68
Көру үшін тұрмыстық CD-G-таспалаушысы немесе сәйкес құрылғысы мен
бағдарламасы бар компьютерде қолданылады.
Video CD – MPEG-1-ге қысылған бейне ақпараттары сақтаудың CD
форматы. Video CD сәйкес құрамдастырылған мультимедиялық
компьютерлер, CD-таспалаушылар немесе бейне дискілер үшін арнайы
құрылғыларда оқылады. Компьютерде оқу үшін арнайы Video CD
таспалаушысы қажет.
MPEG ақпаратын жазу форматтары. Жоғарыда айтылған компакт
дискілеріне жазудың стандартты формаларынан MPEG форматы
ақпаратты арнайы бағдарламалық құрылғылармен жүзеге асырылатын
аппараттан тәуелсіз кодтауы болып саналады. MPEG қысу стандарты
кинематографияның сарапшылар тобымен арнайы әзірленді (Moving
Picture Experts Group — MPEG). MPEG – дегеніміз, дыбыстық және бейне
файлдарды шағын формаға қысатын, мысалға Интернетпен жіберу немесе
жүктеуге қолайлы стандарт. MPEG-те жазылған белгі үш бөлімнен тұрады:
Audio, Video, System (алғашқы екеуін біріктіру мен синхронизация).
Қазіргі кезде MPEG келесідей стандарттары қолданылады: MPEG-1,
MPEG-2, MPEG-3, MPEG-4.
MPEG-1 стандарты бойынша бейне және дыбыстар ақпараттық ағыны
бір жақты CD-ROM жетегіндегідей 150 Кбайт/с жылдамдығымен беріледі.
Сурет сапасы тұрмыстық VHS бейне стандарты сияқты және теледидарлық
бейнелеуден анағұрлым төмен, бірақ онда аналогты белгідегі сипаттағы
шулар мен кедергілер мүлдем жоқ. MPEG-1 форматы – көп арналы дыбыс
және бейне ақпараттарының бір ақпараттық желіге алгоритмдерін
сығылуы. Осыған байланысты дискіде бір сағаттан көп бейнесурет пен көп
арналы фонограмманы орналастыруға болады. Толықтай фильм 1,5...2
сағат уақытты алатындықтан, оны жазуда екі диск қажет болады.
MPEG-1 стандартының кейінгі дамуынан MPEG-2 пайда болады.
Бейне арналарын кодтайтын сандық ақпараттар 90 % артық болғандықтан,
оларды бейне сапасына зиян келтірілмей сығымдалу жүргізіледі.
Нәтижесінде ақпараттарды жіберудің төмен жылдамдығы кезінде
бейнелердің жақсы сипаттамасы жүзеге асырылады. Ол себеппен,
бейнесуреттерді (сандық спутник жүйелері және DVD) жіберудің қазіргі
құрылғылары осы стандартты қолданады.
MPEG-2-мен
салыстырғанда
MPEG-3
бейне
белгіні
беруде
айтарлықтай артықшылықтары бар, дыбысты жазу үшін ол өте қолайлы
болып табылды. Ақпаратты беру ақпараттың тәуелсіз бөлек блоктарының
ағыны арқылы жүреді. Кодтау кезінде шығыс белгісі бірдей оң бөліктерге
бөлінеді, олар фреймдер деп аталады және бөлектеп кодталады. Қайта
кодталу кезінде қайта кодталатын фреймдердің жүйелілігінен белгі
қалыптасады – олар тоқтамайтын ақпарат ағымына «желімделетін»
сияқты.
69
Одан басқа, кодтау жүйесі адамның дыбысты қабылдаудағы психикалық
физикалық ерекшеліктер де ескеріледі. Онда барлық жиілік диапазоны
дыбыс деңгейі бірдей болып саналатын интервалға бөлінеді, ал кейін адам
қабылдамаған дыбыстарды өшіреді. Осындай технология сирек алты
арналы дыбысты алуға мүмкіндік береді: екі арна – алдыға, екісі – артқа,
бір бірден ортаға және біреуі сабвуфер (жоғары сапалы төмен жиіліктегі
акустикалық жүйе). Осы формат әдетте CD-ROM-ға дыбысты жазу үшін
және ақпараттың 128 кГц/с жылдамдығында және белгі жиілігінің 44 кГц
екі арналы (стерео) жоғары сапалы дыбыс шығаруды қамтамасыз етеді.
МР3-файлына орындаушы, жанр, әннің атауы және т.б. туралы мәтіндік
ақпаратты қосуға болады.
