Бағдарламасы қостанай, 2016 жыл мазмұНЫ

2016 жылдың 1 қаңтарда облыс халқының саны 883,6 мың адамды құрады.

2012-2015 жылдары бойынша облыс халқының саны 0,4-ға, немесе 3,7 мың адамға, оның ішінде қала тұрғындарының саны 3,6-ға (16,3 мың адамға) өсті, ауыл тұрғындарының саны 2,4-ға (12,6 мың адамға) қысқарды.

2012-2015 жылдары облыста туылғандардың саны 384 адамға азайды, қайтыс болған адамдардың саны 988 адамға азайды, оң өзгерістер Қостанай, Рудный, Арқалық қалаларында, сондай-ақ Денисов, Жітіқара, және Меңдіқара аудандарынан басқа, барлық аудандарда да оң өзгерістер байқалып отыр.

Соңғы төрт жылда халықтың табиғи өсімі 2012 жылы 2874 адамнан 2015 жылы 3478 адамға артты.

2012 жылмен салыстырғанда 2015 жылы неке қию саны 10,4-ға, ажырасу саны 5,1-ға төмендеді.

Облыс халқының күтілетін саны 2020 жылы 896 мың адам құрайды.

Демографиялық процесс табиғи өсім көрсеткіштерінің серпінімен, сонымен қатар ішкі мен сыртқы көшіп-қонумен байланысты.

2012-2015 жылдар аралығында облыста көші-қон сальдосы теріс күйде жалғасуда. Кеткен адамдардың саны келген адамдардың санынан бұрынғыдай асып отыр.

2015 жылы облыс ішіндегі көші-қонның жағымсыз сальдосы Әулиекөл (-644 адам), Таран (-406 адам), Жангелді (-390 адам) аудандарында, байқалды. Облыс ішіндегі көшіп-қонуы кезінде көші-қонның жағымды сальдосы облыстың барлық қалаларында сақталады.

Қалалық жерге 17120 адам немесе барлық келген адамдардың 60,9-ы қоныс аударды. Көбінесе қалаға ауылдық жерлердің тұрғындары, әсіресе жастар қоныс аударады. Тұрғындардың ауылдық жерлерден қалаға көшуі облыс қалаларында орта және жоғары білім алуына, ауыл шаруашылығы өнеркәсіптерінде жұмыс орындарының болмауы мен төмен жалақы мөлшеріне байланысты болып отыр.

2015 жылы қалалық жерден 12311 адам немесе кеткен адамдардың жалпы санынан 41,9 тұрғылықты жерінен шығып кетті. Республикадан тыс жерлерге 2412 адам немесе 8,2, облыс сыртына – 5064 адам немесе 17,2 кетті.

Ауылдық жерлерден 17104 адам, оның ішінде республикадан тыс жерлерге 5,5, облыстан тыс жерлерге 9көшті.

Республикадан тыс жерлерге қоныс аударған көшіп-қонушылардың саны Қостанай (-794 адам), Лисаковск (-293 адам) қалаларында, Рудный (-242 адам), Жітіқара (-240 адам) қаласында, Қазақстанның басқа облыстарына – Жангелді ауданында (-70 адам) байқалып отыр.

Қостанай облысы 2012 жылға дейін халық саны жағынан жағымсыз өсімге ие болып келді. 2012 жылы алғашқы рет халықтың 487 адамға дейін өскені байқалып отыр.

2012-2015 жылдар ішінде келген адамдардың санымен салыстырғанда облыстан және республикадан тыс жерлерге жыл сайын 1,3-2,7 мың адамға артық кетті.

2.1.Аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау

2.1.1. Өңіраралық ынтымақтастықты ескере отырып, жалпы өңір экономикасының дамуы

Облыстың жер қойнауында бай пайдалы қазбалардың болуы облысты ірі минералдық-шикізаттық базаға айналдырды.

Облыста 90-дан жоғары темір кені өнімдері, 100 темір кені шекемтастары мен асбест өндіріледі. Облыс аумағында лигнит, көмір, құрылыстық құм, балшық, тас, құрамында алтын бар кен және т.б. өндіріледі.

Облыста тау-кен, өңдеу өнеркәсіптері және электр энергиясын, газ және су өндіру мен бөлу жөнінде кәсіпорындар қызмет етеді. Қазіргі көп салалы өндірісті комбинаттар, зауыттар, заманға сай шағын кәсіпорындар қамтиды.

