467
ананың да болашағы зор болмақ. «Мен үш қасиеттімді мақтан тұтам», — депті
Ақан сері. Олар: жалған айтпадым, жақсылықты сатпадым һәм ешкімнен ештеңені
қызғанбадым. Бұл үш қасиет әркімнің өз құдайы. «Өз құдайынан айырылған адам бос
кеуде, өлгенмен тең» деген екен. Шындығында бұл ақиқат. Олай болса, жеке тұлғаны
қалыптастыруда, олардың жан дүниесіне сезіммен қарап, әрбір іс-әрекетіне мақсат
қоюға, жоспарлауға, оны орындауға, өзіне-өзі талап қоя білуге тәрбиелеу —
адамгершілік тәрбиенің басты мақсаты. Мақсатқа жету үшін сан алуан кедергілер болуы
мүмкін. Ондай қасиеттерді бала бойына жас кезінен бастап қалыптастыру жеке тұлғаны
қалыптастырудың негізін қалайды. «Еліміздің күші- патшада, сәбидің күші-
жылауында» демекші, біздің күшіміз, қорғанышымыз, сеніміміз- адамгершілігімізде
болуы керек. Ол үшін Ақанның осы үш қасиетін бала бойына дарыта білсек-ұлы жеңіс
болары анық.
Қолданылған әдебиеттер:
«Отбасы және балабақша» № 2 2006 ж ,
«Бала мен балабақша» № 2 2002 № 5-6 2003 ж
Бастауыш мектепте оқыту № 4 2007 ж
Сатыбаев С Халық әдебиетінің тарихы негіздері — Алматы 2000ж
Баймұратова. Б. Отбасындағы баланы мектепке дайындау , — Алматы 2001 ж
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ МЕКТЕПКЕ ДАЙЫНДАУ
Жанарбек Макбал
Ғылыми жетекші: Жексенова Бибинур Омарбаевна
Қарағанды «Болашақ» маңызды білім беру колледжі
Мектепке дейінгі тәрбие отбасында және мектепке дейінгі ұйымда жүзеге
асырылады. Мектепке дейінгі ұйымдар отбасымен қатар бір жастан алты жасқа дейінгі
мектеп жасына жетпеген балаларды тәрбиелеу мен оқытуды, олардың дене және
психикалық денсаулығын қорғап, нығайтуды, дамуында ауытқуы бар балалардың жеке
қабілеттерін дамытуды және оған мұқтаж балаларға қажетті түзету жасауды жүзеге
асырды. Мектепке дейінгі балалық шақта (үштеп жеті жасқа дейін) организімнің
қарқынды жетілуі жалғаса түседі. Жалпы өсумен қатар ткандар мен мүшелердің
анатомиялық қалыптасуы және функциялық дамуы жүріп жатады. Скелеттің
сүйектеніп, бұлшық еттердің сомдануының, тыныс алу, қан айналу мүшелерінің
дамуының үлкен маңызы бар. Ми салмағы өседі. Дене дамуы баланың дербестігінің
арта түсуі үшін, тәрбие мен оқыту процесінде қоғамдық тәжірибенің жаңа формалары
игеруі үшін қолайлы жағдайлар жасайды.
Мектептегі оқудың басталуы – бала өміріндегі әлеуметтік психологиялық жағынан
да, физиологиялық жағынан да қиын әрі жауапкершілігі мол кезең. Бұл адам өміріндегі
және іс-әрекетіндегі жаңа жағдай болып табылады. Сонымен қатар жаңа қарым-
қатынастар жаңа міндеттердің тоғысуы болып табылады. Баланың бұл кезде бар өмірі
өзгеріске түседі. Мектеп бірінші күннен бастап оқушыға бірнеше талаптар қоятыны
468
белгілі. Ал оқушының азын-аулақ алған білімі талаптарды орындауға мүмкіншілік
бермейді. Осыдан келеді де, оқушылардың мүмкіндіктерімен мектептен қойылатын
талаптар арасында қарама–қайшылықтар туады. Себебі оқу басталғанан жүктеменің
көлемі өседі. Балабақша ұйымдарында мектепке дайындайды. Қазіргі уақытта баланы
мектепке дайындау, белгілі бір дағдыларды игеруге бейімдеу заманымыздың
көкейкесті мәселелерінің бірі болып отыр. Балаларды мектептегі оқуға бейімдеп,
жетілдіруде
психологиялық-педагогикалық
диагностикаға
қатысты
негізгі
жағдайларды белгілі бір қисынға келтіруге болады:
- Мектепке жетілдіру мен оқуға бейімдеу барысы деңгейінің өлшемдері, оқу
бағдарламасындағы оқыту мен тәрбиелеу мақсаттарымен байланысты болып табылады;
- Балаларды мектептегі оқуға және жағдайларға бейімдеуде, педагогтар мен
психологтардың психодиагностикалық іс-әрекеттері, бала тұлғасын дамытудың
құрамды бөлігі болуы тиіс;
- Мектепке жетілдірудегі педагогтар мен психологтардың психодиагностикалық
әрекеттерінің ең бірінші міндеті, балалардың мектептегі оқуға бейімделуі, сынып
ұжымы немесе балалар жайлы психологиялық ақпаратты алу болып табылады.
- Балаларды мектептегі оқуға және жағдайларға бейімдеуде, педагогтар мен
психологтардың психодиагностикалық іс-әрекеттері, бала тұлғасын дамытудың
құрамды бөлігі болуы тиіс;
- Мектепке жетілдірудегі педагогтар мен психологтардың психодиагностикалық
әрекеттерінің ең бірінші міндеті, балалардың мектептегі оқуға бейімделуі, сынып
ұжымы немесе балалар жайлы психологиялық ақпаратты алу болып табылады.Оқуға
бейімделу әрекетін талдау психологиялық диагностиканың қолданылу бөлігін
анықтайды. Балаларға психодиагностикалық зерттеулер жүргізгенде, мынандай
моральді-этикалық сипаттамасы бар талаптар қойылады, олардың ең негізгілері:
1. Психодиагностикалық зерттеулердің нәтижелері балаларға зиянын келтірмеуі
керек.
2. Балаларға диагностикалық зерттеулер, тек балалардың өздерінің және олардың ата-
анасының рұқсатымен жүргізілуі тиіс. Балалар мектепке баратын кезге дейінгі уақытта
ата-аналар балаларынсыз рұқсат беруіне болады.
3. Ата-ана құқығынан айырылған ата-аналар өз балаларының психологиялық
зерттеулерінің нәтижелерінің қорытындысын психолог маманнан білуге болады,
сонымен бірге психолог, ата-аналарға өз балаларының психологиясына тиісті білгісі
келген сұрақтарына дұрыс және нақты жауапты беруі тиіс.
4. Психодиагностикалық зерттеудің нәтижесінде анықталған басқа факторлардан
баланың тағдырын, яғни мектептегі оқуға бейімделуі мен тәрбие мүмкіндігін, ата-
аналар мен психолог-педагогтардың пікірінсіз шешілмеуі тиіс.
5. Мектепке дейінгі мекемелер мен мектепте қызмет атқаратын психологтар
психодиагностикалық жұмыстарды тәрбиешілер мен мұғалімдермен бірге тығыз
байланыста болып атқаруы қажет.
Мектепке дейінгі балалардың өз-өзіне қызмет ету дағдыларын меңгеруі - өнегелі,
жігерлі, дербестік, және табандылық сияқты қасиеттерін тәрбиелеудің тиімді жолы.
