Негізгі бағыттар, мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар, нәтижелер көрсеткіші...79

4. Негізгі бағыттар, мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар, нәтижелер көрсеткіші...79

6.1 Қаржыландыру көздері бойынша......................................................................................... 108

7. Бағдарламаны басқару.............................................................................................................. 108

1. Паспорт

Үржар ауданының 2011-2015 жылдарға арналған Даму бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылдың 18 маусымындағы № 827, «Мемлекеттік жоспарлау жүйесі Нақтылы», үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 2010 жылдың 19 наурыздың № 958 Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары, Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары және 2010 жылдың 1 наурызындағы жағдай бойынша қолданыстағы өңірлік бағдарламалар.

Даму бағдарламасы тұрғындардың өмір сүру сапасын жоғарылатуға бағытталған, және ауданның барлық елді мекендерінің тең дәрежеде дамуы, өсім нүктесін қалыптастыру үшін жүргізіліп отырған саясаттын логикалық жалғасы болып табылады. Құжат ауданның барлық елді мекендерінің тұрақты және қалыпты дамуы есебінен диверсификация және бәсекелестікті жоғарылату арқылы экономиканың өсімін қалыптастыруға бағытталған. Жобада 2015 жылға дейінгі Даму стратегиясы және Бәсекелестікті жоғарылату стратегиясының, экономика салаларын дамыту бойынша бағдарламалық құжаттардың негізгі пайымдаулары жинақталған.

Даму бағдарламасы шеңберінде ауданның қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайына талдау жасалған, күшті және әлсіз жақтары, қауіптер мен даму мүмкіндіктері анықталған.

Бәсекелестік артықшылықтар, мүмкіндіктер мен қауіптер есебімен Даму бағдарламасының іс-шараларын іске асыру тұрақты әлеуметтік, экономикалық және инфрақұрылымдық дамуы кезінде халықтың өмір сапасын және деңгейін жоғарылатуды қамтамасыз етуге бағытталған. Стратегиялық мақсаты диверсификация арқылы экономиканы дамыту және барлық салаларда бәсекелестікті жоғарылату, инженерлік инфрақұрылым тиімділігін, сыртқы және ішкі факторлар пайдалану есебінен ауданның әлеуметтік саласы мен әлеуметтік демографиялық дамуы, табиғи кешеннің қалпына келу әлеуетін сақтау және халықтың өмір сүруінің қолайлы жағдайын жасау.
Өңірдің жалпы сипаттамасы

2.1. Табиғи әлеует

Үржар ауданы облыстың оңтүстік-шығыс бөлігінде, Тарбағатай тауларының оңтүстік етегінде орналасқан. Ауданның алып жатқан жер көлемі – 23,4 мың шаршы шақырым. Халық саны – 84 748 адам, аула саны – 20612. Аудан орталығы Үржар ауылында 18 566 халық тұрады.

Ауданның елді мекендерінің аудан орталығына дейінгі ара қашықтығы 5-150 шақырымды құрайды.

Аудан орталығының облыс орталығына дейінгі ара қашықтығы – 500 шақырымнан астам, жақын теміржол станциясына – 170 шақырым. Үржар ауданының әкімшілік-аумақтық құрамындағы 27 ауылдық округте 55 елді мекен бар. Аудан шекаралас аудандардың қатарына жатады, Қытай Халық Республикасымен шекаралас.

Табиғат - ауа райы тұрғысынан алғанда Үржар ауданы теңдесі жоқ өңір болып табылады. Онда дала, шөлейтті және тау ландшафттары қатар орналасқан.

Аудан аумағы су ресурстарына бай. Ауданда Алакөл, Сасықкөл сияқты ірі көлдер бар. Мұнан бөлек бірнеше су қоймалары бар, олардың ең ірісі Егінсу су қоймасы болып табылады. Ауданда Жаланашкөл тас көмір кен орыны бар.

Ауданның көлік кешені байланыстың екі түрін қамтиды: автомобиль және әуе жолдары.

Ауданда 965 шақырым автокөлік жолдары бар, оның ішінде : республикалық маңызы бар жолдар – 277 шақырым, облыстық маңызы бар жолдар – 204 шақырым, жергілікті маңызы бар автокөлік жолдар – 484 шақырым.

Өңірдің әлеуметтік-экономикалық даму жағдайы нақты сектор, сондай-ақ әлеуметтік сала және инфрақұрылым кешенінің оң даму динамикасымен сипатталады

2.2. Аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау

1. Экономикалық даму.

Үржар ауданы Шығыс Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы дамыған өңірлерінің бірі болып табылады. Мұнда тау-кен өндіру өнеркәсібі және қайта өңдеу кәсіпорындары орналасқан.

Ауданда Жалаңашкөл көмір карьері жұмыс істейді. Көмірді өндірумен «Мадина» ЖШС айналысады және аудан халқын, мекемелер мен ұйымдарды қажетті көмірмен қамтамасыз етеді. 2010 жылы 87,4 млн. теңгенің көмірі өндіріліп, өнім көлемі 2008 жылмен салыстырғанда 18,9 пайызға кеміді. Өндірілген өнімнің нақты көлем индексі 98,0 %-ды құрады. 2010 жылы 51,0 мың тонна таскөмір өндірілді немесе 2008 жылмен салыстырғанда 31,6 %-ға артты.

Ауданның әлеуеттік өнеркәсіп саласында қайта өңдеу өнеркәсібінің үлесі 90,4 пайызды құрайды.

Аудан аумағындағы өндірілетін өнімдерді қайта өңдейтін шағын кәсіпорындар жұмыс істеп, аудан халқын нан және нан өнімдерімен, етпен, картоппен, көкөністермен қамтамасыз етуге мүмкіндік бар.

Ауданда ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеумен айналысатын бірқатар кәсіпорындар тұрақты жұмыс жасайды. Олардың қатарына тәулігіне 3 тоннадан астам, 50-ге жуық әр түрлі ет өнімдерін шығаратын «Швабские колбаски» ЖШС-і жатады.Аталған кәсіпорын 2010 жылы 205,2 млн. теңгенің, яғни 405 тонна әртүрлі шұжық өнімдерін өндірді. 2009 жылмен салыстырғанда өндірілген өнім 21,4 пайызға кеміді.

Кестеге көрсетілгендей, соңғы жылдары ет және ет өнімдері, тазартылмаған күнбағыс майының, сүт және сүт өнімдерінің, ұн өнімдерінің және алгоголсіз сусындар көлемі айтарлықтай төмендегенін байқауға болады.

Жоғарыда көрсетілген өнім түрлерінің көлемінің төмендеу себептері : алгоголсіз сусындар өндіруші «Ғани» кәсіпорынының жұмысының және бірнеше шағын май тарту кәсіпорындарының тоқтауы өзінің кері әсерін тигізді. Сонымен қатар, әлемдік қаржы дағдарысы салдарынан көптеген кәсіпорындар қаржы тапшылығына байланысты өз жұмыстарын тоқтатуға мәжбүр болды.

Сусындарды қоса алғанда тағам өнімдерінің өндірісі бойынша 44 кәсіпорын және өндіріс орындары жұмыс істейді, сонымен қатар, жеке кәсіпкерлерде өнім өндірумен айналысады. Одан тыс, азық-түлік өнімдерін өндірумен шаруа қожалықтары айналысады.

2010 жылы барлығы 1 916,5 млн. теңгеге тағам өнімдері өнімі өндірілді, бұл 2008 жылдың деңгейімен салыстырғанда 1,3 есе көп, табиғи көлем индексі 135,2 % құрады.

Аудан көлемінде ұн және ұн өнімдерінің тұтыну бағалары тұрақтандырылды.

Тағам және қайта өңдеу өнеркәсібінің саласында, негізінен, лайықталған үй-жайларда орналасқан, табиғи тозығы жеткен және моралдық ескірген бұрында пайдалануда болған өндіріс және технологиялық жабдықпен қамтылған шағын кәсіпорындар басым.

Сонымен қатар, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың құрал-жабдықтарының тозу салдарынан және сапалы шикізаттың болмауына байланысты, бәсекелестік қабілеттілігі төмен өнім өндіріліп, нәтижесінде кейбір халық тұтынатын тауарлар ауданнан шеткері жерлерден әкелінеді.

Электрмен жабдықтау, газ, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуын және таратылуын бақылау саласы.

Аудан тұрғындарын сумен қамтамасыз етумен мемлекеттік көпсалалы коммуналдық кәсіпорын, электр қуатын өндіру және үлестірумен «Шығысэнерготрейд» ЖШС және Семей «ВК РЭК» АҚ бөлімшесі айналысады. 2010 жылы аталған кәсіпорындар арқылы 121,2 млн. теңгеге қызмет көрсетілді, 2008 жылдың деңгейімен салыстырғанда 33,8 млн.теңгеге көп.

Аудан көлемінде жаңадан іске қосылатын өнеркәсіп орындарын есепке алғанда, жыл сайын электр қуатына деген сұраныс өсетін болады.

Кәсіпорындардың дамып, тұрақты жұмыс атқаруына шикізат базасын нығайту, өнімнің сапасын және бәскелестікке қабілеттілігі жоғары өнім өндіру жоспарлануда.

Саланың дамуы жағдайы SWOT-талдауында жүргізілді:

1. Өзіндік материалдық шикізат базасы

2. ірі импортерге жақындық ( Қытай Халық Республикасы)

3. өндіріс әлеуеті

1. еңбек өнімділігінің деңгейінің төмендігі

2. ішкі нарықтың көлемінің үлкен болмауы

3. білікті мамандардың тапшылығы

4. технологияның тозуы (70%), негізгі қордың баяу жаңаруы

5. айналым қаражатының өндірісті жаңарту және техникалық жарақтандыру үшін жеткіліксіздігі

1. Жаңа инвестициялық жобалардың іске асырылуы ( пластикалық труба шығаратын шағын зауыт, ұлттық сусын қымыз өндіретін цехты кеңейту, шұжық өнімін шығаратын цех ашу және т.б) жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың өндіретін өнімдердің сұрыпталымын кеңейту және сапасын арттыру, қарастырылған мақсатты көрсеткіштерге кезеңмен қол жеткізудің маңыздылығы.

1. Басқа өңірлердегі кәсіпорындардың жан-жақты бәсекелестікте болуы және бизнестің жоғары операциялық кідірістері;

Аудан экономикасын дамытуда агроөнеркәсіп кешені маңызды рөл атқарады. Онда біршама әлеуетті экономика топтасқан. Оның дамуы ауданның азық-түлік қауіпсіздігі деңгейін және облыстағы әлеуметтік-экономикалық жағдайды анықтайды. Аудан ішіндегі жалпы өнімнің 70%-ы аграрлық сектор үлесіне тиесілі болып отыр.

Ауданның ауыл шаруашылығы саласы негізінен мал шаруашылығына және өсімдік шаруашылығына негізделген. Жалпы ауыл шаруашылығы өнімінде мал шаруашылығының өнімі 44 % құрайды.

Мал шаруашылығының ерекшелігі оның көпсалалығында. Табиғи-климаттық жағдайларға және шаруашылық жұмыстарға байланысты ауданда ірі қара және қой шаруашылығы белсенді дамып келе жатқаны байқалады. Соңғы үш жылда олардың өсімі 20-25 % болды. Шошқа шаруашылығында үрдіс орнықты емес: жылдар бойынша мал басының өсімі бірде артып, бірде азайып отыр. Ол мал азығының тапшылығы және өнімнің сұранысқа ие болу деңгейіне де байланысты.

Жалпы ауыл шаруашылығы өнімінде өсімдік шаруашылығы 56 % құрайды.

Егіс алқаптары негізінен тәлімі жерлерде орналасқан. Онда дәнді және майлы тұқымдас дақылдар өсіріледі.

Ауылшаруашылық дақылдарының егіс алқаптары құрылымының негізгі үлесін барлық санаттағы шаруашылықтарда дәнді дақылдар (31,5 %) және майлы дақылдар (51,3%) құрайды. Қалған бөлігі мал азықтық дақылдарға (13,0 %), картоп (2,0%) және бақшалық дақылдарға (2,0%) тиесілі.

Мал шаруашылығы саласы серпінді дамыды. Барлық санаттағы шаруашылықтарда соңғы үш жылда ірі қара малы 4,2 % өсіп 77 143 бас, оның ішінде сауын сиырлар 30534 бас өсімі 3,7 %, қой мен ешкі 4,9% өсіп 265209 басты құрады, құстар 135 811 басты құрап 6,7 % артты.

2009 жылмен салыстырғанда ет өндіру көлемі 3,8 %, сүт – 1,3 %, жүн – 10,6 % , жұмыртқа – 2,7 % артты.

2009 жылмен салыстырғанда алынған төлдер төмендегідей бұзаулар 32 781 бас (өсуі 3,3 %), қозы мен лақтар 141383 бас (өсуі 6,7 %), құлындар 6645 бас (өсуі 2,1 %).

Мал шаруашылығы өнімін өндіру көлемі бойынша аудан облыс көлемінде жетекші орындардың бірін алып отыр. 2009 жылы сүт өндіруден аудан облыста - бірінші, ет өндіруден – төртінші орын алды.

Ауыл шаруашылық малдарынан алынатын мал өнімдерінің сапасы мен оның көлемін арттыру мақсатында ауданда асыл тұқымды мал фермасы, 27 мал ұрықтандыру пункттері, 11 мал бордақтау алаңдары жұмыс істеп тұр. 2009 жылдың көлемінде аудан бойынша 1869 бас қолдан ұрықтандырылса, ал 2010 жылы 2455 бас ұрықтандырылды. 2010 жылы қосымша. Сонымен қатар алдағы жылы мал бордақтау алаңдарының санын 17-ге жеткізуді жоспарлап отырмыз.

Қазіргі таңда аудан аумағында үлгілі мал қорымдарын салу өзекті меселенің бірі болып тұрған мәселе. Сол себепті Үржар ауданында ветеринариялық-санитариялық жағдайды көтеру мақсатында мал қорымын салу үшін аудандық бюджеттен 2 млн. теңге қаражат бөлініп, Үржар, Мақаншы, Қоңыршәулі ауылдарында мал қорымын салу жоспарланып, бүгінгі күні жұмыстар жасалып толығымен аяқталды.

Етті мал шаруашылығының дамуына жасалған сараптама нәтижесінде, ауылдық округтерде бұл сала экстенсивті тәсілмен немесе өнімділік жағынан емес, мал санының артуы есебінен дамып отырғанын көрсетті.