Облыс аумағында жұмыскерлерінің саны 49 мың адамнан астам 800 жуық кәсіпорын өнеркәсіп өнімдерін өндірумен айналысады.

2012-2014 жылдары тауар өнімдерін өндіру 502 млрд. теңгеден 532,5 млрд. теңгеге дейін 6%-ға өсті.

Тау-кен саласында 269,7 млрд. теңгеден 241,9 млрд. теңгеге дейін 10,3%-ға төмендеді.

Өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемдері 198,3 млрд. теңгеден 249,7 млрд. теңгеге дейін 1,3 есе өсті.

Облыстың өнеркәсіп кәсіпорындары 2014 жылы қолданыстағы бағамен 532,5 млрд. теңгеге өнімдер өндірді.

Облыстың өнеркәсіп құрылымында тау-кен өнеркәсібінің және қазбаларды барлау үлесі 45,4% (2012 жылға қарағанда 8,3%-ға төмендеді), өңдеу өнеркәсібінде 46,9% құрады (7,4%-ға өсті).

9-кесте

2015 жылы өнеркәсіп өнімдерін өндіру бойынша облыс Республика бойынша16 орында (елдің өнеркәсіп құрылымында үлес салмағы – 3,0%).

Өңдеу өнеркәсібінде өнімдердің жаңа түрлерін игеру («Доре» ертіндісі, автомобильдер, бидай және жем-шөп жинайтын комбайндар, құрамында алтыны бар руда қазу және қайта өңдеу, шойын және болат құймалары және т.б.) өнеркәсіп құрылымына айтарлықтай әсер етті.

2015 жылы электрмен жабдықтау, газ, бу және ауа желдеткішінің үлесі 6,0%; сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинауды және бөлуді бақылау үлесі 1,5% құрады.

Тау-кен өндірісі облыс экономикасының жалпы жағдайын айқындайды және облыстың өнеркәсіп өндірісінің құрылымында маңызды үлесін қамтамасыз етеді, тау-кен өнеркәсібінің өнімдері облыс экспортының басты бабы және валюталық түсімдердің негізгі көзі.

Қазақстанның тау-кен саласының ірі кәсіпорны – «ССКӨБ» АҚ. «ССКӨБ» АҚ өнімдерінің негізгі тұтынушылары Магнитогор металлургиялық комбинаты, «Миталл Стил Теміртау» АҚ және Қытай кәсіпорындары болып табылады.

Қазіргі таңда «ССКӨБ» АҚ-да жоғары сапалы болат түрін өндіру барысында қолданылатын құрамында 90% кем емес темірі бар металл шекемтастарын өндіру жөнінде цех салу – ірі инвестициялық жобасын іске асыру мақсатында жұмыс жүргізілуде.

«Өркен» ЖШС Лисаков филиалы темір кені концентратын өндіру бойынша ірі кәсіпорын. Кәсіпорында «Темір кенін бөліп алу, шығару және байыту» инвестициялық жобасы іске асырылды. Бұл технологияны енгізу фосфор құрамын 0,7%-дан 0,2%-ға төмендетуге жол ашады, темір кені концентратындағы темірдің құрамын 49%-дан 60%-ға арттырады.

«Қазақстан алюминийі» АҚ филиалы Торғай және Краснооктябрь бокситтік кен басқармалары – Павлодар алюминий зауытын шикізатпен қамтамасыз ететін, боксит өндіру бойынша ірі кәсіпорындар болып табылады.

Жітіқара қаласындағы «Қостанай минералдары» АҚ – Қазақстандағы жалғыз асбест комбинаты, оның негізгі қызметінің түрі – хризотил-асбест кендерін өндіру мен байыту және олардың негізінде тауарлық асбест өндіру. Комбинат өнімдері әлемдік асбест нарығымен қатар ТМД елдерінің нарықтарында тұрақты сұранысқа ие.

Облыста алтын, мыс, титан, никель, көмір, қорғасын-цинк кендерінің пайдалы кен орындары барланды.

Сонымен қатар облыс отқа төзімді балшық, құрылыстық тас, құрылыстық құм сияқты металл емес пайдалы қазбаларға да бай.

