚж.с = 40/1994,8 = 0,20

3) Кт = Т / НҚб = 420/1674,8 = 0,25

4) К жаңа = НҚж / НҚж.с = 380/1994,8 = 0,19

5) Кш = НҚш / НҚж.б = 80/1674,8 = 0,05.

Қорытынды:Кәсіпорынның негізгі қорлары ж.б.- 1674,8 мың теңге ал ж.с. – 1994,8 мың теңге.Жыл ішінде кәсіпорынға 400 мың теңге көлемінде негізгі қорлар келіп түскен және 80 мың теңге тұратын негізгі қорлар есептеп шығарылған.Мұны ену к шығу коэфицентінен артық болуы дәлелдеп отыр. Енгізілген негізгі қорлардың ішінде 380 мың теңге тұратын бөлігі жаңа болып табылады.

Тозу коэффиценті 0,25 –ке тең, яғни негізгі қорлардың жыл ішінде 25 % тозған.Соған сәйкес қалған 75 % жарамды болып табылады.Жарамдылық коэффиценті 0,75 –ке тең.

Тапсырма №4.

Төмендегі кестеде берілген мәліметтер бойынша мына көрсеткіштерді есептеңіз:

1.Негізгі қорлардың жаңару коэффиценті

2.Шығу коэффиценті

3.Тозу коэффиценті

4.Жарамдылық коэффиценті.

Қорытынды жазыңыз.

1.Қор қайтарымдылығы

2.Қор қайтарылымының өзгерісі мен негізгі қорлардың өзгерісінің өнім көлеміне әсерін анықтаңыз.

Қорытынды жазыңыз.

Қор қайтарымдылығы

Ө.ж.

ҚҚ = 12591/12558 = 0,10 теңге

ҚҚ = 16599/110443 = 0,15 теңге

(0,15 – 0,10) · 110443 = 5522,15 мың теңге

(110443 – 122558) · 0,10 = -1211,5 мың теңге

Тапсырма №5.

Келесі жылы 450500 мың теңге өнім өндіріліп, 430,900 мың теңге тұратын өнім өткізілмек.Негізгі қорлардың орташа жылдық құны 60000 мың теңге, срның ішінде құрылғылардың орташа жылдық құны 36600 мың теңге құрайды.Негізгі қорлардың,соның ішінде құрылғылардың қор қайтарымды-лығын өндірілген және өткізілген өнім көлемі бойынша есептеңіз.

Өндірілген өнім көлемі бойынша:

1.ҚҚ = 450500/60000 = 7,508 теңге

ҚҚ = 450500/36600 = 12,308 теңге

Өткізілген өнім көлемі бойынша:

1.ҚҚ = 430900/60000 = 7,182 теңге

ҚҚ = 430900/36600 = 11,773 теңге.

Ө.ж.

Е.ж.

Қорытыңды: Кестенің мәліметтеріне қарап,өнім шығару көлемі өткен жылы- 70320 мың теңге, есепті жылы -81630 мың теңге.Ауытқу-11310 мың теңгеге өскен.

Негізгі қордың құны өткен жылы-42480 мың теңге,есепті жылы-42530 мың теңге.Яғни -50 мың теңгеге көбейген.

Қор қайтарымдылығы өткен жылы -1,65 теңге,есепті жылы -1,91 теңге, яғни 0,26 теңгеге өскен.Тиімді ме?

Қор қайтарымдылығның өскені кәсіпорын үшін тиімді.Себебі негізгі қордың әр теңгесіне шаққандағы түсім өскендіктен.
Қаржылық жағдайды бағалау үшін әрбір тақырып бойынша алынған практикалық дағдылар, түсініктерді бекітуді «Плассервис» ЖШС-нің құжаттарының деректері негізінде талдайық.

«Плассервис» ЖШС-нің активтері мен олардың құрастырылу көздерін талдау.

Фирманың қаржылық жағдайын талдау қаржылық ресурстардың активтерге орынды және дұрыс салынғандығына байланысты. Кәсіпорынның қызмет ету барысында активтер мен олардың құрылымының шамасы әрдайым өзгеріп отырады. Кәсіпорынның ағымдағы қаржылық жағдайын сипаттайтын негізі құжат баланстық есеп (баланс) болып табылады. Өз алдына ол кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметін толықтай сипаттамағанымен, дегенмен әр мезеттегі баланстарды салыстыру оның жағдайының динамикасын және белгілі бір датадағы жағдайын бейнелейтін қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Кәсіпорын балансының міндеті келесілерден тұрады:

- белгілі бір мезеттегі кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау;

- қаржылық жағдайдың динамикасымен ағымдағы қызметтің

тиімділігін талдау.