Аудан бойынша алынған жалпы өнім көлемі аудан халқын мал шаруашылығы өнімімен толық қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Мал шаруашылығы өнімін өндіруді арттыруға осы саланы қаржылай қолдау, қосымша мал бордақылау алаңдарын, асыл тұқымды шаруашылықтар құру, қатты және құнарлы жем дайындау ықпал етті.

Аудан жұқпалы және инвазионды аурулар бойынша қолайлы аймақ болып табылады. Осы аурулармен күресуге жыл сайын республикалық бюджеттен қажетті қаражат бөлінеді. Аудандағы негізгі проблема ауыл шаруашылығы малдарының бруцеллезі.

2008-2010 жылдары мал шаруашылығы саласын қолдау және дамытуға республикалық бюджеттен субсидия бөлініп, игерілді, Қабылданған іс- шаралардың нәтижесінде ауданда 11 мал бордақылау алаңы құрылып, нәтижелі жұмыс атқаруда.. Бұл нысандардың барлығы 2006-2010 жылдары құрылды.

Асыл тұқымды шаруашылықтардың саны 3 бірлікті құрады.

Өсімдік шаруашылығында. Аудан көлемінде жерді пайдалану категориялары бойынша төмендегі кестеде көрсетілген :

(кесте. 4)

Ауылшаруашылық дақылдарының егістігі құрылымында дәнді дақылдар 31,5% құрайды.

Барлық дәнді дақылдардың ішіндегі басым дақыл болып отырған күнбағыс 55,5 %.

Егін орағының қорытындысы бойынша әр гектардың тазаланғаннан кейінгі салмақтағы орташа түсімділігі 7,8 цн құрап, барлығы 24392,4 тонна дәнді дақылдар жиналды.

Аудан бойынша 67 098,8 тонна картоп, 54 974,7 тонна көкөніс және 18 708,3 тонна бақша дақылдары жиналды.

Алайда, соңғы жылдары күнбағыс өсіруге берілетін субсидия мөлшері арттырылғанына байланысты ауылшаруашылық дақылдары егістігін жетілдіру бойынша шаралар жүргізілмей отыр. Ауданның егістік құрылымында күнбағыстың үлесі өсіп, ғылыми негізделген ауыспалы егіс жүйесінің бұзылуынға әкеліп соқты. Одан басқа, минералдық тыңайтқыштар мен өсімдік қорғау құралдары жеткілікті қолданылмайды. Осы факторлардың барлығы жер құнарының азаюына және өнімділіктің төмендеуіне әкеліп соғады.

Үржар ауданы бойынша барлық суғармалы жер көлемі 43,2 мың га. 2010 жылы осы жер көлемінің 19,3 мың гектары игерілді. Қалған жер көлемін игеру үшін «Қарақол» су қоймасын құрылысын аяқтап іске қосу және су қоймаларымен су жүйелеріне күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу керек. Күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін инвестициялар қажет.

Аудан көлемінде 2 су қоймасы, 5 су бөгеттері және 11 магистралды каналдар бар. Егінсу су қоймасының сыймдылығы 31,5 млн. куб.м. «Правобережный» магистралды каналының ұзындығы 37,5 км, «Левобережный» каналының ұзындығы 10 км, «Каска» каналының ұзындығы 19,6 км, «Ақтоған» каналының ұзындығы 8,5 км, «Татарский» каналының ұзындығы 7,5 км, «Бельбастау» каналының ұзындығы 29 км, «Жамбас» каналының ұзындығы 7,5 км, «Бургон» каналының ұзындығы 3,66 км, «Ақтоған» каналының ұзындығы 38 км, «Бургон» каналының ұзындығы 8 км, «Тастоған» каналының ұзындығы 29 км. Каналдардың жалпы ұзындығы – 188,6 км. Барлық гидротехникалық құрылыстар «Востокводхоз» мекемесінің теңгерімінде тұр.

Алынатын өнімнің 35 пайызы себілген тұқымның сапасына байланысты екендігі белгілі. Үржар ауданы бойынша 2006 жылы «Юбилейный» ЖШС-гі негізінде тұқым шаруашылығы құрылып, I; II; III; репродукциялы тұқым шаруашылығы статусын алып, ауданның шаруа қожалықтарын жоғарғы сапалы тұқыммен қамтамасыз ету үшін жұмыс атқаруда.

Аудан көлемінде элиталық тұқым шаруашылығы болса, шаруа қожалықтары ауыл шаруашылық дақылдарының элиталы тұқымдарымен қамтамасыз етілер еді. Осыған байланысты Үржар ауданында «Юбилейный» ЖШС-гі негізінде элиталық тұқым шаруашылығын құру жоспарлануда.

2008 жылы Алтыншоқы ауылдық округінде ауыл шаруашылық дақылдарының жаңа сұрыптарын сынақтан өткізу және аудандастыру учаскесін ашу мақсатында 300 га егістік жер берілді, 2009 жылы Жетісу өңірлік сынақтан өткізу мекемесімен бірлесе отырып сынақтан өткізу жұмыстарын жүргізу үшін 50 га жерге күнбағыс дақылының екі сұрыпы егілді. Болашақта дәнді дақылдардың жаңа сұрыптарын сынақтан өткізіп аудандастыру үшін жұмыстар атқарылмақ.

1. 
   өндірістік әлеуеті бар;
   
2. 
   ауылшаруашылық өндірісі тұрақты дамып отыр;
   
3. 
   аудан халқы негізгі азық-түлікпен толық қамтылған, атап айтқанда ет, сүт, картоп, көкөніс және ұн;
   

1. 
   өндірістің ұсақ тауарлығы;
   
2. 
   ауылшаруашылық техникасы мен жабдықтар тозған;
   
3. 
   суармалы егіншіліктің тиімділігі төмен;
   
4. 
   асыл тұқымды мал үлесі аз;
   
5. 
   мал азығы жеткіліксіз;
   
6. 
   ауылшаруашылық өндірісінде заманауи инфрақұрылым жетілмеген;
   
7. 
   ауылдық тұтыну кооперативтері мен сервистік дайындау орталықтар жеткілікті дамымаған;
   
8. 
   шаруашылықтардың көпшілігінде негізгі және айналым қаражаттары жетіспейді;
   
9. 
   шаруашылықтардың кредиттік ресурстарға қол жетімділігі төмен;
   
10. 
    АӨК-де білікті кадрлар жеткіліксіз.
    

1. 
   агроөнеркәсіптік кешеннің әлеуетін толық пайдалану;
   
2. 
   бәсекеге қабілетті өнім өндіру;
   
3. 
   техникалық жабдықтау деңгейін көтеру;
   
4. 
   ауылшаруашылық өндірісінің тиімділігін арттыру;
   
5. 
   АӨК дамытуда көделген шараларды іске асыру (МТФ, мал сою алаңдарын және т.б. салу);
   
6. 
   ауылдық тұтыну кооперативтерін және сервистік дайындау орталықтарын дамыту.
   

1. 
   құрғақшылық және табиғи апаттарға байланысты азық-түлік қауіпсіздігі;
   
2. 
   экономикалық дағдарысқа байланысты нвестиция тарту;
   
3. 
   малдардың аса қауіпті ауруларының шығуы.
   

2.2.1.3 Шағын және орта кәсіпкерлік

Салық басқармасының мәліметі бойынша 2011жылдың 01 қаңтарындағы жағдай бойынша ауданда 6409 шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері тіркелген, солардың ішінде жұмыс істеп тұрғандары - 6421, заңды тұлғалар үлесі 84 бірлікті (1%), жеке кәсіпкерлер – 2578 бірлікті (41%) және шаруа (ферма) қожалықтары – 3747 бірлікті (58%) құрайды.

Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы сандарының ішінде 27,5 % - сауда саласында, 65,5 % - ауылшаруашылығы саласында, шамамен 7,0 % -басқа салаларда жұмыс атқарады.

Шаруа қожалықтары өздеріне тиесілі жер телімдерін үкіметке өткізуі, кәсіпкерлердің қаржы тапшылығы, сауда нүктелерінің жабылуы шағын кәсіпкерлік субъектілер санының кемуіне әсер етеді.

Әкімшілік кедергілерді жою жөніндегі жүргізілген жұмыстар нәтижелері бойынша 3 рәсім түрлері бойынша рұқсат беру құжаттарын беру мерзімін қысқарту мүмкіндіктері туралы шешімдер қабылданды:

Алакөл көлі демалыс аймағының бас жоспарының бекітілуіне байланысты болашақта стандартттық сапаға сәйкес демалыс үйлерінің құрылыстары салынатын болады. Осыған сәйкес, демалыс аймағына жақын орналасқан елді мекендерде шағын кәсіпкерліктің дамуына әсер ете отырып, нәтижесінде жергілікті бюджетке қосымша салық көздері анықталатын болады.

Сауда саласына баға беру SWOT-талдауында жүргізілді:

1. шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін заңнамалық негіз болуы;

2. шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері халықтың қамтылуының қомақты пайызын құрайды;

Әлсіз жақтары:

1. меншікті айналым қаражаттарының жеткіліксіздігі;

2. кәсіпкерлердің әлсіз теориялық және практикалық дайындығы, білікті мамандардың тапшылығы;

3. даму деңгейі, қызмет түрі және құрылған уақытына қарай салық салудың әр түрлі болмауы.

4. кепілдік болмағанда нақы секторда бизнес ашу мүмкіндігінің болмауы.
Мүмкіндіктері:

1. шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қаржылық-несиелік қолдаудың дамуы;

2. рұқсат алу құжаттарын алу кезінде әкімшілік кедергілерді жою.

Қауіптіліктері:

1. қаржы-несие ресурстарына қол жетімділіктің аздығы, факторларға байланысты, сұраған несие мөлшеріне кепілдемеге қоятын зат мөлшерінің жетіспеушілігі немесе оның мүлдем блмауы, банктердің кепілдеме затқа қойған қортынды бағасының төмен болуы;

2. бизнестің жоғары операциялық кідірістері.


2.2.2.7 Туризм
Үржар ауданы Шығыс Қазақстан облысының оңтүстік шығысында орналасқан. Туристік маршруттарды ашуға табиғи Алакөл көлі, «Барлық –

Арасан» шипалы емдік мекені, «Алет», «Уржарка», «Солдатское ущелье»,«Алакольский» қорғаны, өсімдік, аң-құс, жануарлар дүниесі мол өңір. Үржар ауданы Ұлы Жібек жолының бір тармағы ретінде табылады. Бұл өңірде қазақтың батыры Қаракерей Қабанбай жоңғар шапқыншылықтарына қарсы шайқасты.

Алакөл жағалауы құрылысының Бас жоспары Үржар аудандық мәслихатының 2009 жылғы 22 сәуірдегі №12-131/IV шешімімен бекітілді.

Қазіргі кезде Алакөл жағалауында 82 туризм инфрақұрылымдары (демалыс үйлер мен базалар) бар. Аудан бюджетінен «Үржарайым» атты балалар демалу-сауықтыру лагері салынған. 2008 жылы аталған лагерді салу үшін аудан бюджетінен 45 млн. теңге, 2009-2010 жылдары 62 млн. теңге бөлінді.

Балалар туризмін дамыту мақсатында ауданымызда «Менің Отаным- Қазақстан» атты Республикалық кезең өткізіледі.

2007-2008 жылдары жағалауды бекіту жұмыстарына жергілікті бюджеттен 673 млн. теңге бөлінді.

ҚР туризм, дене шынықтыру және спорт министрлігіне Шығыс Қазақстан облысынан ұсынылған 9 инвестициялық жобалардан 5 инвестициялық жоба тандалған. Оның ішінде ЖК Омаралинов - «Айгерим» атты демалыс базасын ұлғайту.

Жалпы аудан көлемінде

- емдік - сауықтыру

- өлкетану

- экотуризм

• 
  жағажай туризмды дамытуға потенциал бар.
  

2008-2010 жылдары туризм объектілеріне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілген.

2009 жылы ҚХР-мен екі жақты қарым- қатынастарын дамыту мақсатында визасыз бір күндік сапар ашылды.

Үржар ауданының аймағын туристік орталыққа айналдыру мақсатында жыл сайын облыстық туристік көрмелерге және жәрмеңкелерге қатысуда.

Ауданда Үржар-Өскемен-Үржар бағыттарында әуежай халыққа қызмет көрсетуде. Осымен қатар туризм саласын дамытуға кедергі жасайтың келесі мәселелер бар:

- туристік және көліктік инфрақұрылымы өз деңгейінде дамымауы;

• 
  туристік индустрияда көрсететін қызметтердің сапасының төмендігі;
  
• 
  мамандандырылған туристік қызметкерлерінің жоқтығы.
  

2. Алакөл көлі, «Барлық –Арасан» шипалы емдік мекені, «Алет», «Уржарка», «Солдатское ущелье»,«Алакольский» табиғи туристік объектілерінің болуы

3. емдік – сауықтыру, жағажай туризмнің болуы.
Әлсіз жақтары:

1. 
   туристік инфрақұрылымының өз деңгейінде дамымауы, соның ішінде жолдардың қанағатсыздығы
   
2. 
   мамандандырылған туристік қызметкерлерінің жоқтығы
   
3. 
   ауданның туристік ресурстары жайлы жарнамалардың жеткіліксіздігі.
   
4. 
   антропогендік жүктеме
   
5. 
   Алакөл көлі жағалауында орналасқан туристік объектілер бас жоспар құрылысына сәйкес емес
   
6. 
   Жағалауды бекіту. Жағалаудың тұрақсыздығынан жаңа демалыс үйлерінің құрылысы және күрделі жөндеу жұмыстары тоқтатылған.
   

1. 
   ҚР- да шипалы емдік мекенінің ашылуы
   
2. 
   Тұрғындарды жұмыспен қамту
   
3. 
   Ішкі және келуші туризм бойынша келушілер санын көбейту.
   
4. 
   Туризмді дамыту үшін кіші авиацияны құру.
   

1. 
   Жағалаудың тұрақсыздығына байланысты жағалаудағы жұмыс істеп тұрған туризм инфрақұрылымының жойылуы
   
2. 
   Туризм саласындағы меншікті және инвестициялық қаржыландыру шектеулі.
   
3. 
   Туризм саласындағы кәсіби деңгейдің төмендігі, көрсетілген қызметтері бағаларына сай емес.
   

1. туристік инфрақұрылымының өз деңгейінде дамымауы:

- шипалы емдік, демалыс үйлері мен базалардың және олардың материалдық базасының тозуы.

- Қазіргі таңда көрсетілген туристік қызметтері халықаралық стандартқа сай емес.