2014 жылмен салыстырғанда құрамында алтыны бар руда шығару 20,8%-ға, боксит 3,7%-ға ұлғайды.

Облыстың өнеркәсібін дамытудың негізгі мақсаты шикізат бағынан кетіп, өңдеу өнеркәсібі саласының үлесін ұлғайту болып табылады.

Облыстың өңдеу өнеркәсібінің негізін мынадай кіші салалар құрайды: тамақ өнімдерін өндіру, оның ішінде сусындар (56,2%), машина жасау (16,3%), металлургиялық өнеркәсіп және дайын металл өнімдерін өндіру (17,3%), басқа металл емес минералды өнімдерді өндіру (4,0%), резина және пластмасс бұйымдарын өндіру (2,3%), жеңіл өнеркәсіп (1,3%), жиһаз жасау (0,5%), қағаз өнеркәсібі және қағаз өндірісі (0,3%).

Өнімдердің жаңа түрлері – «Доре» ертіндісі, жеңіл автомобильдер, астық жинайтын комбайндар және басқалары өнеркәсіп құрылымына және облыс өндірісінің көлемідеріне айтарлықтай әсер етті.

Азық-түлік өнімдерін және сусындар өндіру айтарлықтай үлес салмақты алады – 50,9%, облыстың өңдеу өнеркәсібі құрамында және 2014 жылы 134,0 млрд. теңгені құрайды, бұл 2013 жылдан 12,8% артық және 2010 жылмен салыстырғанда 79,1%-ға артық.

12-кесте

2015 жылы облыстың өңдеу өнеркәсібі құрылымындағы үлес салмақ 2014 жылмен салыстырғанда тамақ және сусын өндірісі 56,2%-ды, 133,8 млрд.теңгеге өнім өндірілді немесе 99,9%-ды құрады. Тамақ өнімінің НКИ 93,1%-ды, сусын шығару – 109,3%-ды құрады.

13-кесте

Саладағы өндіріс көлемдерінің өсуіне инвестициялық жобаларды іске асыру жаңа өнім түрлерін игеру, өндірістерді жаңашаландыру, жаңа технологияларды енгізу есебінен қол жеткізілді.

2014-2015 жылдары кезеңінде азық-түлік өнеркәсібі саласында алкогольсіз сусындар, күнбағыс майын өндіру, сүтті қайта өңдеу жобалары іске асырылды.

Облыстың жеңіл өнеркәсібін тоқыма бұйымдар өндірісі, киім, былғары өндірісі кәсіпорындары қамтиды: «Большевичка» ӨК, «Алпамыс» аяқ-киім фабрикасы ЖШС, «Қостанай киіз аяқ киімінің фабрикасы» ЖШС.

14-кесте

Жеңіл өнеркәсіп өнімдерін өндіру көлемінің серпіні

2015 жылы өңдеу өнеркәсібінің құрылымында жеңіл өнеркәсіп өндірісінің үлесі 1,3%-ды құрады.

Салалық кәсіпорындармен 2015 жылы 3,1 млрд теңгеге өнім шығарылды, бұл 2014 жылдың деңгейінен 5,2%-ға төмен. 2014 жылы саланың НКИ 89,5%-ды, 2015 жылы – 92,4%-ды құрады.

2012 жылы «Бизнестің жол картасы 2020» Бағдарламасының бірінші бағыты «Жаңа бизнес-бастамаларды қолдау» шеңберінде, бюджет қаражаты есебінен тігін бұйымдарын өндіру және іске асыру үшін өндіріске өндірістік жабдық сатып алуға «Большевичка» өндірістік кооперативтің пайыздық мөлшерлемелерін субсидиялау мақұлданды. 4,9 млрд.теңге сомасында субсидия төленді.

«Жастық, мамық, көрпе тігу және жаңалау ательесін құру» және «Матрас және синтепон өндірісі: негізгі құралдарды сатып алу».

Машина жасау. Облыстың машина жасау негізін «Агромашхолдинг» АҚ, «Агротехмаш» ЖШС, «СарыарқаАвтоПром» ЖШС, «Дормаш» ЖШС, «Болашақ А» ЖШС, «Дон Мар» ЖШС және басқалары құрайды.

2015 жылы облыстың өңдеу өнеркәсібі құрылымындағы машина жасау саласының үлесі 16,3ды құрады.

