271
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Жоғары педагогикалық білім
(Бакалавриат)
«ТАҢДАҒАН СПОРТ ТҮРІНІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ»
ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
ЖҮЗУ
3 кредит
5В010800 – «Дене шынықтыру және спорт» мамандығы
Кәсіптендіру пәндері
272
Алматы
ЖҮЗУДІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ
ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
1 МОДУЛЬ. ЖҮЗУ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Пәнді оқу әдістемелері мен нысаны. Пәннiң анықтамасы және мазмұны. Жүзудiң
сауықтыру, тәрбиелiк, спорттық және қолданбалы мәнi. Мамандандырылған жүзу курсының
мiндеттерi, жүзуге мамандандырудың мақсаты, мазмұны, емтихан талаптары.
1.2 Мамандандыру бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру. Сабақ түрлерi. Студенттерге
қойылатын талаптар. Жүзумен айналысу кезiнде пайда болатын аурулардан және келеңсіз
оқиғалардан сақтандыру және алдын алу.
2 МОДУЛЬ. ЖҮЗУДІҢ ДАМУ ТАРИХЫ
Жүзудiң, адамзаттың еңбек етуі барысындағы дағдысы ретінде пайда болуы. Жүзу
мектептерiнiң пайда болуы және олардың дамуы. Жүзудiң ТМД елдерінде дамуы.
Халықаралық жарыстардағы және Олимпиадалық ойындардағы нәтижелер сараптамасы.
Жүзушiлердiң әдiс-тәсiлдерiн жетiлдiрудегі Олимпиадалық ойындар рөлі. Кеңестер дәуірінң
алғашқы жылдарындағы жүзу. Жүзудiң Қазақстанда дамуы.
Қазақстан жүзушілерінің Олимпиадалық ойындарда, әлем чемпионаттарында және
Еуропа елдерінде өнер көрсетулері. Спорттық жүзудің ТМД еледеріндегі, Казахстан
республикасындағы және шетелдердегі заманауи күйі.
Су спорт түрлерінің ұйымдық құрылымы (федерация, спорт интернаттары, спорт
мектептері).
3 МОДУЛЬ. ЖҮЗУ ТЕХНИКАСЫНЫҢ НЕГIЗДЕРІ
3.1 Жүзу техникасы туралы түсінік. Жүзу техниксаы орындалуының спортшының
жекебасылық ерекшеліктеріне (анатомиялық, психологиялық, физиологиялық және т.б.)
байланыстылығы. Жүзу техникасының тиімді нұсқаларына тән жалпы заңдылықтар мен
қасиеттер туралы түсініктер.
3.2 Судың кейбiр физикалық қасиеттерi (салмағы, көлемi, тұтқырлығы, тығыздығы,
жылу сыйымдылығы, жылу өткiзгiштiгi, толқындануы және т.б. қасиеттерi). Архимед заңы,
статикалық жүзу. Судағы дененiң тепе-теңдiгi. Судың кедергісі және динамикалық жүзу.
Судың кедергi күшiне әсерiн тигiзетiн дененiң көлденең аумағы. Дененiң маңдайалды
кедергiсi және көтергiш күш.
3.3 Дененiң суда қозғалу жылдамдығы және оның кедергi көлемiне тигiзетiн әсерi.
Судың кедергi күшiнiң адам денесiнiң пiшiнi мен тегiстiгiне байланыстылығы.. Толқындар
кедергiсі. Судағы тартылысы күшінің қимылдар мен олардың бағытына тәуелділігі.
273
3.4 Әртүрлі қашықтықтарға жүзудің орташа жылдамдығы. Судағы қимылдар
кезіндегі жылдамдықтың өзгеруi. Жүзу кезіндегі күш және қуаттылық. Сермеудiң тиiмдi
бөлiмiнiң ұзақтылығы және жүзушiнiң жылдамдығы. Жүзушiнiң қарқыны және «адымы».
Жүзушi жылдамдылығының сермеу күшi мен қимыл қарқынына байланыстылығы. Жүзу
кезіндегі ырғақ.
3.5 Жүзушiнің техникалық даярлыығын бақылау. Жүзушiнiң қимылын кинограмма
бойынша талдау және жүзу кезіндегі қимылдар сараптамасының графикалық әдісі.
4
МОДУЛЬ.