- Ауданның шеткері жағында орналасқан елді мекендерінде тұрақты байланыстың болмауы

2. Туризм саласындағы қызмет көрсететін мамандардың деңгейін және қайта даярлау біліктілігі төмен.

Туризм саласының дамуына кедергі жасайтын негізгі мәселенің бірі осы салада мамандандырылған кадрлардың жоқтығы.

Туризм саласының дамуы

Үржар ауданында бақталас туризм инфрақұрылымын құру.

Үржар ауданында туристік қызметтің қамтамасыз етілуі халықаралық стандартқа сай инфрақұрылымдарды құру және белсенді имидждік саясатымен дамиды.
2.2.1.4. Сауда

Аудан аймағында 752 сауда объектілері қызмет етеді, сонымен қатар 450 сауда нысандары, 17 жанар жағармай құю бекеті, 27 дәріханалар халыққа қызмет көрсетеді. Сонымен қатар, 4 сауда рыногі жұмыс істейді.

Бөлшек тауар айналымының көлемі 2109 жылы 5812,7 мың. теңгені құрады, бұл 2007 жылғы деңгейден 2 есе көп.

Сауда көлемінің даму динамикасынан тауар айналымының тұрақты өсу үрдісі көрінеді.Осыған байланысты проблемалық жағдайлар ретінде мыналарды атап өтуге болады:

– сауда қызметін реттеу саласындағы әлсіз заңнамалық қамсыздандыру;

– сауда нарығындағы көлеңке айналымдарының жоғары деңгейі;

1.Сауда көлемінің дамуының оң динамикасы және халықты жұмыспен қамтамасыз ету;

2.Бөлшек сауда нарығындағы қалыптасқан қатысушылары ;

Әлсіз жақтары:

1.Сауда бойынша заңнаманың «көмескі», және де нормативті-құқықтық актілердегі заманауи терминологиялардың жоқтығы;

2.Айналым қаражатының дефициті;

Мүмкіндіктері:

1.Кедендік одаққа кіруге байланысты тауар нарығының даму перспективасы;

2.Бәсекелестіктің өсуі, сауда жүйесінің бәсекелестікке қабілеттіліктің өсуі;

3.Қажеттілік тауарлармен ішкі нарықты толықтыру.

1.Азық-түлік бойынша болса да, азық-түлік емес тауарлар бойынша болса да импорттық жеткізулерге тәуелділік;

2.Өнімнің төмен бәсекелестікке қабілеттілігіне байланысты өндіретін тауарларға сұраныстың төмендеуі.

2.2.1.6. Бәсекелестікті дамыту.

Агроөнеркәсіп саласына жасалған сараптама барысында бәсекелестікті дамыту іс-шарлары ұсынылды. Ауылшаруашылық өнімдерін тікелей тұтынушыларға сату практикасын жалғастыру жұмыстарын жүргізу, оның ішінде сауда базарлары, жексенбілік жәрмеңкелер арқылы сату және ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілерге базарлардан арнайы орындар берілуін қамтамасыз ету.

Ауданда «Жаланашкөл» көмір кеніші бар. Қазып алынатын қатты отын өңірдің ішкі сұранысын ғана қамтамасыз етіп қоймай, республиканың басқа да облыстарына жіберіледі.

Көмір нарығында негізгі проблема болып көмірдің жекелей нарығында соңғы тұтынушылар үшін жылыту кезеңінде бағаның маусымдық жоғарлауы болып табылады. Көмір бағасының өсуіне әсер ететін факторлардың бірі болып қосымша құрылымдардың алып-саттар делдалдардың көпшілігі болып табылады. Көмір бағасының өсуіне электр энергиясының және жағар-жанармай бағаларының өсуі қосымша әсер етеді. Сонымен бірге өнімділігі жоғары емес қосымша құрылымдардың қызметі заңмен шектелмеген.

Мысалы, «Мадина» ЖШС жыл сайын қосымша құрылымдар арқылы көмір сатуды жүзеге асырады, соның ішінде ашық конкурстар өткізу жолымен, ол соңғы тұтынушыларға, соның ішінде табиғи монополиялар субъектілеріне көмірге бағаның негізсіз өсуіне әкеліп соқтырады.

Осыған байланысты аталған мәселенің шешімінің бірі заңнама тұрғысында көмірді өндіруге және іске асыруға ешқандай қатысы жоқ барлық қосымша құрылымдарды жою механизмін әзірлеу болып табылады.

Тұтыну нарығының оң бағыттарының бірі болып сауданың бөлшектік формасына біртіндеп ауысумен сауда кәсіпорындарын нығайтумен және мамандандырумен байланысты жеке сауда инфрақұрылымын жетілдіру болып табылады.

Сонымен қатар бүгінде республикадағы сияқты республикада сауданы дамыту бағыттарының нақты көрінісі жоқ, ал ішкі сауда стихиялы түрде дамуда.

Бүгінгі күні шағын кәсіпкерлік саласында келесі мәселелер проблемалық болып табылады:

- оның даму деңгейіне, қызмет түрі және қалпына келу уақытына байланысты салық салу кезінде дифференциалдық кепілдіктің жоқтығы;

- кепілдік қамтамасыз етудің жоқтығы кезінде нақты секторда бизнесті ашу мүмкіндігінің жоқтығы, яғни жаңа іс ашқысы келетін азаматтарда бизнесті ұйымдастыру мүмкіндігінің жоқтығы;

-формальдік шығындарды талап ететін формальдік, бизнестің жоғары операциялық шығындары;

- бизнес қызметінің жоспарлық және жоспардан тыс тексерулерінің үлкен көлемі;

- несиелер бойынша екінші деңгейлі банктердегі жоғары сыйақы мөлшерлемесі және оларды қайтару механизмінің жетімсіздігі;

- сауда қызметін реттеу саласында әлсіз заңнамалық қамтамасыз ету;

- қосымша құрылымдардың үлкен көлемі.

Ұсынылған шаралар негізінде рұқсатнама құжаттарын алу кезінде өңір кәсіпкерлерінің қорытыды әкімшілік шығындары 35% қысқарады, ол сондай –ақ тауар нарықтарында бәсекелестіктің дамуына әсер етеді.

Содан басқа келесі шаралар қарастырылады:

- әлеуметтік маңызы бар тауарларға бағалар және сауда мөлшерлемесіне тұрақты мониторингпен қамтамасыз ету;

- тартылған несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау;

- бағаларды тұрақтандыру бойынша аудандық штабтардың жұмысын жалғастыру;

Агроөнеркәсіп секторындағы сараптама нәтижесінде бәсекелестікті дамыту бойынша іс – шаралар ұсынылды:

- халыққа ауыл шаруашылығы тауарларын, «демалыс күні» жәрмеңкелері және нарықтары арқылы тікелей сату тәжірибесін жалғастыру;

- нарықтарда сауда орындарымен ауыл шаруашылығы таруарларымен қамтамасыз етуге көмек көрсету.

- жаңа кәсіпкерлерді тарту мақсатында өңірлік нарықтар, тауарларға және қызметтерге қажеттілік жайлы ақпаратты жинауды, талдау және жариялауды ұйымдастыру;

- жергілікті мемлекеттік атқару органдарының қызметінің ақпараттық айқындылығын жоғарлату бөлігінде жұмыстың жалғасуы.

Облыста әкімшілік барьерлерді және бәсекелестік нарықты дамыту бойынша бұдан арғы жұмыс жалғастырылатын болады.

Содан басқа жергілікті атқарушы органдардың қызметі Бүкіләлемдік экономикалық форумның бәсеке қабілетті әлемдік индексінің «жергілікті бәсекелестік артықшылығы» көрсеткіші бойынша Қазақстан ұстанымының жақсаруына әер ететін іс-шараларды әзірлеуге және өткізуге бағытталатын болады.

SWOT-талдау:

1. 
   Сауданың дүкендік формасына біртіндеп ауысумен сауда кәсіпорындарын ұлғайтумен және мамандандырумен байланысты жеке сауда инфлпкдпдрақұрылымын жетілдіру.
   
2. 
   Әлсіз тараптар
   

1. 
   Қосымша құрылымдардың үлкен көлемі бағаның айтарлықтай өсіміне алып келеді;
   

1. 
   Әкімшілік барьерлерді және бәсекелестік нарықты дамыту бойынша бұдан арғы жұмыс;
   
2. 
   «жергілікті бәсекелестік артықшылығы» көрсеткіші бойынша Қазақстан ұстанымының жақсаруына әер ететін іс-шараларды әзірлеу және өткізу
   
3. 
   Қатер
   

1. 
   сауда дамуының нақты көрінісінің жоқтығы.
   

1. 
   Өңірдің инновациялық дамуы.
   

Ұйымдар мен мемлекеттік органдар сатып алатын тауарлар, жұмыстар, қызметтер сатып алу кезінде қазақстандық қамту мәселелеріндегі негізгі міндеттерді орындау мақсатында 2009 жылдан бастап мемлекеттік сатып алудағы қазақстандық қамтуды ұлғайту, ұлттық өндірушілермен байланысты нығайту және отандық өндірушілерге қолдау көрсету бойынша дәйекті жұмыс басталды.

2009 жылдың қорытындысы бойынша ауданның 6 кәсіпорны бойынша мониторинг жүргізілді, олар жалпы сомасы 468,0 мың теңгеге тауарлар, жұмыстар және қызметтер сатып алды, соның ішінде жүйе құраушылар бойынша қазақстандық қамтудың үлесі 100 % құрады.

2010 жылы ауданның 10 ірі кәсіпорындарымен мониторинг жүргізілуде, олар жалпы сомасы 80797,6 мың теңгеге тауарлар, жұмыстар және қызметтер сатып алды, соның ішінде қазақстандық қамтудың үлесі 100 % құрайды.

ҚР «Мемлекеттік сатып алу» Заңына өзгерістер енгізілуіне байланысты шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік сатып алудағы үлесі азайды, сатып алудың жаңа электронды түріне көшуіне байланысты ҚР басқа өңіріндегі жеткізуші ірі өндірушілердің әлеуетті қаблеттілігі анықталды.

2011-2015 жылдарға арналған индустриалдық- инновациялық даму бағдарламасына Үржар ауданынан Алакөл жағалауында санаторлы-курорттық қонақ үй кешенін салу жобасы енгізілген, жобаны орындаушы «Бұғаз» ЖШС-і болып табылады.

Қазіргі уақытта аталған жоба Алакөл көлінің жағалауын нығайту мәселесі шешімін тапқанға дейін тоқтатылған.

Алакөл көлі демалыс аймағындағы салынып жатқан басты құрылыстар стандарттық сапасына сай демалыс үйлерін іске қосуды жоспарлауда. Бұл жақын жатқан елді-мекендерде шағын бизнестің дамуына қолайлы жағдай туғызады, салық төлемдері мен аудан бюджетіне қосымша кіріс кіреді.

Сонымен қатар, «Бәтуә» ЖШС-і соя дақылын өсіруде тамшылап суғару жүйесі «VALLEY» қондырғысын қолданып, ауданның инновациялық технологиясының дамуына үлесін қосуда. Аталған мекеме тамшылап суғару жүйесін сумен қамтамасыз ету үшін пластикалық құбыр шығаратын шағын зауытты іске қосуды жоспарлауда, агротехникалық іс-шараларды пайдалану үшін 27 бірлік тракторлар мен 96 бірлік тіркеме-қалқа және қосалқы құрал –саймандармен қамтамасыз етілген.

«Бәтуә» ЖШС-н «Индустрияландыру картасына» енгізу жоспарлануда, бүгінгі күнге жұмыстар атқарылуда.

1. меншік өндіріс қорының болуы;

2. әлеуеттік өндірістің болуы;

3. қолайлы ахуал жағдайы.

1. Алакөл көлінің жағалауын нығайту мәселесінің шешімі;

2. білікті мамандардың тапшылығы.

Мүмкіндіктер:

1. қабілетті жайғасымды арттыру, іс-шаралар жасап өткізу.

басқа аудан кәсіпорындарының жан-жақты бәсекелетігінің болуы, салыстырмалы операциялық бизнес шығындарының жоғарлауы.

2010 жылғы қаңтар-желтоқсан айларында негізгі капиталға инвестиция көлемі 3764,5 млн. теңгені құрады, бұл 2009 жылдың деңгейімен салыстырғанда 58,4 %-ға артық. (7 кесте)

Қаржыландыру көздері бойынша инвестиция көлемінің 2010 жылғы үлес салмағы: кәсіпорындар мен ұйымдардың меншікті қаражат есебінен – 22,2% ( 834,4 млн.теңге), республикалық бюджет қажарат есебінен – 69,1% ( 2603,6 млн. теңге), жергілікті бюджет қаражат есебінен – 8,7% ( 326,5 млн. теңге) құрады және тартылған қаражаттар инвестициялардың басым көздері болып республикалық бюджет болып табылады. (8 кесте)

2010 жылы ауданға тартылған инвестицияның басым бөлігі білім саласына 20,5 %, көлік және байланысқа – 51,3 % және өнеркәсіпке – 5,0 %.

1. 
   Туризм нысандарын, тұрғын үй және агроөнеркәсіп кешен құрылыстарын салуға қолайлы ортаның болуы.
   

1. 
   Шетелдік және жеке меншік инвестицияларды жан-жақты тартудағы белсенділіктің жетіспеушілігі.
   

1. Нақты секторға құйылған инвестиция көлемінің өтелімділігі;

2. Өңірге инвестиция тартудың табиғилығы;
Угрозы:

- қаржы дағдарысы.

Үржар ауданы, Шығыс Қазақстан облысындағы ең сумен қамтамасыз етілген аймақтардың біріне жатады. Үстіңгі және жер асты суларының жағдайына әсер ететін негізгі фактор тарихи ластанулар болып табылады (таулы жыныс үйіндісі, артқы сақтау орны, өндірістік қалдықтар, өндірістік қалдықтарды жинау орны). Ауданның барлық елді мекендерінде өндірістік және тұрмыстық қалдықтар жинау орындарының жоқтығы қоршаған ортаның ластануына тікелей әсерін тигізуде.

Бүгінгі күнге дейін Үржар, Мақаншы елді мекендерінде тұрмыстық қалдықтар жинау полигондарының құрылыстарын салу үшін жобалық-сметалық құжаттарының дайын болғанына қарамастан құрылыс жұмыстарын бастау өзінің оң шешімін таппай отыр.