Облыс машинажасау кәсіпорындармен 2015 жылы 38766,0 млн. теңгеге өнім өндірілді, бұл 2014 жылдан 38,2ғааз. Нақты көлемінің индексі 69,9құрады. Машина жасау өндірісінің төмендеуі ең алдымен, рубль курсының түсіп кетуі салдарынан автомобиль жасау өнімдерін сату кезінде туындаған қиын жағдаймен байланысты. Облыс кәсіпорындарына Орал өңірінің өндірісімен бәсекелесу қиын болды. Шекаралас Ресей Федерациясынан автомобиль санының көп әкелінуі «Агромашхолдинг» «СарыарқаАвтоПром» сиықты кәсіпорындардың автомобильге деген сұраныстың төмендеуіне әкеп соқты.

Металлургия. Облыстың металлургия өндірісінің негізгі өндірушілері: «ССКӨБ» АҚ, «Имсталькон Рудный метал құрастыру зауыты» ЖШС, «МехЛитКом» ЖШС.

Металлургия өнеркәсібінің үлесі 2015 жылы өңдеу өнеркәсібінің көлемінде 17,3% құрады. 2015 жылы сала кәсіпорындары 41,1 млрд. теңге сомасына немесе 2014 жылға қарағанда 114,5% өнім өндірді. Саланың жоғары көрсеткіші 2013 жылы «Қостанай қаласында жылына 450 мың тонна ұсақ сортты прокат станының құрылысы» жобасы іске асырған «ЕвразКаспианСталь» ЖШС есебінен қол жеткізілді. 2015 жылы кәсіпорын 275,3 мың тонна болат прокатын өндірді, бұл 2014 жылдан 3 есеге артық.

2014 жылдың желтоқсанында мынадай жоба іске асырылды: «Жітіқара ауданында Доре ерітіндісі - дайын өнімін алуымен 450 мың тоннаға дейін тәжірибелік-өнеркәсіптік кен қазу және қайта өңдеу». 2015 жылы өнім өндірісі басталды.

Құрылыс индустриясы. Облыста құрылыс материалдары өндірісі қарқындауда. 2015 жылдың қорытындылары бойынша сала кәсіпорындары 39,4 млрд.теңгеге өнім өндірді, бұл 2012 жыл деңгейінен 2,6 есе жоғары (2012 жылы – 15,1 млрд. теңге, 2013жылы – 10,2 млрд.теңге, 20 14 жылы – 36,5 млрд.теңге.

2015 жылы этилен полимерлерден жасалған құбырлар 11,5%-ға (1 121 788 кг), құрылыс арматураның өндіріс көлемі 2,6 есе (286 522 тонна), құрылыс мақсаттар үшін бетоннан жасалған бұйымдар 3,8 есеге (30 552 мың тонна),сэндвич панельдер 3,2 есеге (1661) ұлғайтылды.

Сонымен бірге өнімнің төмендегі түрлері бойынша өндірісі төмендеді: құрылыс құмы 70,8%, (208,9 мың куб.м); шағылтас 66% (778,1 мың куб.м.); қаптама керамикалық кірпіш 60,4% (40,7 мың куб.м.); құрылыс мақсаттар үшін бетоннан жасалған бұйымдар 64,7% (157 416 мың тонна); тауар бетондар - 56% (615897 тонна); пластмастан жасалған терезе және есік блоктары – 90,2% (1764811 кг).

Облыста әрекет ететін құрылыс материалдарын өндіретін кәсіпорындармен қатар соңғы жылдары жаңа кәсіпорындар құрылды, оларда инвестициялық жобалар іске асырылады.

2013 жылы мынадай жобалар іске қосылды: «Қостанай қаласында жылына 450 мың тонна ұсақ сортты прокат станының құрылысы», «ЕвразКаспианСталь» ЖШС, «Жиналмалы темірбетон өндіретін зауытының құрылысы» «БК-Строй» ЖШС.

2014 жылы «Қостанай МБИ» ЖШС-нің «Қостанай қаласындағы үй салатын комбинатының құрылысы» инвестициялық жобасы пайдаланымға енгізілді.

2015 жылы «Первомайский Щебзавод» ЖШС «Таран ауданы Валерьянов ауылы шағылтас зауытының ұнтақтағыш-іріктеу кешенін салу» жобасы пай»даланымға енгізілді.