СПОРТТЫҚ
ЖҮЗУ
ТӘСIЛДЕРІ
ТЕХНИКАСЫНЫҢ
СИПАТТАМАСЫ
4.1 Спорттық жүзу тәсілдерінің жалпы сипаттамасы. Спорттық жүзу тәсілдері
техникасының сараптамасы. Тәсiлдердiң дамуы. Техниканың жалпы сипаттамсы: дене күйі,
аяқ қимылдары, қол қимылдары, тұлға қимылдары және олардың аяқ-қол қимылдарымен
үйлесімділігі. Қимылдар техникасы және тыныс алудың қол қимылдарымен, қимылдардың
қолмен үйлесімділіктері.
4.2 Әртүрлi қашықтыққа жүзу кезіндегі қозғалыс жылдамдығының өзгерістері.
Жүзушiлердiң жекелей ерекшелiктерi және негiзгi жүзу тәсiлдерi нұсқаларынан ауытқу
мүмкiндiгiнiң шегi; жүзушiнiң жүзу және нақты бір жүзу мектебі стилі туралы түсiнiк;
әлемнiң үздік жүзгiштерiнiң таңдаулы тәсiлдерiнiң ерекшелiктерi, жүзушiнiң техникалық
даярлығын бағалау критерилері.
4.3 Жүзудi тұғырдан және судан қарқын алған кездегі техника сараптамасы.
Сөрелік күйдің маңызы. Сөрелік күйді орындау ережелері. Сөрелік күй техникасының
кезеңдер бойынша жаслпы сипаттамасы: бастапқы қалып, қимылдар, тебiлу, ұшу, суға ену,
жылжу, бастапқы жүзу қимылдарының бастамасы.
4.4 Бұрылулардың маңызы, тәсiлi және олардың негiзгi түрлерi: бұрылу кезеңдерi,
жүзiп келу, бұрылыс қалқанымен жанасу, топталу және айналу, итерiлудiң алдындағы
бастапқы қалып, итерiлу, жылжу, жүзудiң бастапқы қимылдары. Сөрелік күйлер мен
бұрылу критерилері.
Жүзудiң спорт тәсiлдерiнің (кроль әдiсiмен етпеттеп жүзу, кроль әдiсiмен шалқалап
жүзу және брасс, баттерфляй) киенограммалар, суреттер және кинограммалар бойынша
сараптамасы.
5 МОДУЛЬ. ЖҮЗУ ТӘСIЛДЕРIН ҮЙРЕТУ НЕГIЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
5.1 Бастапқы үйрету мақсаты мен міндеттері. Жүзу тәсiлдерiнiң жалпы
сипаттамасы. Жүзу кезінде орындалатын қимылдардың жалпы сипаттамасы. Су осы
қимылдарды орындау мен меңгеруді қиындатушы фактор ретінде. Сабақ құрылымының және
жүзуді бастапқы үйрету бойынша бөлімдерінің ерекшеліктері (мақсаты, мазмұны,
ұзақтылығы, тығыздығы).
Жүзуге үйрету кезіндегі аурулардың, жарақат алудың және келеңсіз жағдайладың алдын
алу. Үйрету тәсілдері.
5.2 Жүзуге үйрету құралдары мен әдістері. Жаттығу тәсілдері, сөзбен түсіндіру және
көрсету әдістерінің сипаттамасы және олардың жүзуді үйретудегі қолданылу ерекшеліктері.
Жүзуге үйрету құралдарының жіктемесі мен сипаттамасы, оқыту сабағында алатын орны.
Жүзумен шұғылданушылардың даярлық деңгейі және жасы.
Жүзуден оқытуды ұыймдастыру және жоспарлау. Оқыту міндеттері. Жүзумен
шұғылданушылардың саны.. Оқыту курсының ұзақтығы.
Жүзуге жаппай үйрету кезінде қолданылатын әдістер. Жүзуге үйрету кезінде
қолданылатын құрал-жабдықтардың негізгі топтарының сипаттамасы. Суды игеруге
арналған негізгі жаттығу топтары.
5.3 Қолданбалы жүзу. Қолданбалы жүзудiң жiктемесі. Суға сүңгу түрлері мен
техникасы. Сүңгiген кездегі ұзақ уақытты тыныс кідірісінің физиологиялық сипаттамасы.