Осыған сәйкес, шешімін таппай отырған мәселелер қатарында :

-атмосфералық ауаның автокөліктен шыққан пайдаланылған газдың атмосфералық ауаны ластануының өсуі;

-өзендердің ластануы ;

-Семей ядролық сынақ полигоны зардапының салдарынан пайда болған экологиялық проблемалар;

-Елді мекендердегі канализация жүйелерінің және тазалаушы қондырғылардың тозуы ;

-Барлық елді мекендерде өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды жинау полигондарының жоқтығы ;

Мықты жақтары:

• 
  Арнайы белгіленбеген орындардағы өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды жинау полигондарын жою;
  
• 
  Тұрғындарға экологиялық білім беру және ағарту жүйесі дамуда, азаматтарға қоршаған ортаның жағдайы Нақтылы ақпарат беру жүйесі жетілдірілу ;
  
• 
  Аудан орталығында «Мәдениет саябағы» және «Батырлар Аллеясы» демалыс орындары бар.
  

• 
  Тұрмыстық қалдықтар жинау полигондарын салу мәселелерінің жедел түрде шешілмеуі;
  
• 
  Атмосфера ауасының автоматтандырылған бақылау және мониторинг жүйесінің жоқтығы;
  
• 
  Қолданыстағы мемлекеттік мониторинг жүйесі қоршаған ортадағы нақты және химиялық ластаушылардың құрамы үшін жедел толық және объективті ақпаратпен қамтамасыз ете алмауы;
  
• 
  Автокөліктердің санының үздіксіз өсуі кезінде аудан орталығында көліктерді дамыту тұжырымдамасы әлі әзірленбегені ;
  

Табиғи-климаттық жағдайдың шұғыл өзгеруі;

Елді мекендерде санитарлық-эпидемиологиялық жағдайдың өзгеруі және жер асты жер үсті суларының ластануы ;

Мүмкіндіктері:

Қалдықтарды екінші қайтара өңдеу және пайдаға жаратуды енгізу энергия үнемдеу ресурсы саясатын іске асыруға мүмкіндік береді, бұл табиғи ресурстарды үнемдеуге, қалдық көлемінің азаюына әкеледі.

Автоматтандырылған қоршаған ортаның сапасын бақылау жүйесін енгізу оңтайлы басқару шешімін қабылдау үшін оның жағдайы Нақтылы объективті суреттеме алуға мүмкіндік береді, соңғы нәтижесінде тұрғындардың өмір жағдайының жақсаруына оң әсерін тигізеді.

Азаматтарға табиғи ресурстарды пайдалануға саналы қатынасты қалыптастыру.

Қатты қалдықтар жинау полигондарының құрылысын салу.

2.2.2. Әлеуметтік сала

2.2.2.1 Білім саласы

Мектепалды ұйымдарды сақтау және кеңейту желісі, 5- 6 жасар балаларды мектепалды әзірлікке қол жетімділікпен қамтамасыз етуге шаралар қабылданған.

Ауданда 2010 жылы 212 баланы қамтумен 4 бала- бақша, 2386 баланы қамтумен 113 шағын- орталықтар (толық және қысқа мерзімді қамтамасыз етіп) жұмыс істейді. Олардан толық күндіз болудан шағын орталықтардың саны- 33, оларда бала- 810; қысқа мерзімді- 80, оларда балалар – 1576. Мектеп алды біліммен қамту 62,4 % (2598) бала құрады. Мектеп алды жастағы балалардың жалпы саны- 4163. 2007 жылмен салыстыру бойынша бала- бақша желісі саны өзгермеді, 59 шағын- орталықтар ашылды.

Сонымен бірге ауданда мектепалды ұйымдарда орындарды алуға 1370 өтініштер тіркелді. Бұл орындарға қажеттілік Үржар (65% жалпы сұраныстан ), Мақаншы (40%), Бахты (82%), Қабанбай (82%) ауылдарында байқалады.

Мектептік ұйымдардың желілер дамытулары динамикасы
(кесте. 11)

Бір мектептік ұйым ыңғайлы ғимараттта орналасқан, 2 мектепалды ұйымдаканализация жоқ. 2010- 2007 жылдар бойынша мектепалды ұйымдардың заттық- техникалық базаларын нығайтуға 5545,0 теңге бөлінді. (2008 ж- 500,0 т, 2009 ж- 5045,0, 2010 ж)

Орташа білімге 12 жылдық ортақ білімге көшуге дайындық жұмысы жүргізіліп, мектеп жасындағы балаларды оқумен толық қамтумен қамтамасыз етілген.

2010- 2011 оқу жылы жалпы орта білім беретін 54 мемлекеттік ұйым жұмыс істейді, сонымен қатар 54 күндізгі мектеп.

Ауданда демографиялық және миграциялық ахуалға байланысты жалпы білім беретін мектептер мен оқушылар контингент саны азаюы тенденциясы сақталып тұр.Контингенттің жоқтығынан бастауыш мектептердің жабылуы салдарынан жалпы білім беретін мектептердің саны төмендеуі байқалды. 2007- 2008 оқу жылы – 59; 2008- 2009 оқу жылы- 59; 2009- 2010 оқу жылы- 58; 2010 -2011 оқу жылы- 54.

Оқушылар контингентінің 2007 – 2010 жыл 1,6 мың адамға қысқарылып, 2007- 2010 ж 5 мектептің жабылуына әкеліп соқты.

Аудан мектептері компьютермен жабдықталған 2010 ж жалпы білім беретін мектептерде компьтермен жабдықтау оқушыға 1 компьютерді құрады. Кең жолақты интернетке мектеп қосылған.

Пәндік кабинеттер мен жабдықтармен мектептердің заттық- техникалық базалары жеткілікте қамтылуы қалып отыр. 2010 жылы мультимедиялық кабинеттермен жарақтану- 57,4 %, физика- 51,9 %, химия- 5,6%, биология- 24,1% құрады.
2010 жылда пәндік кабинеттермен және жабдықпен мектептердің динамикасы.

(кесте 13)

54 орта мектептерден ыңғайлы бөлмелерде 28- і орналасып жатыр, 12- сі апатты жағдайда деп танылған. Қосымша білім ұйымы әлсіз заттың- техникалық базасы бар- 1 ұйым қосылды, бөлмеде орналасқан.

Оқушыларға сапалы білім жағдайын жасау мақсатында мектеп салу құрылыс жұмыстары жүріп жатыр. 2010 ж пайдаланымға 1 мектеп (Қарақол ОМ) тапсырған.

2010 жылы Жол карталарын іске асыру шеңберінде нысандарды күрделі жөндеуден өткізуге 72 844,0 теңге жұмсалды, Республикалық бюджеттен сол сомада 49531,0 теңге.

Аудан мектептерінде 1942 ж педагогикалық жұмысшылар жұмыс істеуде, оның 1483- і әйелдер немесе 76,3 %-ы. Әлсіз тартылымдықтар мен төмен еңбек ақы салдарынан жас педагогтар келуі жеткіліксіз.

Қазақстан Республикасында білім сапасының ұлттық жүйесін ендіруден кейін облыс мектеп оқушылары ұлттық бірыңғай тестілеу формасындағы аттестациядан сәтті өтіп жатыр. ҰБТ нәтижесінің барлауы көрсеткендей, 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы мектеп бітірушілердің білім сапасының негізгі көрсеткіштері едәуір жоғары. ҰБТ нәтижелері бойынша орта балл 91,74 % құрады. (облыс бойынша ІІ орын)

Ауданда 226 жетім және ата- ана қамқорынсыз бала тұрады. 110 бала қамқорлыққа, 2 потранаттық тәрбиеге, 114 асырап алуға берілген. 1 интернаттық типтегі мекемеде 48 бала оқып тәрбиеленуде, оның ішінде- 1 жетім, 3- жартылай жетім, ата- ана қамқорынсыз бала жоқ.

Сонымен қатар 150 (1,1%) мүмкіндігі шектеулі бала арнаулы білім бағдарламаларымен қамтылды, ал 25 мүгедек бала білім алуға жарамсыз.

Жазғы демалыс кезінде ауданда 1 балалардың денсаулығвн нығайту мақсатында лагер жұмыс істеіді.

Қосымша білімберу жасөспірімдерге жеткіліксіз деп саналады.

Негізгі жақтары:

Бала бақшалардың жүйесін нығайту және шағын орталықтарын ашу;

Мектепке дейінгі білім беру мекемелерін балаларды қамтудың санының көбейуі.

Үш ауысымда білім беруді жою.

ҰБТ көрсеткішінің жылсайын жақсаруы.

Әлсіз жақтары:

37,6 % мектеп жасында дейінгі балалардың мектепке дейінгі білім берумен қамтылмауы.

Демографиялық және миграциялық процестерге байланысты мектептердегі оқушылардың құрамының қысқаруы.

Білім беру мекемелерінң материалдық- техникалық жабдықтаудың жеткіліксіздігі, соның ішінде мектеп асханаларының техникалық құрал- жабдықтары.

Мүмкіншіліктері:

Білім беру мекемелерінің объектілерінің құрлысын жүргізудегі мемлекеттік- жекеменшік серіктестігінің дамуын.

Электронды оқуды жүзеге асыру.

Қатер:

2008 жылы аудан халқының саны 82300 адам құраған, ал 2010 жылы 82201 адам. Оның ішінде 14 жасқа дейін – 20936, жасөспірімдер – 4602, ересектер – 53663, әйелдер – 20342. Жыл сайын ауданда адам саны бір деңгейде қалып отыр, халықтың көбею тенденциясы байқалып отыр.

Аталған жағдай ауданның ерлер мен әйел адамының өмірінің болжамды көрсеткіштері деңгейінде көрініп отыр: 2010 жылы облыстық көрсеткіш 67,4.

Ауданда әйелдер мен балалар денсаулығының төмен деңгейі және ұрпақты болу денсаулығының мәселесі өзінің өзектілігін сақтап отыр. 2009 жылы 1 ана өлімі тіркелді немесе ана өлімінің көрсеткіші 77,2, облыстық көрсеткіш 29,6 - 100 000 тірі туғанға шаққанда.

Ана өлімінің басты себептері- акушерлік қан кету, гестоздар, экстрагениталды патология, түсік пен аурушаңдықтың жоғары деңгейінің салдары (жыныс жолдары арқылы берілетін жұқпалар, анемия) болып табылады. Бұл жағдай медициналық қызмет сапасының жеткіліксіздігі және білікті кадрлардың, әсіресе ауылдарда тапшылығымен түсіндіріледі.

Нәресте өлімінің негізгі себептері перинаталдық кезеңде туындайтын жағдайлар болып табылады. Нәресте өлімінің құрылымында екінші орынды туа біткен даму кемістігі алады, бұл жүргізілетін ерте диагностикалаудың жеткіліксіз деңгейімен (жүкті әйелдердегі туа біткен даму кемістігін анықтауға арналған скринингтер), жалпы аудандағы жайсыз экологиялық жағдайлармен, сонымен қатар медициналық қызмет сапасының жеткіліксіздігі және білікті кадрлардың, әсіресе ауылдарда тапшылығымен түсіндіріледі.

Ауданда Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28 желтоқсандағы № 1325 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында ана және бала өлімін төмендету жөніндегі 2008-2010 жылдарға арналған бағдарламаны іске асыру жүзеге асырылуда. Ағымдағы кезеңде Бағдарламаны іске асыру барысында бала және тууға көмектесу ұйымдарда материалдық-техникалық жағдайын жақсартуға қол жеткізілді, сонымен қатар регионалды перенаталдық көмек көрсетуге, жүктіліктік пен босануды жүргізуге жаңа технологияларды енгізуге мүмкіндік алды.

Соңғы жылдары тұрғындардың ауыршандық деңгейі өршуі байқалады. 2008 жылы 49463,5-тен 2010 жылдың 51141,8 адамға дейін. Ауыршандықтың өршуі келесі сыныптамадан байқалады: эндокриндік ауру соның ішінде қант диабеті, дем алу мүшелерінің қабынуы, қан айналымының ауруы жыныс қуық жүйесінің ауыруы, жарақаттар мен улану.

Өткен үш жылдық кезеңде әлеуметтік-маңызды аурушаңдықтардың бірқатар таралу көрсеткіштері және тұрғындардың әлеуметтік-маңызды аурушаңдықтардан болатын өлімінің төмендегені байқалады.

Өткен 3 жылда ауданда туберкулез аурушаңдығының көрсеткіші 1000 тұрғынға шаққанда 2008 жылы 132,6 бастап 2010 жылы 129,5 дейін төмендегені байқалады. Туберкулезден болған өлімнің 100 мың тұрғынға шаққанда 2008 жылғы 16,9-дан бастап 2010 жылғы 8,6-ге дейін төмендені байқалады. Облыстық көрсеткіштен – 21,1-ге төмен. (8 сурет)

Тубееркулез жөніндегі бағдарламаны іске асыру бойынша өткізілген іс-шараларға қарамастан науқастарға әлеуметтік көмек көрсету мәселелері (тұрғын үй бөлу, жол ақысын төлеу, туберкулез науқастарына, балаларды қоса алғанда тамақтануға қаражат бөлу) өзекті болып отыр. Үржар ауданының әкімдігінің үйлестіру кеңесінде туберкулезбен ауыратын адамдарға әлеуметтік қолдау көрсету жөнінде мәселелер үнемі қарастырылады.

Ауданда қатерлі ісік аурушаңдығынан болған өлімнің 100 мың тұрғынға шаққанда 2008 жылғы 91,6 бастап 2010 жылғы 89,2 дейін төмендегені байқалады. Бірақ облыс көрсеткішінен 161,2 аз (10 сурет). Тұрғындарға амбулаторлық деңгейде химиялық препараттармен қамтамасыз ете отырып емдеу мен диагностикалаудың жаңа әдістерінің енгізілуіне байланысты аурушаңдықты ерте сатыда анықтауға бағытталған алдын алу тексерулері жүзеге асырылуда.

Тұрғындардың аурулары арасында әлеуметтік-маңызды аурулардың қатарында барынша маңызды қан айналымы жүйесінің аурулары тұр. Жалпы өлім құрылымында 50 пайыздан астам барынша көп үлес салмағы қан айналымы жүйесі ауруларына келеді. 2010 жылы қан айналымы жүйесі ауруынан қайтыс болғандардың көрсеткіші 348,8 құрады.

Қан айналымы жүйесінен өлімінің төмендету мақсатында ауданда 2007 жылдан бастап кардиология орталығындағы кардиология саласындағы жетекші мамандарымен, арақашықтық ЭКГ жүйесіне қосылуға мүмкіндігі бар телемедициналық кешен жұмыс атқарады.

Жарақаттардан, бақытсыз жағдайлардан және уланулардан (13%) болған өлімі аудан тұрғындары өлімінің себептері арасында үшінші орынды алады. 100мың тұрғынға шаққанда 2010 жылдың көрсеткіші 144,0.

Салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін салалардың алдын алу бағыты күшейтілген, тұрғындардың жекелеген санаттарын алдын алу тексерулерімен қамту артып отыр, азаматтардың, бірінші кезекте балалардың дене белсенділігін арттыру бойынша шашарлар іске асырылуда.

Ауданда адамның иммундық жетіспеушілік вирусының індеті тіркелген жоқ.

2010 жылдың басында ауданның денсаулық сақтау жүйесі 4 аурухана ұйымдары бар. Аудан тұрғындарына амбулаторлық емдеу көмектерін 23 мекеме көрсетеді. Оның ішінде 3- уі кеңес беру диагностикалық емхана. Аудан тұрғындарына дәрігерге дейінгі көмекті 8 акушер-фельдшерлік пункт, 22 медициналық пункт (ары қарай шарттыы атауы - МП), профилактикалық емханалық ұйымдардың құрамындағы 3 жедел жәрдем бөлімшелері қызмет көрсетеді.

Аудан тұрғындарының төсек-орынмен қамтамасыз етілуі мемлекеттік емдеу-алдын алу ұйымдары бойынша 10 000 тұрғынға шаққанда 2008 жылы 32,0, 2010 жылы 32,2 құрады. Облыстық көрсеткіш 2010 жылы 41,4 құрады.

Стационарды алмастырушы көмек дамыды, амбулаторлық-емханалық мекемелер жанынан күндізгі стационар төсек-орындары ашылды. Сонымен 2010 жылы күндізгі стационарда 66 стационар төсек құрады.

Тегін медициналық көмектің кепілді көлеміне арналған шығыстар 2008 жылғы 545845 мың теңгеден бастап 2010 жылғы 890450 мың теңгеге дейін арттты. Ауданның денсаулық сақтау ісін тұрақты дамыту үшін жеткіліксіз болып отыр.

Ауыл тұрғындарына дәрілік көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін дәріханалық ұйымдары жоқ ауылдық елді мекендерде БМСК объектілері арқылы дәрі-дәрмектер сату ұйымдастырылған. Ауданда 59 ауылдың ішінен 7 –уі дәрі дәрмек көмегімен қамтамасыз етілген.

Ауданның денсаулық сақтау ісіні білікті кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі маңызды проблема болып отыр. 01.01.2010 жылғы қарағандағы жағдай бойынша дәрігерлер саны – 136, мейірбике – 410 адам. Медициналық ұйымдардың дәрігерлермен жарақталуы 2010 жылы 98,4% құрайды.

2010 жылдың соңында кадрлар тапшылығы 20 дәрігерді құрады. 2010 жылы медициналық ЖОО 10 түлегі ауданға келді. Барлығы көтермеақы алып, тұрғын үймен қамтамасыз етілді.

Дәрігерлік кадрлардың «қартаю» үрдісі байқалады. 50 жастан жоғары 53 дәрігер 30,0%, 30 жасқа дейінгі 22 дәрігер 16,2% құрайды.

Денсаулық сақтауды проблемаларды айқындау үшін SWOT-талдау жүргізіледі.

Мықты жақтар:

1) Демографиялық көрсеткіштердің жақсаруы, туудың өсуі, өлім-жітімнің азаюы, табиғи өсімнің артуы;

2) Ана өлімі көрсеткішінің төмендеуі;

3) Тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде тұрғындар үшін медициналық көмекті жоғары технологиялық түрлерінде қолжетімділіктің жақсаруы;

1. 
   Санитарлық нормалар мен талаптарына қайшы келетін типтік дәрігерлік амбулаториялық медициналық пунктерінің ғимараттары болмауы.
   
2. 
   Ауыл мекендерінде медициналық кадрлардың тапшылығы. Ауылда жұмыс істеу уәждемелердін болмауы, әлеуметтік-тұрмыстық жағдайлардың төмен болуы.
   
3. 
   Мақаншы ауылындағы туберкулезге қарсы аурухана ғимаратының талапқа сай еместігінен ауданда жаңа туберкулезге қарсы аурухана, Бестерек, Ново-Андереевка (Барқытбел), Қарабұта, Көктерек дәрігерлік амбулатория ғимараттарын салу қажет етеді.
   
4. 
   Үржар ауылының тазалау имараттары мен канализациялық желілдерінің санитарлық эпидемиологиялық талаптарына сай келмеуі.
   
5. 
   Алакөл жағалауынада жаз маусымында демалушыларға тәуліктік медициналық көмек көрсету үшін өзіндік дәрі-дәрімекті құралдарымен штат бірліктерімен жасақталған маусымдық дәрігерлік стационарлық пункт ғимаратының құрылысының қажеттілігі.
   
6. 
   Ауданның емдеу мекемелерінің медициналық құралдарымен, санитарлық көлікпен қамтамасыз ету жағдайының төмендігі.
   

1. 
   Заманауи медициналық объектілер құрылысын қаржыландыруды арттыру;
   
2. 
   Жаңа жабдықтар сатып алуға, ғимаратқа күрделі жөндеу жүргізуге байланысты шығындарды қаржыландыру тетігін әзірлеу;
   
3. 
   Жұмыс орнына, атап айтқанда ауылдық елді мекендерге жұмыс істеп отырған медициналық кадрларды бекіту және жас мамандарды бекіту бөлігінде шаралар жүйесін ізірлеу.
   

Емдеу алдын алу ұйымдарының, әсіресе ауылдық жерлердегі ұйымдардың материалдық техникалық базасы әлі жеткіліксіз болып отыр.

1. 
   Аталған саланы мерзімінде қаржыландырмау әсерінен медициналық құрылғылар мен медициналық мекемелер ғимараттарының тозуы індеттерді уақытында анықтаудағы медициналық қызмет көрсетудің сапасыздығына алып келеді;
   
2. 
   Мамандардың тапшылығының артуы.
   

2.2.2.3 Халықты әлеуметтік қорғау.

Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы жағдайды талдау аудандағы соңғы 3 жыл бойында әлеуметтік қамту саласын дамытудың оң серпінін көрсетті: әлеуметтік саланы дамытуға бөлінетін бюджеттік қаражаттардың тұрақты өсіп отыруы, аз қамтылғандар санының 15,3 % төмендеуі, жұмысқа орналасқан жұмыссыздар санының жыл сайын өсуі, тіркеуге отырған жұмыссыздар үлесінің 0,3 пайыздық пунктке төмендеуі.

2010 жылы экономикалық белсенді тұрғындар саны 43,4 мың адамды құрады. 2008 жылмен салыстырғанда жұмыспен қамтылған тұрғындар санының 0,2 мың адамға өсуі және жалпы жұмыссыздар санының 0,2 мың адамға қысқаруы есебінен жұмыссыздық деңгейі 0,4 пайыздық пунктке төмендеп, 4,6 % құрады. Жалпы еңбек нарығындағы жағдай бойынша жұмыс күшіне ұсыныс соңғы жылдары жұмыс берушілердің белгілі кәсіптер мен мамандар жұмысшыларына қажеттілігі 1,5-2 есеге асқан. Ауылдағы жұмыс күшіне сұраныс және ұсыныс тепе-теңсіздігінің негізгі себебі жұмыссыздар кәсібінің қолда бар жұмыс орындарының құрылымына сәйкес келмеуі, сондай-ақ бос жұмыс орындарының орналасқан жері жұмыссыздың тұратын жеріне сәйкес болмауы, яғни тұрғын үй нарығы жұмыс күшінің өңірлік жеделдігін әлсіз қолдайды.

Жұмыспен қамту органдарына өтініш бергендердің жұмысқа орналасу деңгейі 2008 жылы 80,2%, ал 2010 жылы 88,5 % құрады.Мұндай мүмкіндік ауданда жол картасы жобаларын жүзеге асыру нәтижесінде болып отыр. 2010 жылы кәсіби оқытуға 96 жұмыссыз адам жолданды, бұл 2008 жылмен (83 адам) салыстырғанда 13 адамға артық, әлеуметтік жұмыс орындарымен 98 адам қамтылған, 2008 жылмен салыстырғанда 51 адамға артық, сондай-ақ жастар практикасына 53 адам жолданды, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 30 адамға артық.2010 жылы құрылған жаңа жұмыс орындарының саны 824 болса, бұл 2008 жылмен (564) салыстырғанда 260 жұмыс орнына артық.

Нысаналы топқа жатқызылған жұмыссыз және жұмыспен қамтылмаған азаматттарды, оның ішінде репатрианттарды жұмыспен қамтуға жәрдем беру жөніндегі жұмыстың негізгі бағыттары болып мыналар табылады: еңбек нарығындағы жағдай және ұсынылатын қызметтер кешені туралы ақпараттық қамту, жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу, жұмыссыздарды кәсіптік оқыту, қайта оқыту және біліктілігін арттыру, уақытша жұмыспен қамту: қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындарына жұмысқа орналастыру.

2008 жылы жұмысқа орналасқан этникалық репатрианттардың үлесі 10,5 % құраса, бұл көрсеткіш 2010 жылы 15 % құрады.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметшілерін әлеуметтік қолдау мақсатында ұжымдық келісім-шарттар жасасу бойынша жұмыстар жүргізілуде. 2010 жылы ұжымдық келісім-шарттармен қамту 94,5% құрады, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 41,2% артық. Бұған ұжымдық келісім-шарттарды жаңа мерзімдерге қайта жасасу, және де келісім-шартқа отырмаған кәсіпорындармен жұмыстар жүргізу арқылы қол жеткізілді.

2010 жылы барлық бюджеттік әлеуметтік бағдарламаларды орындауға республикалық бюджеттен трансферттерді қоса ескергенде 292,5 млн. теңге бөлінді, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 1,4 есе артық.

Экономиканың барлық салаларының және әлеуметтік саланың дамуымен байланысты шаралар кешенін жүзеге асыру нәтижесінде Үржар ауданы тұрғындарының өмір сүру деңгейі едәуір жоғарылады. 2008 жылмен салыстырғанда аз қамтылған азаматтардың саны 15,3 % қысқарды және 2010 жылдың аяғында 4,9 мың адамды құрады.

2010 жылы табыстары ең төменгі күн көріс мөлшерінен төмен халық үлесі 26,7% құраған (2007 жылы – 30,0%). Ең төменгі күн көріс мөлшері 2008 жылдан 2010 жылға дейінгі мерзімде 11912 теңгеден 12805 теңгеге дейін көбейді.

2010 жылы халықтың номиналды ақшалай табысы 35216 теңге (2008 жылы – 28080 теңге) құрады.

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны 2008 жылмен салыстырғанда 25,6 % азайып 1409 адамды құрады.

2010 жылы балаларға мемлекеттік жәрдемақы түрін 1806 отбасы алды, онда 4598 бала бар, бұл 2008 жылдан 29,2% төмен.

Тұрғын үй көмегін 2010 жылы 403 отбасы алды, бұл 2008 жылдан

13,5 % төмен.

Атаулы әлеуметтік көмек алушылары ішіндегі еңбекке жарамды тұрғындардың үлес салмағы 2008 жылмен салыстырғанда 3,6 % азайып,

27,3 % құрады.

Атаулы әлеуметтік көмектің орта мөлшері 2010 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 1747 теңгеден 2546 теңгеге дейін көбейді.2010 жылы атаулы әлеуметтік көмектің орта мөлшерінің үлесі (2546 теңге) ең төменгі күнкөріс мөлшерінен алғанда (12805 теңге) 19,9% құрайды, бұл 2008 жылғы көрсеткіштен (18%) 1,9%-ға артық.

ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне, соларға теңестірілген адамдарға 5,0 және 2,0 мың теңге мөлшерінде коммуналдық қызмет шығындарын жартылай өтеуге материалдық көмек беріліп отырады.

ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне, соларға теңестірілген адамдарға, көпбалалы аналарға, аз қамтылғандарға, мүгедек балаларға материалдық көмек тұрақты түрде беріледі.

Ауданда:

- жиыны 237 адамға, оның ішінде 30-ы мүгедектер, қызмет көрсететін жалғызілікті қарт азаматтар мен мүгедектерге үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімі жұмыс істейді.

Мүмкіндіктері шектеулі 191 балаға әлеуметтік қызмет көрсету бөлімі үйде қызмет көрсетеді. 2010 жылы 15 психика мен жүйкелерінің ауытқушылықтары бар балаларға үкіметтік емес ұйымдар тарапынан қызметтер көрсетілді.


SWOT – талдау

Күшті жақтары:

1. 
   МАӘК өтініш бергендер санының 1,4 есе төмендеуі және төлемдердің орта мөлшерінің 1,3 есе өсуі жеке атаулы көмекті күшейту жағын куәландырады.
   

МАӘК алушылар құрамында еңбекке жарамды адамдардың болуы.

1. 
   Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылардың жеткіліксіз белсенділіктері мен масылдық бағдарлары.
   

Тұрақты және уақытша жұмыс орындарына жұмысқа орналстыру, кәсіптік даярлауға және қайта даярлауға жіберу, қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындарын құру сияқты жұмыспен қамтудың белсенді түрлерін қолдану, сондай-ақ тұрғындардың аталған бөлігін кедейлік шеңберден шығару бойынша өңірлік бағдарламалар әзірлеу.

Тұрғындар кірістерінің іс жүзінде өсуі.

Үкіметтік емес ұйымдардың әлеуметтік қызметтер секторындағы жұмыстарын белсендіре түсіру.

Ауданда жұмыспен қамтудың бірыңғай мемлекеттік саясатын жүргізу үшін 2008-2010 жылдарға арналған Үржар ауданының халықты жұмыспен қамту бағдарламасын жүзеге асыру аяқталып келеді, оның басты мақсаты болып, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және жұмыс іздеу мерзімінде жұмыспен қамтылмаған халықтың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету табылады.

2010 жылы жұмыспен қамту бойынша уәкілетті органдарға 1541 адам өтініш берді, оның 1070 адамы жұмысқа орналастырылды, бұл көрсеткіштер 2008 жылы тиісінше 845 пен 372 болған.

2008 жылмен салыстырғанда экономикалық белсенді халық санында тіркелген жұмыссыздар үлесі 0,3 пайыздық пунктке төмендеп, 2010 жылы

0,7 % құрады.

- Жұмыспен қамтылған тұрғындар саны 2008 жылдан 2010 жылға дейін 206 адамға көбейді, 41442 адамға дейін.

- Жұмыссыздық деңгейі 0,4 пайыздық пунктке төмендеп, 4,6 % құрады.

Әлсіз жақтары:

- Еңбек нарығындағы жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңсіздігі, онда дәрігерлер, мұғалімдер, электрмен,газбен дәнекерлеушілер, сылақшылар, ағаш шебері, жүргізушілер жоғары сұранысқа ие.

