Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

жүктеу 10,77 Mb.

Pdf просмотр

бет	113/772
Дата	19.01.2023
өлшемі	10,77 Mb.
	#40966

1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 ... 772

tusipkaliev pediatria

ГИПОФИЗ
Гипофиздің 3 бҿлігі болады: 1) Алдыңғы аденогипофиз; 2) Орталық (бездік) жҽне
3) Артқы немесе нейрогипофиз. Гипофиздің кҿп бҿлігін аденогипофиз алып жатады
(75%), ортаңғы бҿлігі 1 - 2 %, артқы бҿлігі 18-23 %-ке тең болады.
Гипофизде ҽртҥрлі троптық гормондар пайда болады, оның алдыңғы бҿлігі
соматотропты, лютеиндейтін жҽне лютеотропты гормондарды шығарады. Бҧл гормондар
шеткі эндокрин бездерінің қызметін реттейді.
Соматотропты гормон (СТГ) ҿсіруші гормон, ол белок, кҿмірсу, май алмасуға
ықпалын тигізіп отырады, организмде фосфор, натрий, калий, кальцийді ҧстап, кетон
денелерін кҿбейтеді.
Тиреотропты гормон (ТТГ) қалқанша бездің белсенділігі мен организмнің мҧқтаж-
дығын кері байланыс тҥрінде қамтамасыз етеді. Қалқанша бездің ҿсуі мен қызметін
реттеп, оның бҿлу ҽрекетін, осы безде йодтың аккумуляциялануын жҽне гормондардың
жинақталуы мен бҿлінуін кҥшейтеді. Жаңа туған нҽрестелерде ҿте кҿп болады.
Адренокортикотропты гормон (АКТГ) қҧрамында 39 аминқышқылдардың
қалдықтары бар полипептид. АКТГ бҥйрек безі қабығының гормондарының секрециясына
(бҿлінуіне) ықпал етеді. АКТГ алғаннан кейін, бҥйрек безінің қабығының кҿлемі 4-кҥннің
ішінде 2 есе ҥлкейеді. АКТГ глюкокортикоидтардың, кортизолдың, кортикостеронның
жинақталуы мен бҿлінуіне ҽсер етіп, реттеп отырады да, альдестеронның жинақталуына
қатыспайды. АКТГ гликонеогенезді кҥшейту арқылы кҿмірсу алмасуына ықпал етеді, ал
минералды алмасуға альдестеронды шығару (бҿлу) арқылы қатысады. АКТГ жаңа туға
нҽрестенің қанында 12-40 н/моль/л-ге тең болады да, кейін кҥрт азайып кетеді. Мектеп
жасындағы балаларда 6-12 н/моль-ге тең болады.
Фолликулостимулдеуші гормон (ФСГ) – аналық бездегі фолликулалардың ҿсуіне,
онда экстрогендердің пайда болуына жҽне спермогенезге ықпалын тигізеді. ФСГ-ның
бҿлінуі жыныс пен жасқа байланысты. Ер балаларда тҿменгі кластан бастап жоғарғы
класс оқушыларына дейін 3 - 4-тен 11-13 МКЕД/мл-ге дейін, қыз балаларда 2 - 8-ден 3-25
МКЕД/мл-ге дейін кҿбейеді. Рилизинг факторына қарсы жауап тҥрінде гормонның бҿлінуі
2 есе кҿбейеді жҽне бҧл жағдайда жасқа қарамайды.
Лютеиндеуші гормон (ЛГ) овуляцияны реттейді. Аналық бездегі сары дененің пайда
болуына жағдай жасап, Лейдичтің интерстициальды клеткаларын кҥшейтеді жҽне эндро-
гендердің бҿлінуі мен шҽуһет кҿпіршіктерінің жетілуі, қуық тҥбі безінің ҿсуіне ықпал
етеді.
Пролактин немесе лютеотропты гормон (ЛТГ) сары дененің қызметін кҥшейтіп,
лактацияға ҽсерін тигізеді. Пролактин сҥт безіне, яғни сҥттің пайда болуына ҽсер етіп,
сҥттегі белоктың жинақталуын кҥшейтеді. Ҽйел босанғаннан кейін, 2 сағаттан соң
қандағы пролактиннің мҿлшері артады.
Пролактиннің бҿлінуі гипоталаумус арқылы реттеледі. Онда пролактин
ингибирлейтін фактор пайда болады (ПИФ), пролактин стимулдеуші фактор болып ТТГ-

138
ның релизинг-гормоны есептелінеді. Пролактиннің бҿлінуіне, сондай-ақ, жыныс
гормондары да ықпал жасайды.
Липотропиндер. Гипофиздің орта бҿлігінің аденогипофиздегі гормондарының пайда
болу қҧбылыстары ҥшін маңызы зор. Ол меланоцитстимулдеуші (МСГ), яғни, пигменттің
жиналуын реттеуші, гормонды бҿліп шығарады. А. А. Вайткевичтің (1962) деректері
бойынша, гипофиздің ортаңғы бҿлігі АКТГ-ның пайда болуына да қатысады екен. Тіпте
МСГ, АКТГ-ның бір бҿлшегі деген де болжам бар жҽне МСГ гипоталамустағы ядролар
арқылы бҿлінеді екен. Сҿйтіп, гипоталамус гипофизінің артқы бҿлігімен бірігіп
функциялық бір тҧтас қҧрылым болып есептелінеді. Бҧл бҿлікте гипоталамустан
гормондар бҿлініп шығады да, қанға тҥседі.
Гипофиздің артқы бҿлігінің гормондарына вазопрессин жҽне окситоцин жатады.
Сонымен қатар, гипофиздің алдыңғы бҿлігінің тропты гормондарының бҿлінуіне ықпал
етуші ерекше факторлар (заттар) бҿлінеді.
Вазопрессиннің айтарлықтай антидиуретикалық қасиеті болады, ол бҥйрек
шумақтарының жҧмысына ҽсер етеді. Артериялар мен ішектің тегіс еттерінің жҧмысын
жақсартып, гиалуронидазаның белсенділігін арттырады.
Окситоцин жатырдың жиырылуын жақсартып, лактацияға жақсы ықпал етеді.
Гипофиздің функциялық жағдайын білу ҥшін клиникалық деректерден басқа ҽртҥрлі
лабораториялық кҿрсеткіштер пайдаланылады. Бҧған баланың қанындағы гормондардың
деңгейін радиоиммунологиялық ҽдістермен тексеру жатады.

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 ... 772