Кәсіпорынның мүліктік потенциалын қаржылық бағалау баланстың активінде көрсетілген. Бұл ретте кәсіпорынның құралдары жайында сөз болып отыр. Олар кәсіпорынға меншік құқығы негізінде тиесілі немесе келісім-шартқа сәйкес меншік құқығы болашақта кәсіпорынға өтетін және осыған байланысты кәсіпорын балансына қойылатын құралдар. Яғни, кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржылық ресурстардың активтерге дұрыс және орынды салынуына айтарлықтай дәрежеде тәуелді. Кәсіпорынның қызметі үрдісінде активтердің де және олардың құрылымының шамасы да әрқашан өзгеріп отырады. Құралдар мен олардың қарастырылу көздерінің құрылымындағы болған сапалық өзгерістер, сондай-ақ бұл өзгерістердің динамикасы туралы неғұрлым жалпы түсінікті есеп беруді тікелей талдау көмегімен алуға болады.

Тікелей талдау – баланс баптарын жалпылама қорытынды көрсеткіштердің құрылымын сипаттайтын қатысты шамалар (үлес салмақтары) тұрғысынан көрсету.

«Плассервис» ЖШС-нің 2007 жылғы тікелей балансы қарастырылады.

2007 жылға агрегирленген балансты тікелей талдау.

№ 5 кестеде көрсетілген деректер, 2007 жылы кәсіпорын балансының активтер құрылымы нашарлағанын көрсетеді. Ұзақ мерзімді активтердің активтер құрылымындағы үлес салмағы 35,5%-ға дейін, жылдың аяғында 84232 теңгеге кему тенденциясы байқалады, бұл кәсіпорынның, қызмет көрсетуге мамандануын ескере отырып, сол себепті дебиторлық бережақтың 70768 теңгеге артқандығын ал үлесі 21,3–ке көбейгенін көрсетеді.

Баланс пассивінің құрылымы жақсарған. Филиалдың меншікті капиталының сомасы 6,9%-ға ұлғайған, соның есебінен міндеттемелер сомасы 6,9%-ға азайған.

«Плассервис» ЖШС-нің 2008 жылғы агрегирленген балансты тікелей талдау

2008 жылды 2007 жылмен салыстырғанда мүліктік жағдайда өзгерістер болды № 6 кестеден алынған деректерден көріп отырғанымыздай, 2008 жылы кәсіпорын балансының құрылымы өзгерген, көбіне бұл баланс активіне қатысты, баптардың көп бөлігі оң мәнге ие. Дебиторлық бережақтың үлес салмағы аяғына көбейген 1279750 теңгені құрады. Бұл бережақты талдау қажет, өйткені ол кәсіпорынға тиесілі ақша қаражаттарын көрсетеді. Олар аталмыш кезеңде басқа кәсіпорындарда болғандықтан, бережақ мәселесін шешу қажет.

Баланс пассивінде меншікті капиталдың 69%-ға төмендеуі, сондай-ақ міндеттемелер сомасының күрт жоғарлауы байқалады. Жоғарыда көрсетілгендерге қарап, «Плассервис» ЖШС-нің нақты жағдайы неғұрлым тұрақсыз бола түсті деп қорытынды жасауға болады.
«Плассервис» ЖШС-нің өтімділік, төлем қабілеттілік, іскерлік белсенділік көрсеткіштерін талдау.

Өтімділік кәсіпорынның міндеттемелерін ақшаға айналу уақыты міндеттемелерін өтеу уақытымен сәйкес келетін активтерімен жабу дәрежесімен анықталады деп санаймыз. Осы айналу қаншалықты тез жүруіне кәсіпорынның төлеу қабілеттілігі мен несие беру қабілеттілігі тәуелді болады. Басқа сөзбен айтқанда, кәсіпорынның өтімділігі өзінің міндеттемелерін уақыты келгенде төлеу үшін, қолда бар қаражаттарды тезірек жұмылдыру мүмкіндігінде жатыр.

Өтімділік дәрежесіне,яғни ақша қаражаттарына айналу жылдамдығына байланысты кәсіпорының келесідей топтарға бөлінеді:

А1.Ең өтімді активтер.Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның ақша қаражаттарының барлық баптары ен құнды қағаздары жатады.

А1.2006=214538.

А1.2007=78025.

А1.2008=289709.

Ең өтімді активтер 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда 136513 теңгеге кеміген.Дегенмен,есепті жылы 211684 теңгеге өсіп,289709 теңгені құрады.

А2.Тез өткізілетін активтер.Бұларға қысқа мерзімді дебиторлық борыш басқа да активтерді жатқызады.

А2.2006=148000.

А2.2007=218768 .

А2.2008=1279750

2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда тез өткізілетін активтердің құны 70768 теңгеге өскен ,2008 жылы 2006 жылға қарағанда 1060982 теңгеге немесе 5.8 есеге артқан

А3.Баяу өткізілетін активтер.Өндірістік қорды және аяқталмаған өндірісті дайын өнімге айналдыруға,ал содан кейін қолма-қол ақшаға едәуір үлкен мерзім талап етіледі.Сондықтан,активтердің бұл түрі өтімділігі дәрежесі бойынша үшінші топқа жатқызылады.

А3.2006=62307.

А3.2007=33883.

А3.2008=48557.

2008 жылы 2006 жылмен салыстырғанда баяу өткізілетін активтер 14674 теңгеге кеміген.

А4.Қиын өткізілетін активтер.Баланс активінің «ұзақ мерзімді активтер» бөлімі.

А4.2006=266083.

А4.2007=181851.

А4.2008=9177775.

2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда қиын өткізілетін активтер 68 %-ға кеміп,ал 2008 жылы 2007 жылға қарағанда 8995924 теңгеге өскен.Бұл жағдай кәсіпорынның есепті жылы есепті жылы ғимарат алып,негізгі қорын толықтыруына байланысты
П1.Неғұрлым тез төленуге тиісті міндеттемелер.Бұларға уақытында төленбеген кредиторлық борыш,қарыздар,басқа да қысқа мерзімді міндеттемелер,жұмыскерлермен олардың алған қарыздары бойынша есеп айырысу көлемінен асқан мөлшерде жұмыскерлерге берілген қарыздар жатады.

П1.2006=230015.

П1.2007=134167.

П1.2008=1537595.

Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер 2007 жылы алдыңғы жылмен салыстырғанда 95848 теңгеге кеміген.Бұл баланстың өтімділігін жақсарту тұрғысынан жағымды фактор болғанымен,2008 жылы бұл көрсеткіш керісінше 1403428 теңгеге өскен.

П2.Қысқа мерзімді міндеттемелер.Қысқа мерзімді несиелер мен заемдар және жұмыскерлерге арналған қарыздар.

П2.2006=0.

П2.2007=1108.

П2.2008=7523.

Қысқа мерзімді міндеттемелер 2008 жылы 6415 теңгеге немесе 6.8 есеге өскен.Бұл жағдай кәсіпкерлік тәуекелдің өскенін көрсетеді.

П3.Ұзақ мерзімді міндеттемелер.Ұзақ мерзімді несиелер мен заемдар.

П3.2006=0

П3.2007=0

П3.2008=8746263.

2006 және 2007 жылы ұзақ мерзімді міндеттемелер болмағанымен 2008 жылы кәсіпорын ғимарат алуымен байланысты бұл міндеттемелер 8746263 теңгені құрады.

П4.Тұрақты міндеттемелер.Пассивтің «Капитал» яғни бесінші бөлім.

П4.2006=460913.

П4.2007=377252.

П4.2008=504410.

Тұрақты міндеттемелер 2007 жылы алдыңғы жылға қарағанда 83661 теңгеге кемігенімен,2008 жылы 127158 теңгеге немесе 1.34 есеге ұлғайған.

Баланс өтімділігін анықтау үшін,актив және пассив бойынша келтірілген топтардың қортындыларын салыстыру қажет.Баланс толық өтімді деп келесідей қатынастарда саналады:

А1≥П1

А3>П3

2006 жылы 2007 жылы 2008 жылы

1.214538<230015 78025<134167 289709<1537595

2.148000>0 218768>1108 1297750>7523

3.62307>0 33883>0 48557<8746263

4.266083<460913 181851<377252 9177775>504410

Жоғарыда келтірілген жүйедегі алғашқы үш теңсіздіктің орындалуы төртінші теңсіздікті орындалу қажеттілігін туғызады,сондықтан актив пен пассив бойынша алғашқы үш топтың жиындарын салыстыру маңызды орын алады.Төртінші теңсіздік «баланстау» сипатын алады,сонымен қатар терең экономикалық мәні бар:оның орындалуын қаржылық тұрақтылықтың ең төменгі шарттарының сақталғандығын,кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттарының барын дәлелдейді.

Баланс өтімділігін талдау (теңге)

Төлем қаражаттарының бірінші тобы (А1) төлем міндеттемелерін айтарлықтай жауып тұрған жоқ,ал екінші бөлігі керісінше.

Жалпы алғанда баланс активі мен пассиві баптарының l және ll топтарының салыстыру ағымдағы өтімділікті анықтауға мүмкіндік береді.

Ол қарастырылып отырған мезгілге жақын уақыттағы кәсіпорынның төлем қабілеттілігін (төлем қабілетсіздігін) көрсетеді.Талданып отырған кәсіпорынның үш жыл баланс баптарының осы екі тобының мәліметтері бойынша төлеу қабілеттілігі бар.

Ең өтімді және тез өткізілетін активтердің сомасы 2006 жылы 132523 тг, 2007 жылы 161518 тг,2008 жылы 24341 теңгені құрады.2007 жылы алдыңғы жылға қарағанда 28995 теңгеге артық болғанымен,2008 жылы 137177 теңгеге кеміген.

Баяу өткізілетін (жүретін) активтерді ұзақ мерзімді міндеттемелермен салыстыру перпективалы өтімділікті бейнелейді және болашақ кірістер мен төлемдерді салыстыру негізінде төлем қабілеттілігін жобалауды көрсетеді, яғни кәсіпорынның бұдан да алыс алдағы уақытқа қаржылық жағдайының жақсаруы немесе нашарлануын алдын ала біліп отыруға мүмкіндік береді.

Талданып отырған кәсіпорында алдыңғы екі жыл бойы төлем қаражаттарының айтарлықтай артықшылығы болғанымен,соңғы жылы бұл көрсеткіш 8663793 теңгеге азайған.

Баланс активі мен пассиві баптарының төртінші тобының жиындарын салыстыру кәсіпорынның оның иеленушілері алдындағы міндеттемелерін жаба алу мүмкіндігін көрсетеді.Бірақ бұл кәсіпорын жабылатын кезде ғана керек,ал үздіксіздік принципін сақтау немесе жұмыс жасап жатқан кәсіпорын үшін шаруашылық субьектінің өз меншікті айналым капиталының болуы талап етіледі.Ол үшін жоғарыда келтірілген теңсіздік сақталуы тиіс:А4<П4, яғни меншікті қаржаттардың көзі иммобилді активтерден көп болуы болуы керек.Талданып отырған бұл кәсіпорында соңғы жылы бұл теңсіздік сақталмаған.

Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі деп, оның дер кезінде өзінің барлық міндеттемелері бойынша төлемдер жүргізуге дайындығын түсіну керек.

Кәсіпорынның перспективті төлем қабілеттілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі ақша қаражатына айналдыра алатын жылдамдық және дайындықты сипаттайтын өтімділіктің статистикалық көрсеткіштері кеңінен пайдаланылады

Үш көрсеткіш жиі қолданылады:

1) абсолютті өтімділік коэффициенті;

2) аралық өтеу (жабу) коэффициенті;

3) жалпы өтеу (жабу) коэффициенті.

Ол баланс жасалған мерзімінде немесе жақын мезгілде ағымдағы қарыздардың қандай бөлігі өтелетінін көрсетеді.

Осы көрсеткіштің дұрыс шектеуі келесі түрде болады:

К_а.ө.≥0.2/0.5

Аралық өтеу коэфициенті (немесе басқа аталуы:қауіпті өтім коэффициенті,өтімділіктің дәл коэффициенті)- ақша қаражаттының құрамына алдыңғы көрсеткіштің алымына дебиторлық борыш және басқа активтер қосылады.

Аралық коэффициентінің қалыпты төменгі шегін бағалау былайша өрнектеледі:

К_ар.ө.≥1.

Ағымдағы өтімділік коэффициенті (жалпы өтеу коэффициенті)- барлық активтердің жедел және қысқа мерзімді міндеттемелердің көлеміне қатынасын көрсетеді.

Берілген көрсеткіш үшін мына шектеу қалыпты мән болып табылады:

К_ағ.ө≥2

«Плассервис» ЖШС-нің төлем қабілеттілік көрсеткіштері

№ 8 кесте

«Плассервис» ЖШС-нің өтімділік коэффициенті нормадан біраз төмен болып отыр.2008 жылды 2006 жылмен салыстырғанда абсолютті өтімділік коэффициенті 0,73-ке төмендеген. Бұл кәсіпорындағы қолма-қол ақшаның азайғанын білдіреді.

2008 жылды базистік жылмен салыстырғанда аралық өтеу коэффициенті -0,56-ға төмендеген. Аралық өтеу коэффициентінің төмен мәні кәсіпорынның дебиторлық бережақты өндіріп алу бойынша жұмыстарын жетілдіру қажеттілігін көрсетеді.

Ағымдағы өтімділік коэффициенті – 0,81-ге кеміген. Бұл көрсеткіштің кему тенденциясы фирма өтімділігінің нашарлағанын білдіреді.

Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі қаржылық жағдайында ең алдымен оның қаражат айналымының жылдамдығымен көрінеді.Іскерлік белсенділікті талдау,кәсіпорының өз қаражатын қаншалықты тиімді пайдалағандығын анықтауға мүмкіндік беретін,әр түрлі айналымдылық коэффициентердің деңгейі мен қозғалысын зерттейді.

Салыстырмалы қаржылық көрсеткіштер коэффициенттермен де, процент-термен де көрсетілуі мүмкін.Ағымдағы қызметтің көрсеткіштерін коэффициенттермен бейнелеген көрнекірек.Есептелген көрсеткіштерді жиынтық кесте түрінде бейнелейміз

№ 10 кесте