- Экономиканың кадрларға қажеттілігін анықтау механизмінің жоқ болуы кәсіпорындарда кадрларға қажеттілік туралы ақпаратты қалалар мен аудандардың әкімдіктері арқылы жинақтау және жалпылау сияқты болжауға әкеп соғады.

- Проблемалар шешуге жүйелік және кешенді көзқараспен келуді қамтамасыз ететін жұмыспен қамту саласындағы әрекет ету бағдарламаларының қысқа мерзімді сипаты (2010-2011 жылдардағы Жол картасы).

- Кәсіпорындарда бос жұмыс орындар санын қысқарту салдарынан жүмыссыздарды жұмысқа орналастыру бойынша мүмкіндіктерді шектеу.

- Жұмыс берушілер қоятын талаптарға сәйкес жұмыссыз тұрғындарды кәсіби даярлау мен қайта даярлау бағдарламаларын жетілдіру.

- Тұрғындарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік белсенді бағдарламалары спектрын кеңейту.

- Жұмыссыз азаматтардың ауылды жерлердің тұрғындары үшін басымыдылықпен кәсіпшілік бастамаларын дамытуға жәрдемдесу.

2.2.2.4 Мәдениет

Атап айтқанда қаржыландырудың өсуі «Жол картасы» бағдарламасының есебінен, сонымен қатар мәдениет қызметкерлерінің еңбекақысының өсуінен болды. Жалпы қаржыландырудың ішінде, «Қазақстан Республикасының ауыл аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын» жүзеге асыру іс- шаралары негізінде ауылдық мәдениет нысандарын дамытуға жергілікті бюджет есебінен 2010 жылы 26 196,0 млн. теңге қаржы бағытталды.

Мәдениет мекемелерінің жүйесі 2008 жылы 7 бірлікті, 2009 жылы 10 бірлікті, 2010 жылы 12 бірлікті құрады, соның ішінде: 7 клуб, 5 кітапхана.

2010 жылдан аудандық орталық кітапханада «Бірыңғай ақпараттық компьютер желісі» жобасы жұмыс істейді. Жоба аясында аудандық кітапхана қажетті құрылғылармен қамтамасыз етіліп, Интернетке қосылды. 2010 жылы Интернет пайдаланушылар саны 307 адамды құрады. 2008- 2010 жылдары аудан кітапханаларындағы компьютерлердің жалпы саны 12 бірлікті, көшірме жасау құрылғысы 2 бірлікті құрайды.

Аудан бойынша 2008 жылы 112, 2009 жылы 115, 2010 жылы 120 мәдени- көпшілік іс- шаралар өткізілді.

2008- 2010 ж.ж. аудан кітапханалары 23600 пайдаланушыға қызмет көрсетті.

Жалпы кітап қоры 103,1 мың дана, соның ішінде мемлекеттік тілдегі кітап үлесі 35,9 % құрайды.

2008- 2010 жылдары аудандық мәдениет саласы мекемелерінің материалдық- техникалық базасын жақсартуға жергілікті бюджеттен 29425,0 млн. теңге қаржы бөлінген.

2008 -2010 жылдары мәдениет ғимараттарына (мәдениет үйі, ауылдық клубтар, кітапхана) 186152,0 млн. теңге қаржыға жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Мәдениет саласының басым және әлсіз жақтарын нақтылауға SWOT- сараптама жасалды.

- 2008 жылмен салыстырғанда мәдени- көпшілік іс- шараларға, конкурстарға, фестивальдерге, әдеби- сазды кештерге, көрмелерге, концерттерге қатысушылар, кітапханаға келушілер деңгейін, орын саны өзгерместен, 3,0 есеге арттыру.

- мәдениет нысандарының қызмет көрсетуін қамтамасыз ету дәрежесін арттыру

Әлсіз жақтары:

- мәдениет мекемелерінің жеткіліксіз материалдық- техникалық қамтамасыз етілуі (музыкалық аспаптар, заманауи құрылғылар, сахналық киімдер).

- 2011 жылға пайдаланымдағы мәдениет саласы ғимараттарының жоғары деңгейдегі тозуы 50 % құрайды. Ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстарына бюджеттен бөлінетін қаражаттың жеткіліксіздігі.

Мүмкіндіктер:

- әлеуметтік жағдайы төмен топтағы тұрғындарға ақысыз қызмет көрсету мәдениет қызметінің қол жетімділігін арттырады.

Мәдениет саласының басым және әлсіз жақтарын нақтылауға жасалған SWOT- сараптама қорытындысында аудандық мәдениет саласының дамуын тежеп отырған өзекті мәселелер анықталды.

1. Ауданның қажеттілігіне мәдениет желісі жеткіліксіз. Үржар ауданының 15 ауылдық округінде ауылдық клубтар, 23 ауылдық округте ауылдық кітапханалар жоқ. Мәдениет саласындағы 1 видеомобиль автокөлігі аудан орталығынан алыс орналасқан ауыл тұрғындарына толыққанды мәдени қызмет көрсетуді қамтамасыз ете алмайды.

2. Жеткіліксіз материалдық- техникалық жабдықтау (музыкалық аспаптар, заманауи құрылғылар, сахналық киімдер) мәдениет мекемелерінің қызмет көрсету сапасына өз әсерін тигізеді және тұрғындардың өсіп келе жатқан мәдени қажеттілігіне жауап бере алмайды.

3. Мәдениет мекемелерінде кәсіби мамандар жетіспеуі байқалады. Ауылдық клубтар мен кітапханалардың штаттық кестесінде арнайы кәсіби музыка мамандары және техникалық қызмет көрсетушілер бірлігі қарастырылмаған.

2.2.2.5 Тілдерді дамыту

Аудан әкімі аппараты және оның дербес бөлімдеріндегі, атқарушы органдардағы мемлекеттік қызметшілердің саны штаттық кестеге сәйкес 214 адам, оның ішінде, ұлттық құрамы бойынша қазақтар- 205, басқа ұлттар- 9. Барлық мемлекеттік қызметшілер қызмет атқаруларына қажетті деңгейде мемлекетік тілді меңгерген. Ауданда 3 орта мектеп базасында және аудан әкімі аппараты жанында мемлекеттік тілді оқыту үйірмелері ұйымдастырылған. Аталған мемлекеттік тілді оқыту үйірмелерінде 76 тыңдаушы мемлекеттік тілді оқып үйренуде.

Білім саласында мемлекеттік тілді, орыс және ағылшын тілдерін оқыту мемлекеттік стандартқа сай жүргізілуде. Бүгінгі таңда ауданда 52 жалпы орта мектеп бар, оның ішінде мемлекеттік тілде оқытатын- 42, аралас- 10 мектеп. Аудандағы жалпы орта мектептердегі оқушылардың 92 % мемлекеттік тілде оқып, білім алуда. Аудандағы 8 балабақша оқу- тәрбие жұмыстарын мемлекеттік тілде жүргізуде.

Сонымен қатар аудандағы 4 мектеп жанында ағылшын тілі үйірмесі жүргізіледі, онда 85 тыңдаушы қамтылған.

Мемлекеттік тілді оқыту, ісқұжат жүргізу сапасын арттыру мақсатында аталған үйірме тыңдаушылары мен аудан әкімі аппараты мен дербес бөлім қызметкерлеріне (қаржы, кәсіпкерлік, ауылшаруашылық, транспорт) салалық сөздіктер, оқу- әдістемелік құралдар сатып әперілді.

Мемлекеттік тіл саясаты бойынша ақпараттандыру орталығы ролін атқарып отырған аудан әкімі сайты апта сайын жаңартылып отырады.

Ауданда «Уақыт тынысы/Пульс времени» аудандық газеті 5986 дана таралыммен шығады. Мемлекеттік тіл саясатын БАҚ- та насихаттау мақсатында 2008 ж.- 12, 2009 ж.- 15, 2010 ж.- 17 мақала жарияланды.

Аудан әкімі аппараты және оның құрылымдық бөлімдерінде, 27 ауылдық округ әкімі аппаратында ісқұжаттар мемлекеттік тілде жүргізілуде. Аудан әкімі аппараты және оның құрылымдық бөлімдерінде, 27 ауылдық округ әкімі аппаратындағы жалпы құжат айналымында мемлекеттік тілдің үлес салмағы 2008 ж.- 82 %, 2009 ж.- 87,5 %, 2010 ж.- 89,2 % құрады.

Жалпы ауданда мемлекеттік тілді қоғамдық өмірдің барлық саласына енгізуге мүмкіндіктер жеткілікті. Мемлекеттік тіл саясатын, тілдік құрылымды қоғамдық өмірдің барлық саласында жан- жақты терең енгізуге және жүргізуге барлық жағдайлар жасалған. Бұл мемлекеттік органдардың, ұйымдардың және қоғамның мақсатты үйлестірілген жұмысының нәтижесі. Аудан өмірінде тілдік дамудың тиімді құрылысы бірден- бір әлеуметтік маңызды мәселе, қоғамда азаматтық келісімді және оның ары қарай нығаюына, этнолингвистикалық және мәдени қажеттілікті жүзеге асыруға толыққанды әсерін тигізеді.

Мемлекеттік органдардың қызметі бірқатар тиімді атқарымды- лингвистикалық кеңістік шарттары үдерістерін қалыптастыруға негізделген.

Біріншіден, ауданның жаңаша даму сатысында тілдерді дамыту саласы да ерекше жаңашыл бағыттағы талаптарды қажет етеді. Бірінші кезекте, ұлт алдында тұрған стратегиялық міндетті түсіне білу негізінде ары қарайғы тұрақты дамуға қажетті аудан тұрғындарының бірігуі қажет.

Екіншіден, бұл қоғамдық өмірдің барлық саласында бәсекеге қабілеттілікті арттыру арқылы Қазақстанның әлемдік саяси- экономикалық жүйедегі орнының өзгеру әсері.

Қолданыстағы заңнамаға сәйкес қоғамдық өмірдің барлық саласында мемлекеттік тілмен қатар ресми түрде орыс тілі қолданылады. Орыс тілінің жалпы мәдени қолданылуы дамуда және сақталуда.

Қаржыландыру көлемі 2008 ж.- 1 041,0; 2009 ж.- 624,0; 2010 ж.- 2 274,0 мың теңгені құрады.

- мемлекеттік тілді оқыту инфрақұрылымы жетілдірілуде;

- мемлекеттік тілді оқыту әдістемесінің жүйесін қамтамасыз ету жолға қойылды;

- мемлекеттік тілде іс жүргізу үдерісі белсенді жүзеге асырылуда

Әлсіз жақтары:

- мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай стандарты жасалмаған;

- тіл саласының нормативтік- құқықтық қамтамасыз етілуінің жеткіліксіздігі.

Мүмкіндіктер:

- Қазақстан халқын ұлттық және моральдық біріктіруші басты факторы ретінде мемлекеттік тілдің ролін арттыру;

- көптілділікті сақтай отырып, мемлекеттік тілді әлеуметтік- коммуникативтік кеңістікке енгізу;

- қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту

- мемлекеттік тілді қолдану саласындағы құқықтық қолдаудың жеткіліксіздігі;

- қазақстандықтардың тіл мәдениетінің төмендеу мүмкіндігі.

2.2.2.6 Дене шынықтыру және спорт
Аудан бойынша 21 спорт түрлері дамыған. Онын ішінде 1- қысқы олимпиада бағдарламасына кіретін спорттың түрі, 8 — жазғы олимпиадаға және олимпиада бағдарламасына кірмейтін 12 спорт түрлері.

2010 жылы Үржар ауданы бойынша спорт нысандарының саны 228 бірлік (оның ішінде мектептердің спортзалдары), 2008 жылмен салыстырғанда 1 бірлікке азайған.

2008-2010 жылдары жүйелі түрде дене шынықтыру және спортпен айналысатындар саны 5248 адамға көбейді. 01.01.2010 жылға жалпы халық санынан жүйелі түрде дене шынықтыру және спортпен айналысқан халық саны 12165 адам немесе 15% құрады.

2010 жылы 2008 жылмен салыстырғанда өткізілген спорттық шаралар саны 84 бірлікке көбейіп, 113 бірлікті құрады.

Аудан бойынша шаңғы спортынан 49 үйірме жұмыс атқаруда. Қамтылған бала саны — 503. Шаңғы спортын дамыту мақсатында аудан бюджетінен 30 жиынтық шаңғы алу үшін 1 млн теңге қаржы бөлінген. Жыл сайын шаңғы спортынан 10- нан астам жарыстар мен фестивальдар өткізіледі.
кесте. 14

2008-2010 ж.ж. спорт дамуының негізгі көрсеткіштерінің динамикасы

Балалар-жасөспірімдердің мамандандырылған олимпиадалық резерв спорт мектебі үлкен жұмыс атқарады. Аталған мектептің Қарабұлақ, Мақаншы, Қабанбай, Таскескен, Қайынды, Благодарное, Бақты ауылдарында бөлімдері жұмыс істейді. Спорт мектебінде 8 спорт түрінен үйірмелер жұмыс істейді (дзю-до, шаңғы, қазақ күрес, еркін күрес, грек-рим күрес, бокс, футбол, волейбол), барлығы 911 бала қамтылған. Спорт мектебінде 27 жаттықтырушы-оқытушы жұмыс істеуде. Оның ішінде 1-дзюдодан Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2 грек-рим күресінен КСРО-ның Спорт шебері, 1- шаңғы спортынан еңбек сіңірген спорт шебері, 5 -ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы. 16 жаттықтырушы – оқытушы штаттық кестесі бойынша жұмыс атқаруда, оның ішінде жоғары білімімен – 13 жаттықтырушы, орта арнаулы білімімен – 3 жаттықтырушы. Қалғаны 11 жаттықтырушы штаттық кестесінен тыс, барлығы жоғары білімімен.

Спорт мектебінің жұмыс нәтижесі: 1,2,3 разрядтары бойынша – 279 спортшы, Халықаралық дәрежедегі спорт шеберлері – 3, ҚР спорт шебері-1, СШҮ – 13.

Спорт саласының басым және әлсіз жақтарын нақтылауға SWOT- сараптама жасалды.

Барлық жастағы халық арасында дене шынықтыру – сауықтыру және бұқаралық- спорттық шаралының көбеюі.

