Байсарова г. Г

жүктеу 466,84 Kb.

бет	14/26
Дата	21.01.2022
өлшемі	466,84 Kb.
	#34280

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 26

БАЙСАРОВА Г. Г. МЕТОДИЧКА КАРТОГРАФИЯ (КАЗ)

ТӘЖІРБИЕЛІК ЖҰМЫС № 5

Карта беттерін разграфкалау және номенклатуралау.
Ауқымды территорияларға арналған топографиялық карталар параллельдер мен меридиандар кесінділерімен шектелген жеке беттерде жасалады. Әр беттің ендік пен бойлық бойынша ӛлшемдері масштаб картасына байланысты болады.
Картаның беттерге бӛлінуі разграфка (немесе картаны кесу) деп аталады.

Әдетте разграфканың екі тҥрі қолданылады:

трапециялы, бҧл жерде бет шектері қызметін меридиандар мен параллельдер

атқарады;

тікбҧрышты, карта ӛлшемдері бірдей тікбҧрышты немесе квадрат беттерге

бӛлінеді.

Мҧндай картаның әр беті жарық жақтарына қатысты ориентирленеді: рамканың жоғарғы жағы - солтҥстік, тӛменгі жағы - оңтҥстік, сол жағы -батыс, оң жағы - шығыс.
Мыңдаған беттен тҧратын, мемлекеттік топографиялық және тақырыптық карталар сериясы әр елде стандартты разгафкаға ие болады. В Қазақстанда топографиялық карталарды разгарафкалау негізіне масштабы
1 : 1000 000 тең карта алынады. Бҧл картаның кез-келген беті, әр 6⁰ және 4⁰ сайын жҥргізілген меридиандар мен параллельдермен шектелген трапеция болып табылады.

4⁰ сайын жҥргізілген параллельдер экватордан солтҥстік пен оңтҥстікке қарай латын әріптерімен (А, В, С, D, E, F, G және т.б.) белгіленетін ендік белдеу (қатар) қҧрайды.

6⁰ сайын бойлық бойынша жҥргізілген меридиандар колонналарды
(аймақтарды) қҧрайды. Оларды 180⁰ бастап батыстан шығысқа қарай раб әріптерімен белгілейді. Осылайша, Гринвич меридианынан шығысқа қарай колонна 31 санына ие болса, екінші колонна 32 санына ие болады т. с. с.
Ірі масштабты (1:500 000), (1:200 000, 1:100 000 және т. б.) карталарды разгафкалау миллионыншы картаның бетін бӛліктерге бӛледі. (кесте 3). Миллионыншы картаның бір беті мыналардан тҧрады:

А, Б, В, Г деп белгіленетін масштабы 1:500 000 картаның тӛрт беті;
I-ден XXXVI-ге дейін белгіленетін масштабы 1:200 000 картаның 36 беті;

1-ден 144-ке дейін араб әріптерімен белгіленетін масштабы 1:100 000 картаның 144 беті.

Масштабы бҧдан да ірі карталарды разгафкалауды масштабы 1:100 000,

1:50 000, 1:25 000 карта бетін бӛлу арқылы жҥзеге асырады.
Разграфкамен номенклатура тікелей байланысты. Номенклатура- кӛпбетті карталар сериясының жекелеген беттерін белгілеу жҥйесі. (яғни картаның әр бетінің ӛз белгілемелері – номенклатурасы болады). Топографиялық карталар ҥшін милионыншы картадан бастап ары қарай ӛсетін бірегей мемлекеттік номенклатуралар жҥйесі қабылданған. (кесте 3).
Милионыншы карта бетінің номенклатурасын белгілеу кезінде бірінші белдеу әрпі, содан соң сызықшадан кейін колонна номері жазылады.

Мысалы: N-36, M-30, Q-2, R-5 т.с.с.
Номенклатура карта рамкасының сол жақ бетіндегі оң бҧрышының ҥстіне жазылады. Бҧл жақтың ортасында картаның берілген бетінде орналасқан басты елді мекен немесе ірі объектінің атауы жазылады.

			Кесте 3.
масштаб	бӛліктерге	беттің белгіленуі	бетті номенклатуралау
	бӛлінуі		мысалы
1:1000 000			О-24
1:500 000	4	А, Б, В, Г.	О-24-А
1:200 000	36	І,ІІ,...ХХХVI	O-24-XXI
1:100 000	144	1,2,3…144	O-23-37
масштаб	бӛліктерге	беттің белгіленуі	бетті номенклатуралау
	бӛлінуі		мысалы
1:100 000			О-24-37
1:50 000	4	А, Б, В, Г.	О-24-37-А
1:25 000	4	а,б,в,г	О-24-37-А-б
1:10 000		1,2,3,4	О-24-37-А-б-3

жүктеу 466,84 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 26