Бұдан басқа, «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасының шеңберінде (банк кредиттері бойынша пайыздық мөлшерлемесін субсидиялау):

2014 жылы мына жобалар іске асырылды: 8,0 млн.теңге сомасына ДК Д.А. Ульрих (құрылыс пластикалық бұйымдарының өндірісі), 30,0 млн.теңге сомасына «Авента плюс» ЖШС (құрылыс металл құрылмалары мен бұйымдар өндірісі), (кепілдік беру) 21,2 млн.теңге «Ай БМ» (пластмас бұйымдарының өндірісі).

2015 жылы 52,2 млн.теңге сомасына «Пластокно - Костанай» ЖШС (ПВХ профильді бұйымдарының өндірісі).

Саласын дамыту жағдайын SWOT-талдау:

негізгі өндірістік қорлардың тозуының жоғары дәрежесі;

технологиялық кейін қалу;

өнімнің энерго-, еңбек- және заттың жоғары сыймдылығы;

шығарылған өнімнің төмен бәсекеге қабілеттілігі;

машина жасау кешеніндегі инфрақұрылымы (ғылыми-зерттеу институттардың, құрылымдық бюролардың, тәжірибелі-эксперименттік базалардың, сынақ және техникалық бақылау орталықтарының)дамуының жеткіліксіздігі.

1. 
   «Бизнестің жол картасы 2020» бюджеттік бағдарламасы шеңберінде өнеркәсіп кәсіпорындарын жаңғыртуды іске асыру.
   
2. 
   «Өнімділік-2020» бағдарламасы шеңберінде инновациялық технологияларды енгізу жолымен өнеркәсіп кәсіпорындарында еңбек өнімділігін арттыру.
   
3. 
   Индустриялық Өңірде инновациялық жобаларды енгізу және дамыту үшін индустриялық аймақты құру.
   

Бүгінгі күні қайта жаңартылып жатқан энергия көздерін пайдаланып, энергетиканы дамытуға айрықша назар аударылуда. Қостанай облысы жалпы алғанда жақсы жел әлеуетіне ие. БҰҰ дамыту бағдарламасының мамандары біздің облысымыздың жел әлеуетін бағалау жөнінде зерттеу жұмысын өткізді. Осыған байланысты, жел электр стансасының құрылысына Арқалық қаласында, Мендықара және Сарыкөл аудандарында жоғары жел жүктемелері аймағында орналасқан алаң таңдалды, бұл электр энергиясын үлкен ауқымда өндіру үшін жел энергетикасын пайдалану мүмкіндігін береді.

Арқалық қаласында жалпы қуаттылығы 48 МВт жел электр стансасының құрылысы жоспарланып отыр.

Қазіргі уақытта «Қостанай облысы Меңдіқара ауданының аумағында қуаты 30 МВт жел энергетикалық станциясын салу және пайдалану» жобасы бойынша алдын ала техникалық-экономикалық негіздеме әзірленуде.

Сарыкөл ауданында «Алату Энерготрейд Лимитед» ЖШС өз қаражаты есебінен Қостанай облысы Сарыкөл ауданында «Крыловка» ПС 35/10 кВ ауданында 1,5 МВт ЖЭС салу» жобасын әзірлеп жатыр.

Аталған мәселе бойынша электр станциясын жеткізуге және монтаждауға шарт жасасу, инвесторларды іздеу бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Барлық үш жел станциясын салудың проблемалы мәселесі болып әлемдік валютаның негізгі резервіне теңге курсының өзгеруін ескере отырып тарифті индексациялау болып табылады, өйткені электроэнергияны сатудан түсетін кірістер ұлттық валютамен түседі, ал құрылыс кезіндегі негізгі күрделі шығындар АҚШ доллары немесе Еуромен түседі.
Саласын дамыту жағдайын SWOT-талдау:

Облыс энерготапшылығы.

Энергияның балама көздерінің құрылысы.

Мүдделі кәсіпорындардың арасында энергияны үнемдеуді насихаттау: бұқаралық ақпарат құралдар арқылы қоғамдық акциялар және жарнамалық компанияларды өткізу.
Агроөнеркәсіптік кешені

Ауыл шаруашылығы саласы облыс материалдық өндірісінің екінші жетекші саласы болып табылады.

15-кесте

Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі, млрд.тенге