1. Материалдық-техникалық базаның жеткіліксіздігі

2. Ауыл округтердегі спорт нұсқаушылары штатының жоқтығы
Мүмкіндіктер:

Спорт инфрақұрылымының деңгейін көтеру (кіші футбол, волейбол, баскетбол, үлкен теннис, шайбалы хоккей алаңдарын жасау)

1. Спорт саласының басым және әлсіз жақтарын нақтылауға жасалған SWOT- сараптама қорытындысында аудандық спорт саласының дамуын тежеп отырған өзекті мәселелер анықталды.

1. Балалар- жасөспірімдер спортының жеткіліксіз дамуы. Қазіргі таңда бұқаралық демалыс орындарында және тұрғылықты жерлерді спорт алаңдарының жеткіліксіздігі. Осыған орай балалар- жасөспірімдер спортпен шұғылдануы төмен.

2.Спорт ұйымдарының материалдық-техникалық базаның жеткіліксіздігі.

1) Ауылдық жерлерде спорттық ғимараттардың және құрал- жабдықтарының жеткіліксіздігі байқалады. Қазіргі таңда ауданымызда жасанды жабынды талапқа сай футбол алаңы жоқ.
2.2.2.7. Ішкі саясат

Ішкі саясат бөлімінің негізгі миссиясы – өңірдегі қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтау, мемлекеттілікті нығайту, демократияны дамыту, ұлтаралық және дінаралық келісім, жастарды интелектуалдық және рухани қалыптастыру, еліміздің болашақ дамуын қамтамасыз ету. Бәсекеге қабілетті ақпараттық кеңістік, үкіметтік емес секторды дамытып, жастардың мемлекеттік кепілдігі мен әлеуметтік құқықтарын іске асыру.

Бөлім арқылы аудандық және ауылдық ақпараттық-насихат топтарында жүйелі жұмыстар атқарылып, ақпараттық саясат жөніндегі Кеңестің отырыстары өткізілді. Сонымен бірге мемлекеттік саясатты ақпараттық қолдау мақсатында БАҚ өкілдерімен жұмыстар жанданып, пресс-конференциялар, дөңгелек үстелдер, кездесулер ұйымдастырылуда. Белгіленген мақсаттарға жету ауданның әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуының негізгі міндеттерінің жүзеге асуын ақпараттық-сараптамалық қамтамасыз етуге септігін тигізеді.

Елбасы Жолдауын аудан тұрғындары арасында кеңінен түсіндіріп, насихаттау мақсатында аудан бойынша жалпы 39 ақпараттық-насихат топтары жұмыс істесе, оның 4 аудандық (құрамында 24 адам), 35 ауылдық (құрамында 219 адам) ақпараттық-насихат топтары құрылып, Жолдаудың маңыздылығын тұрғындарға кеңінен насихаттап, түсіндіруде белсенді жұмыстар атқарып келеді. Ақпараттық-насихат топтары құрамына бөлім басшылары, аудандық мәслихат депутаттары, қоғамдық ұйымдар өкілдері енгізілген.

АНТ мүшелеріне арналған Жолдауға қатысты, ауданның әлеуметтік -экономикалық дамуына және басқа да өзекті мәселелер бойынша ақпараттық материалдар дайындалады. Ішкі саясат бөлімімен дін, сыбайлас жемқорлық және нашақорлық тақырыбындағы кітапшалар дайындалып, таратылды.

Мемлекет және азаматтық қоғам институттары арасындағы өзара тығыз қарым-қатынас қоғамдық үрдістерге, диалогтың дамуына тұрғындарды кеңінен тартуды қамтамасыз етеді. Аудандағы 29 діни бірлестіктердің қызметіне ерекше назар аударылады. 2012 жылдың 10 айында бері дінаралық байланыс тақырыбында 11 дөңгелек үстел. Барлығы 1240 адам қамтылды.

Қоғамдық-саяси ахуалға, саяси партиялар және басқа да азаматтық қоғам институттары қызметтеріне, соның ішінде діни бірлестіктер қызметіне жүйелі сараптама жасау; олармен өзара диалог және қарым-қатынас аудандағы қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтауға мүмкіндік береді.

Өткізілген іс-шаралар жиынтығы қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтауға, ұлтаралық және дінаралық келісімді нығайтуға, діни бірлестіктер және құқық қорғау органдары өкілдерімен өткізілген дөңгелек үстелдер, олардың жастармен кездесулері, сонымен бірге мемлекеттік рәміздерді дәріптеуге бағытталған.

Ауданда 2 саяси партиялардың филиалдары тіркелген. Олар құрамында 3561 мүшесі бар «Нұр Отан» ХДП және құрамында 100 мүшесі Қазақстан Халықтық Коммунистік партиясы.

Мемлекеттік тапсырыспен жұмыс істейтін үкіметтік емес ұйымы тіркелмеген.

Тұрғындарды өз уақытында ақпараттандыру мақсатында 2010 жылдың 1 қазанынан бастап аудандық газет аптасына 2 рет шығады. Осыған байланысты ел дамуының басым бағыттары мен жүргізіліп жатқан мемлекет саясатымен ақпараттану деңгейі артты. Мемлекеттік ақпараттық саясатты қаржыландыру көлемі жылсайын артып келеді: 2008 ж. – 3 901,0 мың теңге, 2009 ж. – 4 989,0 мың теңге, 2010 ж. – 7 618,0 мың. теңге, 2011 ж. – 8 241,0 мың теңге. Жергілікті басылымның тиражы жылдан-жылға өсіп келеді. 2008 ж. – 3640, 2009 ж. – 4820, 2010 ж. – 6000, 2011 ж. – 6200 дананы құрады.

Қазақстандық сандық телерадиохабар тарату жүйесін енгізу аясында «Қазтелерадио» АҚ біріккен 1 тұсаукесер, 3 кездесу, АНТ мүшелері арқылы үнемі түсініктеме жұмыстары жүргізіледі. Аудандық газетте OTAU TV жүйесінің артықшылықтары туралы материалдар жарияланды. Бүгінгі таңда 1700 отбасы OTAU TV абоненттері бар.

Жастардың дамуына жағдай жасау мақсатында өңірде бірқатар іс-шаралар атқарылды. Мемлекеттік жастар саясатын қаржыландыру көлемі жылсайын артып келеді: 2008 ж. – 290 мың теңге, 2009 ж. – 388 мың теңге, 2010 ж. – 570 мың теңге. Бөліммен жастарға арналған патриоттық шаралар, сонымен бірге, жастар арасында азаматтық белсенділікті арттыру мақсатында ұлтаралық және дінаралық келісімді нығайтуға бағытталған шаралар өткізілді. Әлеуметтік сауалнамалар жүргізілді.


Күшті жақтары:

- қоғамдық-саяси жағдайға, саяси партиялар мен басқа да азаматтық қоғам институттары қызметіне талдау жасауды жүзеге асыру;

- Мемлекеттік телеарналардың көруін жүзеге асыру

Әлсіз жақтары:

- мемлекеттік тапсырыспен жұмыс жасайтын ҮЕҰ болмауы;

- жастар ұйымдарының болмауы

Мүмкіндіктер:

сандық теледидарды енгізу мемлекеттік бағдарламасын жылдам жүзеге асыру;

қоғамдық-саяси, соның ішінде діни ахуалды күрделендіруді болдырмау бойынша ұтымды шаралар қабылдау;

тұрғындар арасында ақпаратық-насихат жұмысын жандандыру;

ауылдық округтерде жұмыс істейтін мамандарға методикалық көмектер көрсету

Қауіп:

- теріс діни ағымдардың таралуы.

2.2.2.8. Қоғамдық қауіпсіздік және тәртіп.

Аудандағы жедел жағдай 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда тұрақты болып табылады. Криминалдық жағдайды тұрақтандыру және сауықтыру мақсатында аудандық ішкі істер бөлімі басқару шешімдерді қабылдады. Оларды жүзеге асыру тіркелген қылмыс сандарының төмендеуінде нақты оң қарқынды нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік берді. Атап айтқанда тіркелген қылмыстар санын 267 ден 254-ке дейін, оның ішінде ауыр қылмыстар 38 ден 18-ге дейін, қылмыстың ауыр түрлері 7 ден 1-ге дейін, қарақшылық шабуылдар 5 тен 1 қылмысқа дейін төмендеді.

Қоғамдық орындарда жасалған қылмыстар 31 ден 30-ға дейін, мас күйінде жасалған қылмыстар 43 тен 41-ге дейін кеміді.

Жалпы қылмыстардың ашылу деңгейі 3,6 %-ға, оның ішінде қылмыстың ауыр түрлері 11,6 %-ға, бөтен мүліктерді ұрлау 3,9 %-ға, қасақана жасалған қылмыстарды ашу 100 %-ға артты.

Сонымен қатар, орта деңгейдегі қылмыстар 3,8 %-ға, оның ішінде бөтен заттарды ұрлау 3,4 %-ға, ұрлықтар 16,7 %-ға көбейіп отыр. Сотталып келген азаматтардың қылмыстары 57,1 %-ға, кәмелеттік жасқа толмаған жастар істеген қылмыстар 44,4 %-ға өсіп отыр.

10 мың адамға шаққандағы жалпы қылмыс деңгейі 29,7 ден 27,7-ге дейін төмендегеніне қарамастан, кейбір ауылдық округтерде тіркелген қылмыстар саны көбеюде. Атап айтқанда Үржар, Мақаншы және Қабанбай ауылдары. (12 сурет).

2008-2010 жылдары тіркелген қылмыстар санының өзгеру динамикасы

12 сурет

Соңғы 3 жылдың аралығында жасөспірімдер жасаған қылмыстар саны тұрақсыз болып тұр. Кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстардың үлес салмағы 2008 жылы – 12 қылмыс, 2009 жылы – 9 қылмыс, 2010 жылы 13 қылмыс. 2008 жылмен салыстырғанда жасөспірімдер жасаған қылмыстар 2008 жылмен салыстырғанда 8,1 пайызға дейін көбейді.

«Мектеп» инспекторлары институтының дамауын жалғастыру қажет, бұл оқушылар арасында құқық бұзушылықтарды ерте алдын алуға мүмкіндік береді.

Құқық бұзушылықтардың алдын алу, кәмелетке толмағандарға спирттік ішімдіктер мен темекі өнімдерін сату, есірткі заттары мен психотропты құралдарды медициналық емес жолмен пайдалану фактілерінің алдын алу жұмысына азаматтар мен үкіметтік емес ұйымдарды тарту бойынша жұмысты одан дамытуды талап етеді.

Жолдарындағы апат жағдайы күрделі болып қалуда. Оның себебі автокөлік құралдары парктерінің өсуі, жолдардың қозғалыс қарқындылығының сәйкес еместігі, жүргізушілер дайындығының сапасы мен тәртібінің төмен деңгейде болуы. Жол қозғалысына қатысушылардың тәртібін арттыру үшін, жол қозғалысын бақылау және реттеулдің заманауи техникалық құралдарын қолдану қажет. Осы мәселелерді шешу жол көлік оқиғалар санының жыл сайын 1-2 %-ға төмендеуіне мүмкіндік береді. 2008 жылы 13 жол оқиғасы, 2009 жылы 10, 2010 жылы 17 жол оқиғасы тіркелген (13 сурет).

2008-2010 жылдары аралығында жасалған ЖКО, қаза болғандар мен жаралағандар санының өзгеру үрдісі



13 сурет

Халықты есірткілерді пайдалануға тарту деңдейі жоғары болып қалуда. Нашақорлықты ерте алдын алу жүйесін құру, сондай-ақ мамандандырылған медициналық мекемелерді дамытуды талап етеді.

Есірткіге қарсы күресті насихат жалпы мемлекеттік жүйені қалыстастыруға әкелетін жолдардың ұйымдастырылуын жетілдіруді, оның ішінде заңнама деңгейінде. Осыған байланысты барлық мемлекет органдары мен бұқаралық ақпарат құралдарының әлеуетін пайдалана отырып пәрменді ақпараттық-насихаттау шаралар кешенін қабылдау қажет.

Күшті және әлсіз тараптарын табу үшін SWOT-талдауды жасау қажет.

Күшті тараптар

1. Азаматтардың құқытары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғау бойынша жағдайларжасалды.

2. Құқық бұзушылықтардың алдын алу және олардың өзара іс-қимыл жасасуын қамтамасыз етудің нақты субъектілері анықталды.

3. Қоғамдық тәртіпті қорғау және құқық бұзушылықтардың алдын алуда қатысатын азаматтар мен ұйымдардың өзара іс-қимыл жасасу нысандары келісілді.

Әлсіз тараптар

1. ІІО-да есепте тұрған тұлғалар арасында отбасылық-тұрмыстық саладағы құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша іс-шаралардың жеткіліксіздігі.

2. Тұрмыстық маскүнемдік, Маскүнемдік пен нашақорлықтың алдын алу мәселелерінің шешілмегендігі.

3. Тұрмыс жағдайы ауыр тұлғаларды әлеуметтік бейімдеу мен оңалту деңгейінің жеткіліксіздігі.

4. Ішкі істер органдарының тиісті нормаларға дейін жасақталмағаны, оларды үлгілік әкімшілік ғимараттарымен қамтамасыз етілмегені, жұмыс істеп тұрған ғимараттарды қайта салу қажеттілігі.

Мүмкіндіктер

1. 
   Құқық бұзушылықтардың алдын алу жүйесін жетілдіру.
   
2. 
   Құқық бұзушылықтар мен қылмыстардың өсуіне жол бермеу бойынша
   

уақтылы шараларды қабылдау.

3. 
   Алдын алу субъектілерінің жұмысын үйлестіруді арттыру.
   

Қауіптер :

1. Ауданның географиялық орналасуы заңсыз көшіп-қону жағдайына өзінің оң ықпалын тигізеді.

2.2.2.9 Азаматтық қорғаныс жүйесін дамыту.

Үржар ауданының аумағының әртүрлі табиғи, кен-геологиялық және геодинамикалық жағдайлары оның – жер сілкінісі, су тасқыны, сел, көшкін, қар көшкіні, дауыл, дала өрттері, темпераНақтының күрт төмендеуі және қарлы боран, індет және эпизоотия сияқты табиғи апаттарға айтарлықтай бейім болатындығын алдын ала анықтайды. Құралдар мен негізгі қорлардың, жылжымалы құрамның және көліктегі инфрақұрылымның ескіруі мен тозуы, табиғи ресурстарды өңдеуді қарқындандыру, оларды тасымалдау мен қайта өңдеу көлемін арттыру техногендік қауіп-қатердің өсуі үшін нақты алғы шарттар жасайды.