МР-3 форматында жазуды ойнату үшін көптеген бағдарламалық
құрылғылар бар. ОС Windows-та ол үшін Стандартты тобына кіретін
плейер (winamp) немесе лазерлік дыбыстаушы (media player)
қолданылады. Интернетте МР-3 форматында өте көп әндерді табуға
болады. Ол CD-ға жазылған әндердің сапасы жағынан сәл төменірек болса
да, әуесқойлар арасында үлкен танымалдылыққа ие. Аппаратты МР-3-
плеерлердің өндірісі де қалыпты күйге келтірілген. Нәтижесінде МР-3 CD-
Audio-дан кейінгі әндерді сақтаудың ең әйгілі форматқа айналды.
MPEG-4 — негізінен фильмдерді жазуға арналған жаңаша формат. Ол
өзіне MPEG-1 және MPEG-2 мүмкіншілігін үйлестірді. Жазар алдында
әрбір кадр элементке бөлінеді (фон, бейне және аудио объектілер, мәтін,
жинақталған нысандар) және осы объектілер арасындағы қатынас
құрылымын сипаттайды. Нәтижесінде нысандарды өзің білгендей өзгертіп
ауыстыруға, онымен түрлі амал-айлаларды жасауға болады. Осы
стандарттың мүмкіншілігі шексіз. Қазіргі таңда нарықта MPEG-4
форматында кодталған өте көп бейне фильмдері бар CD-дисктер
сатылады. Сапасы жағынан олар video CD-дан жақсырақ, бірақ DVD-дан
төмен. Айтарлықтай күшті компьютермен жабдықталып үйде де Video CD
компакттерінен MPEG- 4 форматына «сығуға» болады.
Бақылау сұрақтары
1. Дербес компьютердің негізгі құрамаларын атап шығыңыз.
2. ДК жүйелік блогына қандай жабдықтар кіреді?
3. ДК форм-фактор корпусы дегеніміз не?
4. IBM PC қысқартылымның мағынасын ашып беріңіз.
5. Әр түрлі форм-факторлар корпустарымен ДК қолданудағы
ерекшеліктерді атап өтіңіз.
70
6. ДК алдыңғы панеліне қандай басқару органдар мен индикаторлар
шығарылған?
7. Аналық платада қандай жабдықтар орналасқан?
8. Сіздің компьютеріңіздің жүйелік блогының атында қандай
перифериялық құрылғылардың порттары шығарылған?
9. Әр түрлі форматтағы оптикалық дисктерде қандай ақпараттық
көлемдер бар?
10. Қазіргі кезде ДК-де қолданылатын процессорлардың негізгі
түрлерін атап шығыңыз.
11. Сіздің
ДК орналастырылған ЦП негізгі сипаттамаларын
анықтаңыз.
12. Жүйелік блокты салқындататын жүйе қандай элементтерден
тұрады?
13. Термомониторинг дегеніміз не?
14. ЭЕМ-де жадының әр түрлілігі қандай қызметтер атқарады?
15. Қазіргі кезде ЖЖҚ модулінің қандай түрлері қолданылады?
Олардың негізгі сипаттамаларын атап шығыңыз.
16. Магнитті жинақтаушы дисктердің негізгі түрлерін, олардың
мөлшерін, кемшіліктер мен артықшылықтарын атаңыз.
17. Магнитті дискідегі ақпараттық жинақтауыштың көлемі қандай?
18. CD-ROM және HDD жинақтағыштарында басқарудың қандай
органдары болады?
19. Компакт-дискке
ақпаратты жазатын негізгі форматтардың
міндеттерін сипаттаңыз.
20. CD-ROM, CD-R, CD-RW, DVD қысқартылымдардың мағынасын
ашыңыз. Осы құралдардың мүмкіншіліктерін қысқаша сипаттаңыз.
2.2.
ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАР
Дербес компьютердің стандартты құрылымына әдетте келесідей
перифериялық құрылғылар кіреді:
монитор (дисплей) — графикалық және мәтіндік ақпаратты көрсету
құралы;
пернетақта — мәтіндік ақпаратты теру құралы;
тінтуір (графикалық манипулятор) — басқару құралы;
принтер — графикалық және мәтіндік ақпаратты шығару құралы;
сканер — графикалық ақпаратты енгізу.
2.2.1.
Мониторлар
Монитор, немесе дисплей, — ол ДК-дан ақпаратты шығаруға
арналған негізгі құрал. Ол адам мен компьютер арасындағы диалог
процессінің ең маңызды бөлігі болып табылады. Монитордың негізгі
қызметі – көрнекі ақпаратты ұсыну. Монитордың негізгі сипаттамасы
компьютермен жұмыстың ыңғайлылығы мен нәтижелігіне байланысты.
Достарыңызбен бөлісу: |
