Стоматологтар назарына!
Дҧрыс тамақтандырмау
баланың дамуы мен ҿсуіне,
тістерінің жағдайына ҽсер етуі мҥмкін. Анасының жҥкті кезінде тамақтануының
теңестірілуі жҽне баланы емізу сҥт тістерінің жҽне тҧрақты тістердің дҧрыс
минерализациялануына маңызды минеральды заттармен толық қамтамасыз ете алады.
Кілегей қабат альвеолярлы ҿсіндінің қырын оның ҥстінде қатты білік жасап жатады.
Тамақтану кезінде сҽби емшекті қызылиектік біліктермен қысады. Табиғи тамақтануда
емшек ҧшы баланың аузында жҧмсақ таңдай деңгейінде орналасады, яғни ареола мен
емшек ҧшы ауыз қуысының барлығына дейін алып тҧрғандықтан, баланың аузы кең
ашылады. Емшек ҧшын ҧстауда, сыртына қайырылған тҿменгі ерін белсенді қатысады.
Кҿптешен балалар 5-10 минут ішінде тойса, кейбіреулеріне 20-30 минут қажет болады.
Табиғи тамақтандыру барысында тіл жҥгеншігіне («уздечка») байланысты мҽселелер
туындауы мҥмкін. Бҧндай жағдайда бала емізік ҧшын толық қамти аламайды да, сорған
кезде тілімен қағады (соғады). Мезгілінде қысқа тіл жҥгеншесін қиып жіберсе, сору
процессі қалыптасады. Жҧмсақ таңдайдың қысқаруы немесе оның жасырын жарылуы
байқалса, бала емген кезде сҥтке шашалуы мҥмкін. Баланы стоматологке қарату, тікесінен
ҧстап емізу қажет.
Жҥкті жҽне бала емізетін ҽйелдің негізгі макронутриенттерге жоғары мҧқтаждығы
кҿп жағдайда толық қанағаттандырылады. Ана сҥтінің қҧрамындағы белоктар ҽйелдің
жейтін тамағының қҧрамына байланысты болмайды. Олар ҽйел организмінің гомеостаз
механизмімен қалыптастырылады. Ана сҥтінің белоктік қҧрамының балансы тҧрақтылау,
май жҽне кҿмірсулар бойынша тҧрақтылық тҿмендеу болады жҽне микронутриенттердің
ана организміне тҥсуінің азаюы айқын бҧзылыстарға ҽкеледі. Адам организмі оған қажетті
микронутриенттерді ҿзі тҥзе алмайды, ҧзақ уақытқа қор жинау қабілеті де жоқ, яғни олар
физиологиялық мҿлшерде тҧрақты сырттан келіп тҧруы керек. Дҽрумендер мен
166
минеральдық заттардың (макро- жҽне микроэлементтер) залықтың барлығында болуы
мҥмкін, дегенмен жҥкті ҽйелдер мен ерте жастағы балаларда ерекше байқалады. Болашақ
аналардың барлығына жуығында микронутриенттер жетіспеушілігі байқалады: темір, йод,
мырыш, магний, фтор, селена, фоль қышқылы, С, А, D, В тобы дҽрумендері. Аналарында
йод жетіспегендіктен байқалатын нҽрестелердегі ҿткінші гипотиреоз физикалық жҽне
интеллектуальдық дамудың кідіруіне ҽкелуі мҥмкін. Фоль қышқылының жетіспеуі
ҧрықтың нервтік тҥтігінің, ал селенаның жетіспеуі жҥрек жҽне басқа мҥшелердің
қалыптасуын бҧзады. Ерте жастағы балалардағы темір жетіспейтін анемия кҿбіне жҥкті
ҽйелдердегі темірдің жетіспеу салдарынан болады. Тағаммен белоктің жеткіліксіз берілуі,
минералдың
алмасуының
теңестірілмеуі
эмальдың
гипоплазиясының,
табиғи
жылтыраудың болмауына, ерекше тҥстің пайда болуына, эмальда ҽртҥрлі мҿлшерлі жҽне
формалы ойықтар болуына ықпал етеді. В
6
дҽруменін, фтор қабылдау анасының тістерінің
бҧзылуының алдын алып, балада тісінің дҧрыс қалыптасу болжамын жақсартады. Кальций
препараттарын немесе қҧрамында ол кҿп тамақтар қосу балада остеогенездің бҧзылу
каупін тҿмендетеді.
Ауыз қуысының рН кҿрсеткіші тҿмен жҽне сахароза мҿлшері жоғары болса қалыпты
микрофлорада (лактобациллдер, актиномицеттер, Str. Salivarium, Str. mutans) тісжегілік
(кариесогенді) қасиет пайда болуы мҥмкін.
Организмді кальциймен қамтамасыз етуде ішектің алатын орны ерекше. Сорылу
процессі бҧзылған жағдайда сҥейкте қоры жиналу, сҥйектің минерализациялануы
бҧзылады. Кальцийдің сорылуы Са/Р қарым-қатынасына жҽне Д-дҽруменіне байланысты
болып келеді.
Кальций гомеостазына сонымен қатар магний жҽне бейарнамалық фосфат ҽсер етеді.
Магний жетіспегенде кальцийдің шектен сорылуы тҿмендейді.
Организмге кҿмірсулардың шектен тыс тҥсуі тісжегісінің пайда болуына ықпал
етеді. Организмнің, оның ішінде тістер мен сҥйектердің дамуында фтордың маңызы
ҥлкен. Фтордың қатысуы дентин мен тіс эмальдарының белоктік жҽне минералдық
қҧрамының мықтылығын анықтайды. Оған мҧқтаждық тҽулігіне жасына байланысты 0,5-
1 мг қҧрайды. Фторидтердің организмге тҥсуіні жетіспеуі – сҥйектің минеральдық
тығыздығының тҿмендеуіне, ал жетіспеуі ҧзаққа созылғанда – остепорозға ҽкеледі.
Фторидтер тістің қышқылға резистенттілігін артырады. Сҥйектер мен тістердің бҧзғыш
факторлардың ҽсеріне беріктігін артырады. Тіс эмалының тҥсінің ҿзгеруі, тіс жегісінің
пайда болуы мҥмкін. Фторидтердің организмге тҥсуі кҿзі болып ішетін су, сҥт (анасының
сҥтіде), теңіз балығы, теңіз ҿнімдері, кҿк шай есептеледі. Тағамдық ҿнімдер қҧрамындағы
фтор, суда еріген фторидтермен салыстырғанда, нашар сіңіріледі. Ауыз қуысында
жиналған сҧйықтықта кальций фториді тҥрінде жиналып, кариесостатикалық ҽсер етеді.
Тіс пастасының қҧрамында аз мҿлшерде тҧрақты тҥсіп тҧруы эмаль резистенттілігін
қолдайды. Фторидтердің ішетін судағы тиімді концентрациясы кариеске қарсы ҽсер ететін
тиімді концентрациясы 0,7-1,0 мг/л деңгейінде де деп есептеледі. Фторидтерді кҥнделікті
қабылдау 0,05-0,07 мг/ кг дене салмағына болады деп есептеледі. Дегенмен фтордың
организмге ҧзақ уақыт кҿп мҿлшерде қабылдануы басында тек тістердің, ал одан ҽрі
барлық дене қаңқасының флюорозына ҽкеледі.
Флюороз
- фтордың мҿлшері жоғары аймақтарда ҿлітуылудың жҽне баланың ҿлімі
кҿрсеткішінің жоғары болуының себебі болуы мҥмкін эндемиялық ауру. Фтор ҽртҥрлі
заттек алмасудың бҧзылуын, жҧмсақ тіндердің, тарамыстардың кальцификациясына
ықпал етуі, тістердің бҧзу ҽсерін тигізуі мҥмкін. Тіс флюорозасы эмальдың бетінде дақтың
(ақ тҥстен қоңыр тҥске дейін) пайда болуымен білінеді. Дентиннің қҧрылымында да
бҧзылыстар байқалады.
167
Достарыңызбен бөлісу: |