Аудандағы 7 су құрылыстары қазіргі заманның беріктік талаптарына сай емес және төменде орналасқан елді мекендер мен объектілер үшін әлеуетті қауіп төндіреді. Таулы жерлерде орналасқан елді мекендерді көктем мезгілдерде сел басу қауіптілігін туындатады. 2010 жылдың қаңтар айында қардың шамадан тыс түсуінен және қатты соққан боранның салдарынан ауданның барлық елді мекендеріне жол қатынасы үзілді, 60,0 мың адамның өмір сүру жағдайлары бұзылды. Аудан көлемінде 17-ден астам көшкін түсетін учаске, 16 елді мекенге және онда өмір сүретін 29,5 мың аддамға тікелей қауіп төндіреді. Адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіпті қыс кезеңіндегі төтенше жағдайлар туғызады.

Жыл сайынғы залалады ауданға су апатымен (су тасқыны, су басу) байланысты төтенше жағдайлар әкеледі. 2010 жылғы көктем кезеңінде қолайсыз келген стихиялық ауа-райы шарттарына байланысты су тасқыны кезеңінде, наурыз айының ортасында ауа темпераНақтысының +17º-қа дейін күрт жылынуынан қар қорларының жаппай еруі орын алып, соның салдарынан аудан көлемінде 14 автокөлік көпірлері және су қоймасы істен шықты.

2010 жылғы су тасқыны кезеңіндегі төтенше жағдайлардың салдарын жою тәжірибесі зардап шеккен, облыс әкімінің және аудан әкімінің резервінде материалдық-техникалық қорлардың жеткіліксіз салынғандығын, әлеуетті-қауіпті жерлерде инженерлік және жағалауды бекіту жұмыстарын өткізу деңгейінің төмендігін, АҚ және ТЖ аумақтық қызметтерінің қажетті құралдар және қондырғылармен нашар жарақталғанын көрсетті.

Үржар ауданының климатының күрт континенттік жағдайларында және елді мекендердің бір бірінен айтарлықтай алыс қашықтықта болуынан қысқы кезеңдегі төтенше жағдайлар адамдар өмірі мен денсаулығына қауіп туындатады. Ауданның дала алқаптарындағы өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жағдайы күрделі болып отыр, онда жыл сайын 28-ға дейін ірі өрттер болып тұрады, 717 гектарға дейін егіс алқаптары құртылады. Тұрғын секторда өрт шығу деңгейі жоғары болып қалуда, мұнда жыл сайын барлық өрттердің 75 пайызына дейін және өрт кезіндегі адам өлімінің 90 пайызына дейін болады. Ауданның елді мекендерде орналасқан 5 өрт сөндіру тірек пунктері жұмыс істейді. Елді мекендерді қажетті қорғаумен қамтамасыз ету үшін және дала өрттерін сөндіру жұмыстарын алдын алу мақсатында қосымша Қарабұта және Ноао-Андреевка ауылдарында өрт сөндіру тірек пунктерін құру керек.

Облыстағы басшы құрамның қолда бар орталықтандырылған хабарландыру жүйесі 30 жыл бұрын құрылған және бүгінгі күнгі сандық технология және талшық-опитакалық байланыспен нашар ұштасады және тамырымен ауыстыруды қажет етеді. Соңғы 15 жыл ішінде қондырғылардың, бағдарламалық қамтамасыз ету және жүйелердің жаңартылуы жасалған жоқ. П-160 және П-164 аппараНақтысы электрсирендік құлақтандыру жүйесінде пайдаланылады, моральді және нақты ескерді, тұрмыстық техника және басқа құралдардан туындайтын кедергілерге төзімділігі төмен, ҚТС көшкен байланыстың сандық желілерінің жұмысына икемделмеген. Теле-радио арналары арқылы халықты құлақтандырудың ұйымдастырушылық-техникалық шешімдері төмен төзімділік және аз тиімділігімен ерекшеленеді және теле-радио хабарлар жіберу, кабельді телеарна, соның ішінде әртүрлі формадағы жеке меншік арналардың бағдарламалары осы мақсаттар үшін пайдалануға келмейді.

Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі комитеттің 2006 жылғы 20 сәуірдегі № 154 бұйрығына сәйкес «Сейсмикалық аудандардағы құрылыс» Құрылыс нормалары және ережелері 2.03-30-2006 қабылданып, 2006 жылғы 1-шілдеден бастап қолданысқа енгізілді. Үржар ауданындағы 20 елді мекендер сейсмикалылық жер сілкінісі 6-дан 7- балға дейін жететін қауіпті аймақта орналасқан. Олар атап айтқанда, Салқынбел, Қарабұйрат, Благодатное, Көкөзек, Некрасовка, Колденең, Ақшоқы, Қарабұта, Көктерек т.б. елді мекендер. Сейсмикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі орын алған мәселелерді шешуді, туындаған жер сілкінісінен болуы мүмкін материалдық шығын болжамын, сонымен қатар конструкцияларды күшейту жолымен шығынды айтарлықтай азайтуды талап ететін кешенді болып табылады. Сейсмикалық күшейтуді инженерлік қорғау бойынша шараларды тексеру және өткізу облыстың бюджетінде жоқ бірсыпыра қаражаттың салымын қажет етеді.

Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу, алдын ала дайындалу дүлей апаттар, авариялар, катастрофалар кезінде пайда болатын қауіп-қатерлерден халықты, аудан экономикасын, материалдық және мәдени құндылықтарды әсерлі қорғаудың міндетті шарттары болып табылады.

Пайда болған жағдайды бағалау төмендегідей SWAT сараптамасында көрсетілген:
Күшті жақтары. Жыл сайын бекітілген жоспар бойынша басқару органдары, облыстық қызметтер, АҚ және ТЖ объектілік және аумақтық қызметтерімен командалық-штабтық оқу-жаттығулары өткізіледі. Төтенше жағдайлардың қаупі және пайда болуы кезінде әрекет ету және өзара әрекеттесу жоспарлары жасалды. Ауданның АҚ және ТЖ мәселелері бойынша басшы құрамы облыстық және республикалық оқыту курстарында жиі дайындықтан өтеді. Аудан әкімдігі тарапынан дала өрттерін сөндіру және шалғай орналасқан елді мекендерді қорғау үшін 5 өрт сөндіру тірек пунктерінің қызметі ұйымдастырылды.
Әлсіз жақтары. Халықты құлақтандырудың қолда бар жүйесі табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлардың қаупі немесе пайда болған кезде халыққа ақпаратты жедел толық көлемде жеткізуге қабілеті жоқ. АҚ және ТЖ аумақтық құрылымдары авариялар және дүлей апаттар аумақтарында шұғыл құтқару жұмыстарын өткізуге қажетті құралдар, қондырғылар және құтқару жарақтарымен нашар жабдықталған. Аудан аумағындағы әртүрлі табиғи, таулы-геологиялық шарттар күшінде, көптеген өзендер мен су қоймаларының бар болуынан жағалауды бекіту жұмыстарын өткізуді және кезек күттірмейтін қорғауды қажет ететін, елді мекендер мен инженерлік құрылыстарға тікелей қауіп тудыратын, су тасқыны және су басуы пайда болатын әлеуетті-қауіпті учаскелер бар.
Мүмкіндіктері. Мақсатқа қол жеткізудегі жетістіктер көбінде басқару органдарының, АҚ және ТЖ күштері мен құралдарының қауіп төнген немесе төтенше жағдайлар туындаған кезде шұғыл әрекет етуге әзірлігі деңгейіне байланысты болады. Тұрғындар арасында АҚ және ТЖ саласындағы білімді бұқаралық ақпарат құралдары арқылы насихаттау, әртүрлі түрдегі төтенше жағдайлар кезіндегі іс-қимыл ережесінің көрнекілік құралдарын тарату жөніндегі кең көлемдегі жұмыстар ТЖ болатын шығындарды айтарлықтай азайтады. Өрт сөндірудің тірек пункттерін дамыту және мөлшерін артыру табиғи өрттерден болған шығындарды айтарлықтай азайтуға, сондай ақ аудан орталықтарынан шалғайда жатқан елді-мекен пункттерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Аудан әкімінің материалдық-техникалық запастарын күшейту, төтенше жағдайлар кезінде зардап шеккен тұрғындардың кепілді тіршілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қауіптер. Аудан аумағында күші 7-ден 8 балға дейін болатын күшті жер сілкінісі туындауының нақты каупі бар. Объектілерді тексеру және сейсмикалық күшейту жөніндегі қаржыландыру жобасының болмауы қирататын жер сілкінісі туындаған жағдайда адам өліміне, сонымен қатар тұрғын үйлердің, ғимараттардың, құрылыстардың жаппай бүлінуіне соқтырады және тек ауданға ғана емес облысқа және республикаға да айтарлықтай шығын келтіреді.

Ауданда гидротехникалық құрылыстар және негізінен өткен ғасырдың 50-70 жылдарында салынып, жобамен салынған мықтылық запасы ескірген меншіктің әртүрлі түрдегі бөгеттері бар. Су құрылыстарының кепілді мықтылығын қамтамасыз ету жөніндегі кешенді тәсілдің болмауы бөгеттердің жай-күйін тексеру және оларды күшейту жөніндегі іс-шараларды қаржыландырмаудан техногендік авариялар туындап, адамдар өмірі мен денсаулығына айтарлықтай қауіп төндіреді.

Тұрғындарға арналған қазіргі заманның жеке қорғаныс құралдарын сатып алуға қаражат бөлмеу аумақтың химиялық ластануы болған жағдайда адамдар өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз етпейді.

Қазіргі заманның қосалқы қорғалған басқару пункті құрылысына қаржыландырудың болмауы ерекше кезеңде АҚ және ТЖ күштері мен құралдарының сенімді өзара іс-қимылын қамтамасыз етуге қауіп төндіреді.

2.2.2.10. Мұрағат ісі.
«Үржар ауданының мемлекеттік мұрағаты» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің негізігі бағытты – Ұлттық мұрағат құжаттарының сақталуын, жинақтығын, есебін, заңды және жеке тұлғаларға сапалы қызмет көрсету болып табылады.

Үржар ауданындағы мұрағат ісінің дамуына жасалған талдау соңғы жылдар ішінде мұрағат өрісінің қызмет ету саласында ілгерілеудің позитивті үрдісінің байқалатындығын көрсетті.

Үржар ауданына мемлекеттік мұрағат жұмыс істейді. Мұрағат саласында 5 мұрағатшы-мамандар, 1 есепші, 7 техникалық мамандар және директор қызмет атқарады.

2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ауданда 100-ден астам мекеме, ұйымдар, кәсіпорындар – мемлекеттік мұрағат құжаттарын жинақтау көздері болып есепке алынған. Үржар ауданының Ұлттық мұрағат қорының көлемі 2010 жылдың 1 қаңтарында 68 469 мың сақтау бірлігіне дейін жетті.

Мемлекеттік мұрағаттардың материалдық-техникалық базаларын модернизациялау, компьютерлендіру, автоматтандырылған мұрағат технологияларын құру және енгізу бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Аудандық мұрағат мекемесінде модемдер орнатылды, «Шығыс Қазақстан облысының Мұрағат қызметі» сайты белсенді жұмыс жасайды.

Ведомстволық сақтаудағы мерзімі өткен құжаттарды мемлекеттік сақтауға тапсыру жұмысы жалғасуда. 2010-2015 жылдар ішінде сақтаудың барлық түрлерінде 3,5 мыңнан астам істі мемлекеттік сақтауға қабылдау жоспарлануда. Сонымен қатар, мемлекеттік сақтауға түсетін құжаттар көлемінің өсуі және саланың кадрлық әлеуетінің өсу динамикасы арасындағы сәйкессіздік байқалады. Мұрағат қоры өскен кезде ауданның мемлекеттік мұрағат мекемелері қызметкерлерінің саны бұрынғы деңгейде қалды. Бәрінен бұрын, кәсіби даярланған кадрлар қажет.

Ауданның мемлекеттік мұрағаты 2010 жыл ішінде Жеңістің 65 жылдығына арналған 1 көрме, БАҚ-да 4 жарияланымдар мен ұйымдастырды, әлеуметтік-құқықтық сипаттағы 2151 сұранысты және тақырыптық сипаттағы 60 сұранысты орындады.

Мемлекеттік мұрағаттарда деректемелердің бірыңғай базасының және автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің болмауы мемлекеттің сұраныстарын, азаматтардың заңдық құқықтарын және олардың мұрағаттық ақпараттарды алудағы мүдделерін уақытында және сапалы орындауға кері әсерін тигізеді.

Ауданның мұрағат мекемелерінің барлығында дерлік құжаттарды қазіргі заман тасығыштарына көшіру және құжаттар түпнұсқалары жоғалған немесе бүлінген жағдайда Ұлттық мұрағат қорының аса бағалы бөлігін сақтандыру үшін көшіру жүзеге асырылмайды.

Ведомстволық сақтау кезеңіндегі сақталуын қамтамасыз етудің болмауы қызметкерлердің еңбек қызметін және олардың зейнетақымен қамтамасыз етуге ақша аударуы жөніндегі мәліметтерді растайтын құжаттардың мұрағат мекемелеріне келіп түсетін әлеуметтік-құқықтық сипаттағы сұраныстардың 20-30 % астамы оң растау алмауына әкеліп соқтырды.

Үржар ауданының мемлекеттік мұрағаты өзінің жеке ғимараты жоқ, сақталға тиісті құжаттардың көлемінің өсуіне сәйкес, жеке типтік ғимарат сатып алуды қажет етеді.

Күшті жағы:

«Шығыс Қазақстан облысының мұрағат қызметі» сайты белсенді жұмыс істейді.

Әлсіз жағы:

- Мұрағатта жеке типтік ғимараттың жоқтығы;

- нормативтік –құқықтық базасының жетілмегендігінде, ауданда мұрағат ісі құжаттарды сақтау саласында және мұрағат мекемелері жұмысында білікті мамандардың жетіспеушілігінде көрінетін мұрағат саласының инфрақұрылымы дамуының төмен дәрежесі;

- мемлекеттік мұрағаттарда сақталатын құжаттама көлемінің өсуі мен мұрағат қоймалар көлемімен сәйкес келмеуі;

- Қазақстан халқының құжаттық мұрасын зерттеу, дамыту мен насихаттауының жеткіліксіз деңгейі;

Мүмкіндіктер:

Ауданның мұрағат мекемесінің электрондық қызмет көрсетуі, заңды форматтағы ұлттық мұрағат қоры көлемінің өсуі, азаматтардың мұрағат ақпаратына қол жетуінің кеңейюі.

Қауіптер:

Мұрағат саласындағы жергілікті атқарушы органдардың тиімсіз жұмысы, жергілікті атқарушы органдарынан кадрлардың кетуі.

жүктеу 3,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: