892
талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде
қалыптасады.
Ойынның түрлері өте көп. Ұяң балалардың өздері де ойын элементтері
араласқан ұйымдастырылған оқу іс - әрекетіне зор ынтамен араласатыны анық.
Ойын – балалар үшін айналадағыны танып, білу тәсілі. Балалардың тілін дамытуда
жас ерекшелігін ескеру әдіс – тәсілдерді таңдаумен сай келеді, ұйымдастырылған оқу іс
- әрекетін өткізгенде бірінші орынға ойын және ойын түрлері қойылады. Ойындар
мазмұнына қарай, өзіне тән ерекшеліктеріне қарай сюжетті – рөлді,
драматизациялық,
дидактикалық құрылыс материалдары,
қимылды ойындар,
ұлттық ойындар болып бөлінеді.
Мысалы: рөлдік ойындар, дене шынықтыру ойындары, сюжеттік ойындар,
дидактикалық ойын элементтерін пайдаланудың маңызы өте зор. Дидактикалық
ойындар баланың ақыл- ойын дамытып, ұйымдастырылған оқу іс – әрекетіне
деген қызығушылықтарын арттырады. Ұяң балалардың өздері де ойын элементтері
араласқан ұйымдастырылған оқу іс - әрекетіне зор ынтамен араласатыны анық.
Егер тәрбиеші ойынды ұйымдастырылған оқу іс – әрекетінің мазмұнына
байланысты ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға,ой – өрісін, қиял сезімін,
сөйлеу тілінің жетіліуін, еркін пікір алысу,диалог, монолог түрінде өзара сөйлесу
машықтарын
қалыптастырады.Ойынның
танымдық
сипаты
туралы
В.А.Сухомлинскийдің «Ойынсыз ақыл ойдың қалыпты дамуы жоқ және де болуы да
мүмкін емес», - дегені мәлім. Балабақша тәрбиесінде ойынсыз жұмыс жүргізу мүмкін
емес. Балаларды оқытып, тәрбиелеуде әр тарапты ойын элементтерін қолдану тиімді
әдістердің бірі болып саналады.
Ойынның түрлері өте көп.
Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және сөздік ойын) үш түрлі
етіп өткізуіне болады. Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, табиғи заттарды
қолдану арқылы өтіледі.
Мысалы: «Бірдей ойыншықты тап», «Қайсысы көп, қайсысы аз», «Қарап ал да,
есіңе сақта», «Айырмашылығын тап», «Қай ағаштың жапырағы»
Үстел үстінде ойынын ұйымдастыруда орналасқан құралдармен
( кубиктер,кірпіштер),олардың әр түрлі пішіндермен,көлемімен және
орнықтылығымен таныстыру.Кірпіштерді көлденеңінен орналастыруға (жіңішке,кең
жолдар,поезд,қоршау),кірпіштерді бірінің үстіне бірін қоюға (мұнара),текшелерді
кірпіштермен қатар қоюға (үстел, орындық, диван, трамвай, көпір, төбешек)
үйрету.Кірпіштерді түрлеше орналастыра отырып (қақпа,үй) құрастыру,жасалған
құрылысты атау. Балаларға бөлшектерді түзу сызық бойына орналастыру және «қысқа-
ұзын», «жіңішке-жуан» кеңістіктік белгілерді ескере отырып,біріктіруге үйрету.
Үстел үсті ойынын ұйымдастыруда домино, лото, суреттер қолданылады.
Мысалы: «Суретті құрастыр», «Қандай затқа ұқсайды?», «Қай сурет тығылды?», «Бір
сөзбен ата», «Кім байқағыш?», «Қиылған суреттер», «Ұқсасын тап», «4-ші не артық?»,
«Есіңе сақта».
893
Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге, дұрыс жауап айтуға, сөз
мағынасын түсінуге, орынды сөйлеуге үйренеді. Мысалы: «Сөз ойла», «Сөз құра»,
«Жұмбақ ойла», «Жақсы – жаман», «Жалғастыр», «Үш сөз ата».
Сонымен қатар балалардың сөздік қорларын дамыту жұмысына ойындарды
қолданумен қатар, «Пішіндер көрмесі», «Өрнекті есіңде сақта», «Қиын жолдар»,
«Суретті жалғастыр», «Биші адамдар», «Көңілді таяқшалар», бала саусағын ойната
отырып жаттығу тапсырмаларды да пайдаланып отыру өз нәтижесін береді. Саусақ
ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады.
Бұл аталған жаттығу, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным
белсенділіктерін және саусақ бұлшық етін дамытады.
Жалпы ойынды ұйымдастыру ойынды өткізуге әзірлік, ойынды өткізу,ойынды
талдау сияқты үш бағытта қамтиды. Ойынға қажетті құрал-заттарды даярлау ойынды
өткізуге , әзірлік болып табылады.Балаларды ойнның мазмұнымен таныстыру ойынды
өткізу болып табылады. Балаларды ойынның мазмұнымен таныстыру ойынды өткізу
болып табылады. Ойынды талдау, бұл ойынның өз мақсатына жетуі,балалардың
белсенділігі және олардың іс-әрекеті болып табылады.
Сонымен балалардың сөздік қорын дамытуда ойындарды, тапсырма-
жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалар сөздік қорын
дамытып, ауызша сөйлеу машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп,
ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершіілік қасиеттер бойына сіңіреді.
Балабақшада балалардың танымын алғашқы күннен бастап дамытудың, бойында
оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы-ойын әрекеті деп білеміз.
«Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып,оның шығармашылық қабілетін
дамытады ойынсыз ақыл-ойдың қалыптасуы мүмкін емес»
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Отбасы және балабақша №5. 2013 жыл
2. Бала тәрбиесі №9 .2014 жыл
3. Бала мен балабақша № 5 2014 жыл
4. Табылдиев Ә. Халық тағылымы. Алматы: Қазақ университеті,1992
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІНДЕГІ АТА-АНАЛАРМЕН
ЖҰМЫС
Оразбекова Алмагул Сагинтаевна, қазақ тілі мұғалімі
«№33 «Алтын бесік» балабақшасы» КМҚК, Қарағанды қаласы
Ата — ана — бала тәрбиесіндегі басты тұлға. Адам өмірінің мәні — өз ұрпағы.
Бала тәрбиесінің алғашқы алтын қазығы – туған ұясы, өз отының басындағы тәрбиесі,
тілі. Ата-ананың үйіндегі әрекеті балаларының көз алдында өтеді, сондықтан жақсы,
жаман әдетіміздің бала тәрбиесіне ықпалы зор. Әрбір ата-ана – өзінің баласын Отанға
пайдалы, өзіне мейірімді, еңбекқор, адамгершілігі мол адам етіп тәрбиелеуге халық
алдында да, мемлекет алдында да жауапты.
